Қазақстан Республикасында сауда саласы азаматтардың өмірінде үлкен мәнге ие. Жылдан жылға сауда орындары көбейіп келеді

4.2. Өрт сөндіру заттарын таңдау

«Мега» ойын сауықтыру сауда орталығыінің тауар сақталатын қоймасында жанғыш материалдарғы төмендегілер жатады:

– стеллаждардың ағаш төсенділері;

– тауарлардың жанғыш орамасы;

– тігін және жеңіл тамақ өнеркәсібінің өнімдері.

Қойманың аз ғана ауданында көп мөлшерде жанғыш материалдардың сақталуы, өрттің тез тараулына алып келеді. Статистика бойынша тауарлар сақталатын қоймаларда өрттің сызықтық таралу жылдамдығы 0,5-1,2 м/мин аралығында.

Өртті сөндіру үшін жанып жатқан материалдар мен заттардысуыту әдісі тиімдірек. Суыту жылдамдығы өрт сөндіргіш заттың түріне, жылу қабылдау коэфициентіне және температура айырмашылығына байланысты. Сыйымдылығы өте үлкен сұйықтықтарды қолданған ыңғайлы. Осындай өрт сөндіргіш зат түріне су жатады. Су өрт күзетінде қолданылатын ең көп тараған өрт сөндіргіш б.т. су өзінің арзандығы мен жеткіліктігіне қоса жылу сыйымдылығы өте жоғары, жоғары булану жылуы, қолдануға ыңғайлылығы, суды шашыранды, жинақы және өте жінішке шашыранды ағын қылып шашуына көмектеседі. Негізгі өрт сөндіргіш қасиетіне судың жанып жатқан затты жану температурасынын төмен температураға дейін суыта алуы жатады. Су жылуды бойына сіңгірген соң, жылуды булануға жібереді. Судың жылу сыйымдылығы 4,19 Дж/кггард. Өрт сөндіру кезінде су буға айнала отырып (1 литр судан 1700 литр бу шығады), су байланысқа түсетін заттарды айырады.

Судың төмен жылуы жанып жатқан материал бетінде сенімді жылу изоляциясын жасайды. Судың өте жоғары термиялық тұрақтылығы оны (1700 С^о-та бөліне бастайды) көптеген қатты заттарды өшіруге қолдануға мүмкіндік береді, аз тұтқырлықты және сығылуы да аз ғана, бу мен газдардың концентрациясын баса алады, аэрозольдарды жұтады. Өрт сөндіру мақсатында қолдануға жеткілікті, көптеген заттар мен материалдарға инертті келеді.

Судың негізгі кемшіліктеріне электр өткізгіштігі, жоғары беттік тартылуы (0,07275 Дж/м²) жатады және соңғы кемшілігіне байланысты жанып жатқан материалдарды нашар сулайды. Беттік тартылуын сіңдіргіш заттарды қосу арқылы төмендетуге болады. Сіңдіргіштерді судың беттік тартылуын сіңдіргіштерді қосу арқылы 0,0364 Дж/м² дейін төмендетуге болады. Осы түренде су жақсы сіңгіш қасиетке ие болады. Сіңдіргіш заттар араласқан су қоспалары, судың шығындалуын 30-50 %-ға төмендетеді.

Ең көп тараған сіңдіргіш ретінде ПО-1 көбіктендіргіші есептеледі, оның суға қатысты тиімді мөлшері 3,5-4 %.

Өрттің сәтті өшіруіне әсер ететін маңызды факторға судың берілу интенсивтілігі жатады. Өрт сөндіргіш заттардың берілу интенсивтілігін 0,2 л/см² тең деп аламыз.

Қорытынды: «Мега» ойын сауықтыру сауда орталығыіндегі өртті сөндіруге өрт сөндіргіш зат ретінде сіңдіргіш қосылған суды аламыз.
4.3. «Мега» ойын сауықтыру сауда орталығыінің тауарлар

сақталатын қоймасында өрт жағдайын болжау
«Мега» ойын сауықтыру сауда орталығыінің жедел-тактикалық сипаттамасын зерттей келе, өрт болатын орын ықтималдығы және қиын өрт жағдайы туындайтын ықтималдығы ең жоғары жерге тауар сақталатын қоймасы жататыны анықталады.

Келесі өрт жағдайларын қарастырамыз:

Өрт №2 тауар сақтайтын қойманың ортасында п.б.

Қоймада орналасқан стеллаждардың биіктігі 4 м және түгелімен металлдан жасалған.

Қоймада негізінен мақтадан жасалған тігін өнімдері сақталады.

Өрт ауырлығы 200 кг/м² дейін болады.

Жалынның сызықтық таралу жылдамдығы 1,2 м/мин (ӨСЖ анықтамасы).

Өртті сөндіруге судың берілу интенсивтілігі – 0,2 л/см² құрайды (ӨСЖ анықтамасы).

Сыртқы ауа температурасы + 20 ^оС.

Автоматты өрт сөндіру қондырғысы және өрт дабылы өшірілулі.

Өрт пайда болғаннан бастап алғашқы 10 минут ішіндегі өрттің дамуын анықтаймыз:

Өрт фронтының еркін таралу уақыты ішінде таралған қашықтығын табамыз:

L_св = 5V_л₁= 0,51,210= 6 метр

мұнда: - V_л – жалынның сызықтық таралу жылдамдығы;

₁ – өрттің п.б. уақытынан бастап есептелген уақыт ұзақтығы (10 минут);

Қойманың ауданы 47х13 метр құрайтынын және өрттің ортасы бөлме ортасында екенін ескере, алғашқы 10 минутта өрт шеңберлі пішін алады және келесі формуламен есептеледі:

S_п¹⁰= (0,5v_л₁)² = 3,14(0,51,210)² = 113 м²

Қоймадағы жылу алмасу бетін анықтаймыз:

S = S_пол+S_пер+S_ст = 4713+4713+2(476,5)+2(136,5) = 2002 м².

