Қазақстан Республикасында сауда саласы азаматтардың өмірінде үлкен мәнге ие. Жылдан жылға сауда орындары көбейіп келеді

4.2 Өрт сөндіру заттарын таңдау

«НАСИХА» сауда үйінің тауар сақталатын қоймасында жанғыш материалдарғы төмендегілер жатады:

– стеллаждардың ағаш төсенділері;

– тауарлардың жанғыш орамасы;

– тігін және жеңіл тамақ өнеркәсібінің өнімдері.

Қойманың аз ғана ауданында көп мөлшерде жанғыш материалдардың сақталуы, өрттің тез тараулына алып келеді. Статистика бойынша тауарлар сақталатын қоймаларда өрттің сызықтық таралу жылдамдығы 0,5-1,2 м/мин аралығында.

Өртті сөндіру үшін жанып жатқан материалдар мен заттардысуыту әдісі тиімдірек. Суыту жылдамдығы өрт сөндіргіш заттың түріне, жылу қабылдау коэфициентіне және температура айырмашылығына байланысты. Сыйымдылығы өте үлкен сұйықтықтарды қолданған ыңғайлы. Осындай өрт сөндіргіш зат түріне су жатады. Су өрт күзетінде қолданылатын ең көп тараған өрт сөндіргіш б.т. су өзінің арзандығы мен жеткіліктігіне қоса жылу сыйымдылығы өте жоғары, жоғары булану жылуы, қолдануға ыңғайлылығы, суды шашыранды, жинақы және өте жінішке шашыранды ағын қылып шашуына көмектеседі. Негізгі өрт сөндіргіш қасиетіне судың жанып жатқан затты жану температурасынын төмен температураға дейін суыта алуы жатады. Су жылуды бойына сіңгірген соң, жылуды булануға жібереді. Судың жылу сыйымдылығы 4,19 Дж/кггард. Өрт сөндіру кезінде су буға айнала отырып (1 литр судан 1700 литр бу шығады), су байланысқа түсетін заттарды айырады.

Судың төмен жылуы жанып жатқан материал бетінде сенімді жылу изоляциясын жасайды. Судың өте жоғары термиялық тұрақтылығы оны (1700 С^о-та бөліне бастайды) көптеген қатты заттарды өшіруге қолдануға мүмкіндік береді, аз тұтқырлықты және сығылуы да аз ғана, бу мен газдардың концентрациясын баса алады, аэрозольдарды жұтады. Өрт сөндіру мақсатында қолдануға жеткілікті, көптеген заттар мен материалдарға инертті келеді.

Судың негізгі кемшіліктеріне электр өткізгіштігі, жоғары беттік тартылуы (0,07275 Дж/м²) жатады және соңғы кемшілігіне байланысты жанып жатқан материалдарды нашар сулайды. Беттік тартылуын сіңдіргіш заттарды қосу арқылы төмендетуге болады. Сіңдіргіштерді судың беттік тартылуын сіңдіргіштерді қосу арқылы 0,0364 Дж/м² дейін төмендетуге болады. Осы түренде су жақсы сіңгіш қасиетке ие болады. Сіңдіргіш заттар араласқан су қоспалары, судың шығындалуын 30-50 %-ға төмендетеді.

Ең көп тараған сіңдіргіш ретінде ПО-1 көбіктендіргіші есептеледі, оның суға қатысты тиімді мөлшері 3,5-4 %.

Өрттің сәтті өшіруіне әсер ететін маңызды факторға судың берілу интенсивтілігі жатады. Өрт сөндіргіш заттардың берілу интенсивтілігін 0,2 л/см² тең деп аламыз.

Қорытынды: «НАСИХА» сауда үйіндегі өртті сөндіруге өрт сөндіргіш зат ретінде сіңдіргіш қосылған суды аламыз.
4.3 «НАСИХА» сауда үйіінің тауарлар сақталатын қоймасында

өрт жағдайын болжау

«НАСИХА» сауда үйінің жедел-тактикалық сипаттамасын зерттей келе, өрт болатын орын ықтималдығы және қиын өрт жағдайы туындайтын ықтималдығы ең жоғары жерге тауар сақталатын қоймасы жататыны анықталады.

