Оқушылардың оқу икемділігі мен машығын қалыптастырудың теориялық негіздері

Зерттеу мекемелері, ғалым-дидактиктер, ұстаздар қауымы мектеп рефорасы қойған талаптар тұрығысынан оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруды қайта қарастырып, білім берудің мазмұны мен міндеттерінің мәнін жаңаша түсіндіру мен жетілдіру ісіне кірісті. Оқыту мазмұны теорияся саласында, мектепке арналған оқу материалдарын дұрыс іріктеу принциптерін анықтау жолында ғалымдар көптеген жұмыстар атқарады. Мысалы, М.А.Данилов [4], И.Я.Лернер [5], М.Н.Скаткин [4] еңбектерінде ғасырлар бойы қалыптасқан адамзат мәдениетінң құрамды элементтерін, өмір тәжірибесін келешек ұрпаққа жеткізудің формалары сөз етілді. Олар табиғат, қоғам, ойлау мен іс-әрекеттер жайлы білім жүйесі, творчестволық қызмет әрекет тәжірибесі, адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасынан туатын материалдық және рухани байлықтары.

• 
  оқулықпен жұмыс істеу;
  
• 
  жаңа тақырып бойынша мұғалімнің түсіндірмесін тыңдау;
  
• 
  сабақта мұғалімнің басшылығымен өз бетінше жұмыс істеу;
  
• 
  мұғалімнің сұрағына жауап беру;
  
• 
  сабақта өткізілген тәжірибені байқау;
  
• 
  топмсаяхатқа шығып, табиғат құбылыстарын бақылау;
  
• 
  жазба жұмыстарының түрлерін орындау;
  
• 
  үй тапсырмасын орындау;
  
• 
  ауа райын бақылау күнделігін жүргізу;
  
• 
  теледидардан оқу программасы бойынша берілетін хабарларды тыңдау т.б.
  

1. 
   Блім алуға қолайлы жағдай туғызуға бағытталған икемділіктер;
   
2. 
   Оқу тапсырмаларын орындау тәртібін анықтауға мүмкіндік беретін икемділіктер.
   

1. 
   Жазба тіл жүйесінің белгілері;
   
2. 
   әдеби шығармалар тексінің түрлері;
   
3. 
   балаларға арналған оқулықтардың негізгі түрлері.
   

1. 
   Тақырыпқа түісініп, оны басқа мәліметтерден ажыраты, шегін сезінуі. Егер оқушыға «Орманда» деген тақырып бойынша әңгіме жасау жүктелсе, ал осы әңніменің кез-келгн орман туралы екенін сезінуі, «Біз орманға барғанда» тақырыбы ұсынылса, орманға барған шақтағы сәттер мен қимыл-әрекеттер туралы сөз болуы керектігін сезінуі керек. Байланыстыра сөйлеу икемділігін қалыптастыру «Нені сөз етеміз», «Әңгіме кім, не жайлы» деген сұрақтар қою арқылы басталады;
   
2. 
   Баяндамақ материалды жинақтап, іріктей білу;
   
3. 
   Материалды белгілі бір жүйемен орналастыру, шығарманы жоспар бойынша құрастыру икемдліг;
   
4. 
   Мақсат көздей отырып баяндау, жазу үшін тілдік материалдарды әдеби нормаға сәйкес пайдалана білу.
   

1. 
   Қойылған сұраққа жан-жақты жауап бере білу;
   
2. 
   Оқылған мәтінді талдау, өтілген граматикалық маериалдарға сәйкес болаын жаттығу түрлері;
   
3. 
   Ауа райын, табиғатты бақылау күнделігін және күнделіктің бақа да түрлерін жүргізу;
   
4. 
   Оқығанын әр түрлі етіп айтып беру;
   
5. 
   Белгілі бір тақырып, сурет, бақылау бойынша әңгімелеп бере білу, басталған әңгімені жалғастыру, оның қорытыныдысы бойынша әңгіменің желісін бағдарлау;
   
6. 
   Жатталған көркем сөзді айтып беру;
   
7. 
   Ертегілерге ойынан шығарып қосу;
   
8. 
   Үлгі үшін берілген мәтіндердің мазмұнын жазбаша баяндау;
   
9. 
   Сөзбен суреттеудің ауызша, жазбаша түрлері;
   
10. 
    Оқылған кітап, көрген кинофильм, спектакль жайлы мақала жазу;
    
11. 
    Хат жазу.
    
12. 
    Іс-қағаздарын жазу; телеграмма, хабарландыру, өтініш хат.