Жылу ағынның тығыздығын анықтаймыз:

3438,31 Вт/м²

мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті, 0,97;

_м -материалдың массалық жану жылдамдығы 14,4 кг/м²мин;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады, 113 м;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы, 15700 кДж/кг.

Артық қалған ауа коэфицентін табайық.

Газалмасу 5 есік және 4 терезе арқылы жүреді.

Өрт кезінде ауа кіруіне 2,5х2 өлшемді 5 есік жұмыс жасасын.

Өрт қойманың центрінде п.б. деп есептелгендіктен 10 минутта ол қойманың шишадан жасалған қабырғасына жеткен жоқ және газалмасу жүрмейді деп қарастырайық.

Кіріске жұмыс жасайтын саңылаулар мына формуламен анықталады

S_пр= ng₁Sg₁ =5(22,5)=25 м²

Онда кіріс ауданының қатынасы:

құрайды.

Демек, артық ауа коэфиценті  4-қисық бойынша анықталады («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының 8-пункті), себебі алынған мән тең. Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады.

Алынған қатынас 1/5,4<1/4 артық ауа коэфицентін пунктирлі сызық бойынша анықтауға мүмкіндік береді. 1 кг мақтадан тігілген матаның жануына қажетті ауа мөлшері _о=3,95 м³/кг тең.

График бойынша =4,3 екенін анықтаймыз. Орташа көлемдік температурасын номограмма («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының -8пункті) бойынша анықтаймыз.

Орташа көлемдік температура 330 ^оС-қа тең.

Бейтарап зонаның орналасу биіктігін анықтағанда, газалмасу процесінің жүруін келесі схема бойынша ескереміз. Қойманың есіктері таза ауаның кіруіне және жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды. Мұнан шығатын қорытынды ауаның кіруіне есік қуысының ½, жану өнімдеріне ½ жұмыс жасайды.

Онда бейтарап зонаның биіктігі былай орналасады:

==1,45 метр
мұнда Нn – газалмасуға қатысатын ең үлкен есіктің биіктігі – 2,5

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 12,5 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 12,5 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 0,625 метр.

Жағдайды бағалау:

Алғашқы 10 минутта бейтарап зонаның орналасу биіктігі 1,45 м деңгейінде болады.

Демек, өрт сөндірушілер келгеннен кейін өрт сөндіру жұмыстарын көз және тыныс органдарын қорғайтын құралдармен істеулері қажет. Қызмет көрсету персоналы қауіпті зонаны дереу тастап кетулері қажет және келушілерді сауда орталығынан эвакуациялау қажет.

Өртті пайда болған уақытынан бастап бірінші келген бөлімше оқпаны берілген уақытта дейінгі еркін таралу уақытын анықтаймыз:

_св=_дс + _сб + _сл + _бр = 3+1+5+3=12 мин

мұнда: - _св – өрттің еркін таралу уақыты;

_сб – ГПС бөлімдерінің жиналу және шығу уақыты (ППС бойынша №4 норматив, 43 секунд, яғни  1 мин);

_сл – өрт бөлімшесінің өрт болған жерге жету уақыты.

_сл= L60/V_сл = 460/45 = 5 минут;

_бр – өрт бөлімшесінің жауынгерлік қанат жайуы (ППС бойынша №46 норматив).

Өрт фронтының еркін таралу уақыты ішіндегі таралу қашықтығы:

L_св = 5V_л₁+V_л₂ = 51,2+1,22 = 8,4 метр

₂= _св10 = 15-10=5 минут

мұнда: V_л – жалынның сызықтық таралу жылдамдығы;

₁,₂ – өрт пайда болған уақытынан бастап жану ұзақтығы;

Тауар сақталатын қойманың өлшемі 47х13 екенін ескере және өрт п.б. орны қойманыңортасында екенін ескере бөлімше оқпаны жұмылдырылғанша жалын капитальді қабырларға жетеді. Қойма есіктері ІІ категориялы өртке қарсы және өрт төзімділігі 0,6 сағат болғандықтан бірінші бөлімше келгенше өрт тік бұрышты пішін алады және келесі формуламен есептеледі:

S_п¹²=na(5Vл+ Vл₂)=213(51,2+1,22)=218,4 м²

₂=_св-10=2 мин

Өрт сөндіру ауданын анықтаймыз.

т.к. b>nh

S_т¹²=2h(а+b-2h)=25(13+16,8-25)=198 м²

мұнда: а – бөлменің ені;

n – өрттің таралу бағыттарының саны.

Өрт сөндіруге теория жүзінде қажетті су мөлшерін табамыз.

Q_тр^т = S_тI_тр = 1980,2 = 36,9 л/сек

№2 шақыру бойынша келген АЦ-30(130) және АЦ-40(131) екі бөлімшелердің «А» оқпанымен берген нақты мүмкіндігі – 14 л/с

Q_тр^т>Q_Ф

Яғни келген бөлімшелер дами түспен өртті локализациялауға шамалары жетпейді.

№1 қоймадағы өрттің орташа көлемдік температурасын анықтаймыз.

Қоймадағы жылу алмасу бетін анықтаймыз:

S = S_пол+S_пер+S_ст = 4713+4713+2(476,5)+2(136,5) = 2002 м².

Жылу ағынының тығыздығын анықтаймыз:

мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті;

_м – материалдың массалық жану жылдамдығы;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы.
Артық қалған ауа коэфицентін табайық.

Газалмасу 5 есік және 4 терезе арқылы жүреді.

Өрт кезінде ауа кіруіне 2,5х2 өлшемді 5 есік жұмыс жасасын.

Олардың ауданы келесі формуламен анықталады.