Келесі өрт жағдайларын қарастырамыз:

Өрт №2 тауар сақтайтын қойманың ортасында п.б.

Қоймада орналасқан стеллаждардың биіктігі 4 м және түгелімен металлдан жасалған.

Қоймада негізінен мақтадан жасалған тігін өнімдері сақталады.

Өрт ауырлығы 200 кг/м² дейін болады.

Жалынның сызықтық таралу жылдамдығы 1,2 м/мин (ӨСЖ анықтамасы).

Өртті сөндіруге судың берілу интенсивтілігі – 0,2 л/см² құрайды (ӨСЖ анықтамасы).

Сыртқы ауа температурасы + 20 ^оС.

Автоматты өрт сөндіру қондырғысы және өрт дабылы өшірілулі.

Алғашқы 10 минуттағы өрттің даму жағдайын болжау.

Өрт пайда болғаннан бастап алғашқы 10 минут ішіндегі өрттің дамуын анықтаймыз:

Өрт фронтының еркін таралу уақыты ішінде таралған қашықтығын табамыз:

L_св = 5V_л₁= 0,51,210= 6 метр

мұнда: - V_л – жалынның сызықтық таралу жылдамдығы;

₁ – өрттің п.б. уақытынан бастап есептелген уақыт ұзақтығы (10 минут);

Қойманың ауданы 47х13 метр құрайтынын және өрттің ортасы бөлме ортасында екенін ескере, алғашқы 10 минутта өрт шеңберлі пішін алады және келесі формуламен есептеледі:

S_п¹⁰= (0,5v_л₁)² = 3,14(0,51,210)² = 113 м²

Қоймадағы жылу алмасу бетін анықтаймыз:

S = S_пол+S_пер+S_ст = 4713+4713+2(476,5)+2(136,5) = 2002 м².

Жылу ағынның тығыздығын анықтаймыз:

3438,31 Вт/м²

мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті, 0,97;

_м -материалдың массалық жану жылдамдығы 14,4 кг/м²мин;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады, 113 м;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы, 15700 кДж/кг.

Артық қалған ауа коэфицентін табайық.

Газалмасу 5 есік және 4 терезе арқылы жүреді.

Өрт кезінде ауа кіруіне 2,5х2 өлшемді 5 есік жұмыс жасасын.

Өрт қойманың центрінде п.б. деп есептелгендіктен 10 минутта ол қойманың шишадан жасалған қабырғасына жеткен жоқ және газалмасу жүрмейді деп қарастырайық.

Кіріске жұмыс жасайтын саңылаулар мына формуламен анықталады

S_пр= ng₁Sg₁ =5(22,5)=25 м²

Онда кіріс ауданының қатынасы:

құрайды.

Демек, артық ауа коэфиценті  4-қисық бойынша анықталады («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының 8-пункті), себебі алынған мән тең. Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады.

Алынған қатынас 1/5,4<1/4 артық ауа коэфицентін пунктирлі сызық бойынша анықтауға мүмкіндік береді. 1 кг мақтадан тігілген матаның жануына қажетті ауа мөлшері _о=3,95 м³/кг тең.

График бойынша =4,3 екенін анықтаймыз. Орташа көлемдік температурасын номограмма («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының -8пункті) бойынша анықтаймыз.

Орташа көлемдік температура 330 ^оС-қа тең.

Бейтарап зонаның орналасу биіктігін анықтағанда, газалмасу процесінің жүруін келесі схема бойынша ескереміз. Қойманың есіктері таза ауаның кіруіне және жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды. Мұнан шығатын қорытынды ауаның кіруіне есік қуысының ½, жану өнімдеріне ½ жұмыс жасайды.

Онда бейтарап зонаның биіктігі былай орналасады:

==1,45 метр
мұнда Нn – газалмасуға қатысатын ең үлкен есіктің биіктігі – 2,5

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 12,5 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 12,5 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 0,625 метр.

Жағдайды бағалау:

Алғашқы 10 минутта бейтарап зонаның орналасу биіктігі 1,45 м деңгейінде болады.

Демек, өрт сөндірушілер келгеннен кейін өрт сөндіру жұмыстарын көз және тыныс органдарын қорғайтын құралдармен істеулері қажет. Қызмет көрсету персоналы қауіпті зонаны дереу тастап кетулері қажет және келушілерді сауда орталығынан эвакуациялау қажет.