S_пр= ng₁Sg₁ =5(22,5)=25 м²

12 минутта терезе әйнектері бүтін деп аламыз, себебі өрт фронты терезе жеткен жоқ.

Онда кіріс ауданың қатынасы:



, онда артық ауа коэфиценті  3-қисық бойынша анықталады.

Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады.

Алынған қатынасы артық ауа коэфицентін түзу линия бойымен анықтауға мүмкін береді. 1 кг мақтадан тігілген матаның жануына қажетті ауа мөлшері _о=3,95м³/кг.

График бойынша =3,2 екенін анықтаймыз. Орташа көлемдік температурасын номограмма («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының -8пункті) бойынша анықтаймыз.

Орташа көлемдік температура 410 ^оС-қа тең.

Бірінші бөлімше келген уақытта өрт тік бұрышты пішім алады және 2 бағытта тарайды, бірақ терезе қуыстарына жете қоймайды және газдалмаған қатыспайды. Қойманың есіктері таза ауаның кіруіне және жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды. Мұнан шығатын қорытынды ауаның кіруіне есік қуысының ½, жану өнімдеріне ½ жұмыс жасайды.

Онда бейтарап зонаның биіктігі былай орналасады:

==1,43 метра

мұнда Нn – газалмасуға қатысатын ең үлкен есіктің биіктігі – 2,5

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 12,5 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 12,5 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 0,625 метр.

Жағдайды бағалау:

Күш пен құралдарды енгізер уақытта бейтарап зона биіктігі 1,43 м деңгейінде болады.

Демек, өрт сөндірушілер келгеннен кейін өрт сөндіру жұмыстарын көз және тыныс органдарын қорғайтын құралдармен істеулері қажет. Қызмет көрсету персоналы 2 және 3 қабатқа эвакуациялау жұмыстарына қатыспайды.

ӨСЖ бейтарап зона биіктігін жоғарылату үшін терезелерді ашуға бұйрық беруі тиіс бірақ бір мезгілде сол бағыттарға өрт сөндіруге оқпандар жұмылдыруы тиіс.

Локализациялауға қажетті соңғы өрт бөлімше оқпан бергенге дейінгі өрттің даму уақытын табамыз.

_{сл ПЧ-1}=60L/ V_сл=608,7/45=12 мин

L¹⁹=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л _П =51,2+1,22+0,51,27=12,6 м

₃=_р-_св=19-12= 7 минут

19 минут ішінде №2 бойынша өрт бөлімдері келгеннен кейінгі өрт ауданын табамыз.

_п=_р-(10+₂)=19-(10+2)=7 минут

S_п¹⁹= na(5Vл+Vл₂+0,5Vл_п)=213(51,2+1,22+0,51,27)=327,6 м²

РС-70 оқпандары берілетінін ескере отырып, өрттің 19 минуттағы ауданын анықтаймыз:

S_т¹⁹= 2h(а+b-2h)=25(13+25,2-25)=280 м²

Өртті локализациялауға кететін теория жүзіндегі судың қажетті мөлшерін анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=2800,2=56 л/сек

Бір бөлімше 1 РС-70 оқпанын бере алады, яғни оқпан шығыны 7 л/с құрайды. Отызыншы минутта өрт п.б. жерде 14 бөлімше орналасады.

Q=N_отдq_отд=147=98 л/с

Q_тр^тФ
Қорытынды: Алматы қаласының ГУ «СП и АСР» №2 шақыру бойынша «Мега» ойын сауықтыру сауда орталығыіндегі өртті локализациялауға күш пен құралдары жеткілікті болады.
Қойма бөлмесіндегі жылу алмасу бетінін ауданын анықтаймыз:

S = S_пол+S_пер+S_ст = 4713+4713+2(476,5)+2(136,5) = 2002 м².

мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы.
Артық қалған ауа коэфицентін табайық.

Газалмасу 5 есік және 4 терезе арқылы жүреді.

Өрт кезінде ауа кіруіне 2,5х2 өлшемді 5 есік және 5х1,5 метр өлшемді 4 терезе жұмыс жасайды.

Олардың ауданы мына формуламен есептеледі:

S_пр= ng₁Sg₁ =5(22,5)+4(51,5)=55 м²

Онда кіріс ауданының қатынасы:

Демек, артық ауа коэфиценті  4-қисық бойынша анықталады, себебі алынған мәні . Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады.

Алынған қатынасы артық ауа коэфицентін түзу линия бойымен анықтауға мүмкін береді. 1 кг мақтадан тігілген матаның жануына қажетті ауа мөлшері _о=3,95м³/кг.

График бойынша =4,1 екенін анықтаймыз. Орташа көлемдік температурасын номограмма («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының 8-пункті) бойынша анықтаймыз.

Орташа көлемдік температура 510 ^оС-қа тең.

Кіріс саңылауларының ауданы келесі формулаларымен анықталады:

S_пр = n(аb) = 5(2,52) = 25 м²

Сыртқы шығару саңылауларының ауданы:

S_вып = n(аb) = 4(51,5) = 30 м²

Онда бейтарап зонанының орналасу биіктігі:

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 25 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 30 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 2 метр.
Жағдайды бағалау:

Өртті локализациялау жұмысы басталғанда бейтарап зонаның биіктігі 1,82 метр болады, сол себепті локализациялағаннан кейін өрт сөндірушілер көру және тыныс алу органдарын қорғайтын құралдарсыз жұмыс істей алады.

Өрттің сызықтық таралу жылдамдығы – 1,2 м/мин.

Қажетті су берілу интенсивтілігі – 0,2 л/см²

Өрт туралы хабарламаға дейінгі уақыт – 3 минут.

Өрт п.б. бастап, бірінші келген бөлімше оқпанмен су бергенге дейінгі өрттің еркін таралу уақытын анықтаймыз.

Өртке 4 бөлімшесі бар екі АЦ-40(130), АЛ-30(4310), АКП-54(Мерседес) МӨБ-8 келеді.

_св=_дс+_сб+_сл+_брПЧ-1=3+1+5+3=12 мин

_слПЧ-1=60L/ V_сл=603,5/45=5 мин

Өрт фронтының еркін таралу уақытында таралған қышықтығын анықтайиыз:

₂=_св-10=2

L¹²=5 V_л+ V_л₂=51,2+1,22=8,4 м

Өрт ауданын табамыз.

S_п¹²=na(5Vл+ Vл₂)=213(51,2+1,22)=218,4 м²

₂=_св-10=2 мин

Өрт сөндіру ауданын табамыз:

S_т¹²=2h(а+b-2h)=25(13+16,8-25)=198 м²

Өрт сөндіруге қажетті су мөлшерін анықтаймыз.

Өрт болған жерде мақта, талшықты материалдардың және өрт сөндіргіш заттардың жұмсалуын азайту үшін құрамында сіңдіргіш компоненттері бар суды қолданған дұрыс. Соның әсерінен өрт сөндіргіш заттардың қажетті берілу интенсивтілігі екі есе, яғни 0,2 л/см²-тан 0,1 л/см²-қа дейін төмендейді. Өрт күзетінің бөлімдері келгенше өрт үлкен көлемді алғандықтан, оған РС-70 оқпандары беріледі. Сіңдіргіш компонент ретінде ПО-6К көбіктендіргішінің 6% ерітіндісін аламыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=1980,1=19,8 л/сек

ӨҚЖЖ талаптарына сәйкес №52 п. Бойынша жауынгерлік қимылдардың негізгі бағыты – адамдарды құтқару және эвакуациялау болады.

Бірінші бөлімше командирі ГТҚҚ звеносын ұйымдастырсын, сауда залы жағынан тауар сақталатын қойманың ішіне негізгі бағыт бойынша барлау жасасын, адам өміріне қауіп дәрежесін анықтасын, адамдарды эвакуациялау жұмыстарын жүргізсін;

Екінші бөлімше командиріне ӨГ-2-ге АЦ-40-ты орнатсын, ГТҚҚ звеносын ұйымдастырып, сауда орталығының администрациялық бөлігінде барлау жұмыстарын және эвакуация жұмыстарын жүргізсін;

АЛ-30 машинасын ғимараттың оңтүстік жағынан орнатып, шатырға сатысын орнатсын;

АКП-50 машинасын ғимараттың солтүстік жағынан орнатып, шатырды қорғауға оқпан жұмылдырсын;

Объект әкімшілігі қауіпсіздік қызметінің күшімен бірінші қабаттағы машиналарды эвакуацияласын.

_ПЧ-1=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+7+3=14 мин

_слПЧ-1=60L/ V_сл=605/45=7 мин

ӨБ-2 күштері жұмылдырылғанша өрт фронтының тараған қашықтығын анықтаймыз:

_П=_ПЧ-1-(10+₂)=2 мин

L¹⁴=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л₁=51,2+1,22+0,51,22=9,6 м

Өрт ауданын анықтаймыз:

S_п¹⁴=na(5Vл+ Vл₂+0,5Vл_п)=213(51,2+1,22+0,51,22)=249,6 м²

Өрт сөндіру ауданын анықтаймыз:

S_т¹⁴=2h(а+b-2h)=25(13+19,2-25)=222 м²

Өрт сөндіруге қажетті судың шығындалуын анықтаймыз:

Q_тр^т=S_тI_тр=2220,1=22,2 л/сек

Өртке РС-70 оқпандарымен ПО-6К көбіктендіргіші қосылған су беріледі деп қабылдайық

N_ст^т= Q_тр^т /q_стА=22,2/7= 4 оқпан РС-70

ӨБ-2 кезекші бөлімшесі екі АЦ-40 және оның біреуі АЦ-7-40(53213) болғандықтан, сол АЦ-7-40 өрт машинасын өрт гидрантына орнатып, өртті сөндіруге оқпандар берілсін. Оның тиімділігі көбіктендіргіш сыйымдылығыш 500 л. болуында. Енді РС-70 арқылы АЦ-7-40 көбіктендіргіш қосылған су берілуінің уақытын табамын.

секунд немесе 9,9 минут

Өртте қалыптасқан жағдайды ескере ӨБ-2 өрт сөндіруге бағытталады.

ӨБ-2 қарауыл бастығына АЦ-7-40 машинасын ӨГ-3 орнатсын, «В» звеносына шығыс кіріске және эвакуация шығычына магистральді линия жүргізсін, ГТҚҚ звеносымен №1 сақтау қоймасы жағынан өрт сөндіруге 1 «А» оқпаны берілсін, өрт сөндірушімен бір мезгілде тірек конструкцияларын суыту шаралары жүргізілсін.

ӨБ-5 қарауыл бастығы сауда орталығынан адамдарды эвакуациялау жұмыстарын жүргізсін, қабатта эвакуация жүргізу үшін объектінің қауіпсіздік қызметін көмекке тартсын.

ӨБ-3 ІІ бөлімше командирі – ғимараттың үшінші қабатындағы әкімшілік бөлігін қорғасын.

ӨСЖ ұрыс алаңдарын белгілейді:

ЖА-1 сауда орталығынан адамдары эвакуациялау, ҰАБ-1 ӨБ-1 қарауыл бастығы, берілген күш пен құралдар: ӨБ–1-1 бөлімше, объектінің қауіпсіздік қызметі.

ЖА-2 өртті сауда залы жағынан сөндіру, ҰАБ-2 ӨБ-2 қарауыл бастығы, берілген күштер мен құралдар: ӨБ-2 – 1 бөлімше, ӨБ-1 – 1 бөлімше, АЦ-40.