Өртті пайда болған уақытынан бастап бірінші келген бөлімше оқпаны берілген уақытта дейінгі еркін таралу уақытын анықтаймыз:

_св=_дс + _сб + _сл + _бр = 3+1+5+3=12 мин

мұнда: - _св – өрттің еркін таралу уақыты;

_сб –жиналу және шығу уақыты 1 мин;

_сл – өрт бөлімшесінің өрт болған жерге жету уақыты.

_сл= L60/V_сл = 460/45 = 5 минут;

_бр – өрт бөлімшесінің жауынгерлік қанат жайуы (ППС бойынша №46 норматив).

Өрт фронтының еркін таралу уақыты ішіндегі таралу қашықтығы:

L_св = 5V_л₁+V_л₂ = 51,2+1,22 = 8,4 метр

₂= _св10 = 15-10=5 минут

мұнда: V_л – жалынның сызықтық таралу жылдамдығы;

₁,₂ – өрт пайда болған уақытынан бастап жану ұзақтығы;

Тауар сақталатын қойманың өлшемі 47х13 екенін ескере және өрт п.б. орны қойманыңортасында екенін ескере бөлімше оқпаны жұмылдырылғанша жалын капитальді қабырларға жетеді. Қойма есіктері ІІ категориялы өртке қарсы және өрт төзімділігі 0,6 сағат болғандықтан бірінші бөлімше келгенше өрт тік бұрышты пішін алады және келесі формуламен есептеледі:

S_п¹²=na(5Vл+ Vл₂)=213(51,2+1,22)=218,4 м²

₂=_св-10=2 мин

Өрт сөндіру ауданын анықтаймыз.

т.к. b>nh

S_т¹²=2h(а+b-2h)=25(13+16,8-25)=198 м²

мұнда: а – бөлменің ені;

n – өрттің таралу бағыттарының саны.

Өрт сөндіруге теория жүзінде қажетті су мөлшерін табамыз.

Q_тр^т = S_тI_тр = 1980,2 = 36,9 л/сек

№2 шақыру бойынша келген АЦ-30және АЦ-40екі бөлімшелердің «А» оқпанымен берген нақты мүмкіндігі – 14 л/с

Q_тр^т>Q_Ф

Яғни келген бөлімшелер дами түспен өртті локализациялауға шамалары жетпейді.

№1 қоймадағы өрттің орташа көлемдік температурасын анықтаймыз.

Қоймадағы жылу алмасу бетін анықтаймыз:

S = S_пол+S_пер+S_ст = 4713+4713+2(476,5)+2(136,5) = 2002 м².

Жылу ағынының тығыздығын анықтаймыз:

мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті;

_м – материалдың массалық жану жылдамдығы;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы.
Артық қалған ауа коэфицентін табайық.

Газалмасу 5 есік және 4 терезе арқылы жүреді.

Өрт кезінде ауа кіруіне 2,5х2 өлшемді 5 есік жұмыс жасасын.

Олардың ауданы келесі формуламен анықталады.

S_пр= ng₁Sg₁ =5(22,5)=25 м²

12 минутта терезе әйнектері бүтін деп аламыз, себебі өрт фронты терезе жеткен жоқ.

Онда кіріс ауданың қатынасы:



, онда артық ауа коэфиценті  3-қисық бойынша анықталады.

Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады.

Алынған қатынасы артық ауа коэфицентін түзу линия бойымен анықтауға мүмкін береді. 1 кг мақтадан тігілген матаның жануына қажетті ауа мөлшері _о=3,95м³/кг.

График бойынша =3,2 екенін анықтаймыз. Орташа көлемдік температурасын номограмма («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының -8пункті) бойынша анықтаймыз.

Орташа көлемдік температура 410 ^оС-қа тең.

Бірінші бөлімше келген уақытта өрт тік бұрышты пішім алады және 2 бағытта тарайды, бірақ терезе қуыстарына жете қоймайды және газдалмаған қатыспайды. Қойманың есіктері таза ауаның кіруіне және жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды. Мұнан шығатын қорытынды ауаның кіруіне есік қуысының ½, жану өнімдеріне ½ жұмыс жасайды.