ЖА-3 №1 қойма жатқан өшіру, ҰАБ-3 ӨБ-2 бөлімше командирі, берілген күш пен құралдар: ӨБ-2 – 1 бөлімше, АЦ-40.

ЖА-4 адамдары эвакуациялау және 3-қабаттағы әкімшілік бөлікті қорғау, ҰАБ-4 ӨБ-1 бөлімше командирі, берілген күш пен құралдар: ӨБ-2 – 1 бөлімше.

ӨСЖ аға көмекшісі өрт сөндіру жедел басқару штабының жұмысын ұйымдастырсын, келіп жатқан басшы құрамынан штабтың жауапты тұлғаларын тағайындайды.

ӨСЖ көмекшісі өрт болған жерде ПО-1 көбіктендіргішінің жеткілікті қорын ұйымдастырылсын, өрт болған жерге АВ-40 келгеннен кейін техниканың орналасуын өзгертсін және өрт сөндіргіш заттарды АВ-40 машинасын берсін.

Өртке ӨБ-1 АЦ-5-40(53312), АЦ-40(130) машиналарында екі бөлімшемен келеді.

_ПЧ-4=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+9+3=16 мин

_слПЧ-4=60L/ V_сл=606,5/45=9 мин

ӨБ-1 күш пен құралдары жұмылдырылғанша өрт фронты таралған қашықтық.

_П=_ПЧ-4-(10+₂)=4

L¹⁶=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л₁=51,2+1,22+0,51,24=10,8 м

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_п¹⁶= na(5Vл+Vл₂+0,5Vл_п)=213(51,2+1,22+0,51,24)=280,8 м²

Өрт сөндіру ауданын анықтаймыз

S_т¹⁴=2h(а+b-2h)=25(13+20,8-25)=238 м²

Өрт сөндіруге қажетті су мөлшерін анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=2380,1=23,6 л/сек

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз

N_ст^т= Q_тр^т /q_стА=23,6/7= 4 ст «А» (РС-70)

ӨБ-4 кезекшілік бөлімі екі АЦ-40 машиналарында және солардың біреуі АЦ-5-40(53213) көбіктендіргіш багінің сыйымдылығы 300 л болғандықтан, сол АЦ-5-40 машинасын АЦ-7-40 ӨБ-1 машинасын қоректендіруге дюиритті шланг арқылы орнату керек, ал өртті сөндіруге АЦ-7-40 және АЦ-5-40 машиналарының көбіктендіргіш бактарынан жұмыс жасайтын 3 РС-70 оқпандарының жұмыс жасау уақытын есептеймін.

ӨБ-2 өрт сөндіруге 2 минутта шығындаған өрт сөндіргіш заттың мөлшері 2 РС-70 оқпандары жұмыс жасағанда қанша болатынын есептеу үшін келесі формулаларды қолданамыз:

литр

секунд немесе 9,25 минут

Шатырдағы қорғаныс жұмыстарына қажетті судың шығындалуын анықтаймыз:

Q_тр^з=S_пI_тр^з=280,80,05=14 л/сек

Шатырды қорғауға қажетті оқпандар санын анықтаймыз:

N_ст^з= Q_тр^з /q_стБ=14/3,5= 4 ст «Б» (РСК-50)

Өрт жағдайын және ғимаратта адам санының көптігін ескере ӨБ-4 жеке құрамы өртті сөндіруге және шатырды қорғауға бағытталады.

АТ-1 қарауыл бастығына – АЦ-5-40 машинасын АЦ-7-40 ӨБ-2 машинасын қоректендіруге орнатсын, ГТҚҚ звеносын ұйымдастырсын, ғимараттың оңтүстік бөлігінен терезелер арқылы өрт сөндіруге 1 «А» оқпанын берсін, өрт сөндірумен бір мезгілде тірек конструкцияларын суыту жұмыстарын жүргізсін.

ӨБ-3 ІІ бөлімше командирі ӨГ-2-на орнатылған АЦ-40 ӨБ-5 машинасынан АКП-54 арқылы 2 «Б» оқпанын шатырды қорғауға берсін, бұзу-аршу жұмыстарын жүргізсін.

ӨСЖ ҰА-5 ұйымдастырады – шатырды қорғау, ҰАБ-5 ӨБ-4 бөлімше бөлімше командирі, берілген күш пен құралдар: АЦ-40, АКП-54, АЛ-30.

Өртке АТ-1-дің АЦ-5-40(53312), АЦ-40(131) машиналарында екі бөлімшесі келеді.

_ПЧ-2=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+11+3=18 мин

_слПЧ-2=60L/ V_сл=607,8/45=11 мин

ӨБ-2 күш пен құралдарын енгізер уақытқа дейінгі өрт фронтының тараған қашықтығын анықтаймыз:

_П=_ПЧ-2-(10+₂)=6

L¹⁸=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л _П =51,2+1,22+0,51,26=12 м

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_п¹⁸= na(5Vл+Vл₂+0,5Vл_п)=213(51,2+1,22+0,51,26)=312 м²

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_т¹⁸=2h(а+b-2h)=25(13+24-25)=270 м²

Өрт сөндіруге қажетті су мөлшерін анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=2700,1=27 л/сек

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз

N_ст^т= Q_тр^т /q_стА=27/7= 4 ствол РС-70

ӨБ-2 кезекшілік бөлімі екі АЦ-40 машиналарында және солардың біреуі АЦ-5-40(53213) көбіктендіргіш багінің сыйымдылығы 300 л. болғандықтан, сол АЦ-5-40 машинасын АЦ-7-40 ӨБ-1 машинасын қоректендіруге дюиритті шланг арқылы орнату керек, ал өртті сөндіруге АЦ-7-40 ӨБ-1 ӨГ-на орналастыра сол машинадан оқпан жұмылдыруы қажет. ӨБ-6 оқпандары жұмылған сәттен бастап, ӨБ-2 оқпандары жұмылған уақытқа дейінгі уақыт 4 минут болатынын және АЦ-5-40 ӨБ-3 машинасын қорректендіруге 2 минут өтетінін ескере АЦ-7-40 және 2 АЦ-5-40 машиналарының көбіктендіргіш бактарынан жұмыс жасайтын 3 РС-70 оқпандарының жұмыс жасау уақытын есепиеймін.