Онда бейтарап зонаның биіктігі былай орналасады:

==1,43 метра

мұнда Нn – газалмасуға қатысатын ең үлкен есіктің биіктігі – 2,5

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 12,5 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 12,5 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 0,625 метр.

Жағдайды бағалау:

Күш пен құралдарды енгізер уақытта бейтарап зона биіктігі 1,43 м деңгейінде болады.

Демек, өрт сөндірушілер келгеннен кейін өрт сөндіру жұмыстарын көз және тыныс органдарын қорғайтын құралдармен істеулері қажет. Қызмет көрсету персоналы 2 және 3 қабатқа эвакуациялау жұмыстарына қатыспайды.

ӨСЖ бейтарап зона биіктігін жоғарылату үшін терезелерді ашуға бұйрық беруі тиіс бірақ бір мезгілде сол бағыттарға өрт сөндіруге оқпандар жұмылдыруы тиіс.

Локализациялауға қажетті соңғы өрт бөлімше оқпан бергенге дейінгі өрттің даму уақытын табамыз.

_{сл ПЧ-1}=60L/ V_сл=608,7/45=12 мин

L¹⁹=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л _П =51,2+1,22+0,51,27=12,6 м

₃=_р-_св=19-12= 7 минут

19 минут ішінде №2 бойынша өрт бөлімдері келгеннен кейінгі өрт ауданын табамыз.

_п=_р-(10+₂)=19-(10+2)=7 минут

S_п¹⁹= na(5Vл+Vл₂+0,5Vл_п)=213(51,2+1,22+0,51,27)=327,6 м²

РС-70 оқпандары берілетінін ескере отырып, өрттің 19 минуттағы ауданын анықтаймыз:

S_т¹⁹= 2h(а+b-2h)=25(13+25,2-25)=280 м²

Өртті локализациялауға кететін теория жүзіндегі судың қажетті мөлшерін анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=2800,2=56 л/сек

Бір бөлімше 1 РС-70 оқпанын бере алады, яғни оқпан шығыны 7 л/с құрайды. Отызыншы минутта өрт п.б. жерде 14 бөлімше орналасады.

Q=N_отдq_отд=147=98 л/с

Q_тр^тФ
Қорытынды: Атырау қаласының №2 шақыру бойынша «НАСИХА» сауда үйііндегі өртті локализациялауға күш пен құралдары жеткілікті болады.
Қойма бөлмесіндегі жылу алмасу бетінін ауданын анықтаймыз:

S = S_пол+S_пер+S_ст = 4713+4713+2(476,5)+2(136,5) = 2002 м².

мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы.
Артық қалған ауа коэфицентін табайық
Газалмасу 5 есік және 4 терезе арқылы жүреді.

Өрт кезінде ауа кіруіне 2,5х2 өлшемді 5 есік және 5х1,5 метр өлшемді 4 терезе жұмыс жасайды.

Олардың ауданы мына формуламен есептеледі:

S_пр= ng₁Sg₁ =5(22,5)+4(51,5)=55 м²

Онда кіріс ауданының қатынасы:

құрайды.

Демек, артық ауа коэфиценті  4-қисық бойынша анықталады, себебі алынған мәні . Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады.

Алынған қатынасы артық ауа коэфицентін түзу линия бойымен анықтауға мүмкін береді. 1 кг мақтадан тігілген матаның жануына қажетті ауа мөлшері _о=3,95м³/кг.

График бойынша =4,1 екенін анықтаймыз. Орташа көлемдік температурасын номограмма («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының 8-пункті) бойынша анықтаймыз.

Орташа көлемдік температура 510 ^оС-қа тең.

Кіріс саңылауларының ауданы келесі формулаларымен анықталады:

S_пр = n(аb) = 5(2,52) = 25 м²

Сыртқы шығару саңылауларының ауданы:

S_вып = n(аb) = 4(51,5) = 30 м²

Онда бейтарап зонанының орналасу биіктігі:

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 25 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 30 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 2 метр.
Жағдайды бағалау:

Өртті локализациялау жұмысы басталғанда бейтарап зонаның биіктігі 1,82 метр болады, сол себепті локализациялағаннан кейін өрт сөндірушілер көру және тыныс алу органдарын қорғайтын құралдарсыз жұмыс істей алады.