ӨБ-1 өрт сөндіруге 4 минутта шығындаған өрт сөндіргіш заттың мөлшері 3 РС-70 оқпандары жұмыс жасағанда қанша болатынын есептеу үшін келесі формулаларды қолданамыз:

ӨРТ жағдайын ескере ӨБ-2 жеке құрамы өртті сөндіруге және артық құйылған суды соруға бағытталады.

ӨБ-2 қарауыл бастығы 1 ГТҚҚ звеносын құрсын, ғимараттың солтүстік бөлігінен өртті сөндіруге терезе арқылы және ӨГ-3-на орнатылған АЦ-7-40 ӨБ-1 машинасынан 3 қабатты саты арқылы 1 «А» оқпанын берсін.

ӨБ-2 ІІ бөлімше командирі АЦ-40 машинасын «В» зонасына солтүстік жағынан кіретін кіріс маңынан орнатсын, Г-600 орнатсын және «Насос – Г-600 - Цистерна» схемасы бойынша сорылатын суды РС-70 арқылы арық жүйесіне құйсын.

Өртке ӨБ-7 АЦ-7-40(53312), АЦ-40(130), АЛ-30(131) машиналарындағы үш бөлімшемен келеді.

_ПЧ-7=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+12+3=19 мин

_слПЧ-7=60L/ V_сл=608,7/45=12 мин

ӨБ-7 күш пен құралдары жұмылдырылғанша өрт фронты таралған қашықтық

_П=_ПЧ-2-(10+₂)=7 мин

L¹⁹=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л _П =51,2+1,22+0,51,27=12,6 м

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_п¹⁹= na(5Vл+Vл₂+0,5Vл_п)=213(51,2+1,22+0,51,27)=327,6 м²

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_т¹⁹= 2h(а+b-2h)=25(13+25,2-25)=280 м²

Өрт сөндіруге қажетті су мөлшерін анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=2800,1=28 л/сек

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз

N_ст^т= Q_тр^т /q_стА=28/7=4 ствол «А»

ӨБ-7 кезекшілік бөлімі екі АЦ-40 машиналарында және солардың біреуі АЦ-7-40(53213) көбіктендіргіш багінің сыйымдылығы 500 л. болғандықтан, сол АЦ-7-40 машинасын АЦ-7-40 ӨБ-1 машинасын қоректендіруге дюиритті шланг арқылы орнату керек, ал өртті сөндіруге АЦ-7-40 ӨБ-1 ӨГ-на орналастыра сол машинадан оқпан жұмылдыруы қажет. ӨБ-1 оқпандары жұмылған сәттен бастап, ӨБ-2 оқпандары жұмылған уақытқа дейінгі уақыт 6 минут болатынын және АЦ-5-40 ӨБ-2 машинасын қорректендіруге 2 минут өтетінін ескере АЦ-7-40 және 2 АЦ-5-40 машиналарының көбіктендіргіш бактарынан жұмыс жасайтын 4 РС-70 оқпандарының жұмыс жасау уақытын есепиеймін.

ӨБ-1 өрт сөндіруге 6 минутта шығындаған өрт сөндіргіш заттың мөлшері 4 РС-70 оқпандары жұмыс жасағанда қанша болатынын есептеу үшін келесі формулаларды қолданамыз:

немесе 11,4 минут

Шатырды қорғауға қажетті оқпандар санын анықтаймыз:

Q_тр^з = S_п¹⁹ I_тр^з=3270,05=16,3 л/с

N_ст^з= Q_тр^з /q_стБ=16,3/3,5= 5 ст «Б» (РС-50)

Өрт жағдайын және ғимаратта адам санының көптігін ескере ӨБ-2 жеке құрамы өртті сөндіруге және қорғауға бағытталады.

ӨБ-7 қарауыл бастығы АЦ-7-40 машинасын АЦ-7-40 ӨБ-1 машинасын қоректендіруге орнатсын, АЦ-40(130) ӨГ-4-на орнатсын, шатырды қорғауға АЛ-30 ӨБ-1 арқылы 2 РСК-50 оқпаны берілсін, өзі ұрыс алаңын басқарсын.

ӨБ-7 II бөлімше командирі ӨГ-4-на орнатылған АЦ-40(130) машинасын тоңазытқыш камераларды қорғауға 1 РСК-50 оқпаны берілсін.

ӨСЖ ҰА-6 ұйымдастырады – жапсарлас бөлмелерді қорғауға, ҰАБ-6 ӨБ-7 бөлімше командирі, берілген күш пен құралдар - ӨБ-7 – 1 бөлімше.

Өрт локализацияланған, өрт сөндіруге 4 РС-70 (сіңдіргіш қосылған) оқпаны жұмыс жасайды, шатырды қорғауға 4 РСК-50 оқпаны, жапсарлас бөлмелерді қорғауға 1 РСК-50 оқпаны жұмыс жасайды.

ӨБ-1 өртке АЦ-30(66), АЦ-40(131) машиналарында 2 бөлімшемен келсін.

_ПЧ-15=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+20+3=27 мин

_слПЧ-15=60L/ V_сл=6015/45=20 мин

Өртке қалыптасқан жағдайды ескере МӨБ-9 жеке құрамы бағалы материалдарды қорғауға бағытталады.

ӨСЖ-2-ДСПТ ӨСЖ орынбасары келесі бұйрықтар береді.

ӨБ-15 II бөлімше командиріне – ӨГ-4-на орнатылған АЦ-40 ӨБ-7 машинасынан АЛ-30 МӨБ-2 арқылы шатырды қорғауға 1 «Б» оқпаны берілсін.

ӨБ-15 қарауыл бастығына – №1 қоймадан бағалы материалдарды эвакуациялау жұмыстарын ұйымдастырсын.

ӨСЖ ҰА-7 ұйымдастырады – бағалы материалдарды эвакуациялау, ҰАБ-7 ӨБ-15 қарауыл бастығын тағайындайды, берілген күш пен құралдар – ӨБ-8 – 1 бөлімше.

Келесі өрт жағдайларын қарастырамыз:

Өрт сауда залының ортасында п.б.

Сауда залында биіктігі 2 м стеллаждар орнатылған, стеллаждардың қаңқасы металлдан жасалған, сөрелері металлдан жасалған және аралары 1,5 м қашықтықта.

Ойын сауықтыру сауда орталығыінің сауда залында жеңіл және тамақ өнеркәсібінің сан алуан түрлері қойылған.

Өрт ауырлығы шамамен 15 кг/м².

Өрттің сызықтық таралу жылдамдығы – 1 м/мин (ӨСЖ анықтамасы).

Өртті сөндіруге берілетін судың берілу интенсивтілігі – 0,2 л/см² (ӨСЖ анықтамасы).

Сыртқы ауа температурасы + 20 ^оС.

Автматты өрт сөндіру қондырғысы мен өрт дабылы өшірулі.

Өрт пайда болғаннан кейін алғашқы 10 минут ішіндегі өрт жағдайын болжау.

Өрт фронтының еркін таралу уақытында таралған қышықтығын анықтайиыз:

L_св = 5V_л₁= 0,5110= 5 метр

Мұнда:- V_л – Өрт таралуының сызықтық жылдамдығы;

₁ – өрттің пайда болған сәтінен созылу уақыты (10 минут);

Сауда залының 75х32,5 метр өлшемді пішінің және өрт сауда залының ортасында п.б. ескерсек, өрттің пішіні шеңбер пішінді болады және мына формуламен есептеледі:

S_п¹⁰= (0,5v_л₁)² = 3,14(0,5110)² = 78,5 м²

Сауда залындағы жылуалмасу бетін анықтаймыз:

S = S_пол+S_пер+S_ст = 7532,5+7532,5+2(756,5)+2(32,56,5) =6272,5 м².

Жылу ағынының тығыздығын анықтаймыз:

2726,08 Вт/м²

Мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті, 0,85;

_м -материалдың массалық жану жылдамдығы 37,2 кг/м²мин;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады, 78.5 м²;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы, 24800 кДж/кг.
Артық ауа коэфицентін анықтаймыз.

Газалмасу 5 есік арқылы және 2 А блогынан В блогына өтетін 2 кіріс арқылы жүреді.

Ауаның кіруіне 2,5х2 м өлшемді 5 есіктің тең жарты бөліктері және 6,5х3 өлшемді екі кірістің тең жарты бөліктері жұмыс жасайды, ал қалған жарты бөліктері жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды деп қарастырамыз.

Кіріс саңылауларының формуласы былай есептеледі:

Онда кіріс саңылауларының қатынасы:

Демек, артық ауа коэфицентін  6-қисық («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқасы, 8-пункт), себебі алынған мән тең. Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады.

Алынған 1/31<1/4 қатынасы артық ауа коэфицентін пунктирлі линия арқылы табуға мүмкіндік береді. 1 кг целлулоидті ораманың жануына қажетті ауа мөлшері _о=11,42м³/кг.

График бойынша =2,5 екенін анықтаймыз. Орташа көлемдік температурасын номограмма («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқамаларының 8-пункті) бойынша анықтаймыз.

Орташа көлемдік температура 110 ^оС-қа тең.

Бейтарап зонаның орналасу биіктігін анықтағанда, газалмасу процесінің жүруін келесі схема бойынша ескереміз. Қойманың есіктері таза ауаның кіруіне және жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды. Мұнан шығатын қорытынды ауаның кіруіне есік қуысының ½, жану өнімдеріне ½ жұмыс жасайды.

Онда бейтарап зонаның биіктігі былай орналасады:

==2,14 метр

Мұнда:

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 32 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 32 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 1,5 метр.

Жағдайды бағалау:

Алғашқы 10 минутта бейтарап зонаның орналасу биіктігі 2,14 м деңгейінде болады.

Целлулоидты материалдан жасалған орамалар жанғанда мынандай зиянды заттар бөлінеді: цианистік қосылыстар, көміртек оксиді, азот оксиді, хлорангидридті қышқылдар, формальдегидтер, фенол, фторфоген, аммиак, ацетон, стирол.

Демек, өрт сөндірушілер келгенде тек тыныс және көз органдарын қорғайтын құралдарда ғана жұмыс жасай алады. Қызмет көрсету персоналы қауіпті зонадан лезде шығу қажет және келушілерді сауда орталығынан эвакуациялау жұмыстарын жүргізулері тиіс.

Бірінші келген өрт бөлімшесі оқпандарын енгізердегі өрт жағдайын болжау.

Өрттің п.б. уақытынан бастап, өрт сөндіруге оқпан енгізілгенге дейінгі өрттің еркін таралу уақытын анықтаймыз:

_св=_дс + _сб + _сл + _бр = 3+1+5+3=12 мин

мұнда:- _св – өрттің еркін таралу уақыты;

_сб – МӨҚ бөлімдерінің жинау және шығу уақыты (ППС бойынша №4 норматив, 43 секунд  1 мин);

_сл – өрт бөлімшесінің өрт болған жерге жету уақыты.

_сл= L60/V_сл = 460/45 = 5 минут;

_бр – бөлімшенің жауынгерлік қанат жайуы (ППС бойынша №46 норматив).

Өрт фронтының еркін таралу уақытында тараған қашықтығы:

L_св = 5V_л₁+V_л₂ = 51+12 = 7 метр

₂= _св10 = 12-10=2 минут

мұнда:- V_л – өрт таралуынын сызықтық жылдамдығы;

₁,₂ – өрттің п.б. мезетінен бастап жану ұзақтығы.

Сауда залының 75х32,5 м өлшемін және өрт п.б. сауда залының ортасында болғандықтан, өрт сөндіруге оқпан енгізілер сәтте өрт шеңбер пішінді болады және мына формуламен анықталады:

S_п¹²=(5 V_л+ V_л₂)²=3,14(51+12)²=153 м²

₂=_св-10=2 мин

өрт сөндіру ауданын анықтаймыз.

b>nh болғандықтан

S_т¹²=h(2R-h)=3,145(27-5)=141,3 м²

мұнда: а – бөлменің ені;

n – өрттің таралу бағыттарының саңы.

Өрт сөндіруге қажет судың теория жүзіндегі мөлшерін анықтаймыз.

Q_тр^т = S_тI_тр = 141,30,2 = 28,2 л/сек

№2 шақыру бойынша өрт п.б. келген АЦ-40(130) және АЦ-40(131) екі бөлімшенің «А» оқпанымен 14 л/с берілу интенсивтілігі болғандағы нақты мүмкіндігі.

Q_тр^т>Q_Ф

Яғни келген екі бөлімшенің өртті локализациялауға шамасы жетпейді.

Сауда залындағы өрттің орташа көлемдік температурасын анықтаймыз.

Сауда залындағы жылу алмасудың беттік ауданын анықтаймыз:

S = S_пол+S_пер+S_ст = 7532,5+7532,5+2(756,5)+2(32,56,5) =6272,5 м².
Жылулық ағын тығыздығын анықтаймыз:

5313,36 Вт/м²

мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті, 0,85;

_м -материалдың массалық жану жылдамдығы 37,2 кг/м²мин;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады, 153 м²;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы, 24800 кДж/кг.
Артық ауа коэфицентін анықтаймыз.

Газалмасу 5 есік арқылы және 2 А блогынан В блогына өтетін 2 кіріс арқылы жүреді.

Ауаның кіруіне алғашқы 10 минутта 2,5х2 м өлшемді 5 есіктің тең жарты бөліктері және 6,5х3 өлшемді екі кірістің тең жарты бөліктері жұмыс жасайды, ал қалған жарты бөліктері жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды деп қарастырамыз.

Кіріс саңылауларының формуласы былай есептеледі:

Онда кіріс саңылауларының қатынасы:

Демек, артық ауа коэфиценті  4-қисық («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқасы, 8-пункт) бойынша анықталады.

Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады.

Алынған 1/16<1/4 қатынасы артық ауа коэфицентін пунктирлі линия арқылы табуға мүмкіндік береді. 1 кг целлулоидті ораманың жануына қажетті ауа мөлшері _о=11,42 м³/кг.

Орташа көлемдік температура 160 ^оС-қа тең.

Бейтарап зонаның орналасу биіктігін анықтағанда, газалмасу процесінің жүруін келесі схема бойынша ескереміз. Қойманың есіктері таза ауаның кіруіне және жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды. Мұнан шығатын қорытынды ауаның кіруіне есік қуысының ½, жану өнімдеріне ½ жұмыс жасайды.

Онда бейтарап зонаның биіктігі былай орналасады:

==2,12 метр

Мұнда:

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 32 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 32 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 1,5 метр.

Жағдайды бағалау:

Өртке күш пен құралдарды енгізердегі бейтарап зонаның биіктігі 2,12 м болады.

Целлулоидты материалдан жасалған орамалар жанғанда мынандай зиянды заттар бөлінеді: цианистік қосылыстар, көміртек оксиді, азот оксиді, хлорангидридті қышқылдар, формальдегидтер, фенол, фторфоген, аммиак, ацетон, стирол.

Демек, өрт сөндірушілер келгенде тек тыныс және көз органдарын қорғайтын құралдарда ғана жұмыс жасай алады. Қызмет көрсету персоналы қауіпті зонадан лезде шығу қажет және келушілерді сауда орталығынан эвакуациялау жұмыстарына арласпау қажет.
Локализациялау кезіндегі өрт жағдайын болжау.

№2 шақыру бойынша күш пен құралдарды есептейміз.

№2 шақыру бойынша келген соңғы бөлімшенің оқпаны енгізілер уақытқа дейінгі өрттің таралу уақытын анықтаймыз.
_р=_дс+_{сб ПЧ-1}+_{сл ПЧ-1}+_брПЧ-1=3+1+12+3=19 мин

_{сл ПЧ-1}L/ V_сл=608,7/45=12 мин

L¹⁹=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л _П =51+12+0,517=10,5 м

₃=_р-_св=19-12= 7 минут

№2 шақыру бойынша келген бөлімшелер келгенде 19 минутта өрт ауданын анықтаймыз.

_п=_р-(10+₂)=19-(10+2)=7 минут

S_п¹⁹= (5Vл+Vл₂+0,5Vл_п)²=3,14(51,2+1,22+0,51,27)²=346,1 м²

S_т¹⁹= h(2R-h)=3,145(210,5-5)=251,2 м²

Өртті локализациялауға қажетті судың теориялық қажетті мөлшерін табамыз:

Q_тр^т=S_тI_тр=251,20,2=50,2 л/сек

Бөлімшенің мүмкіндігін ескере келе, бір бөлімше 1 РС-70 оқпанын бере алатын білеміз, яғни су шығыны 7 л/с отызыншы минутта өрт орында 14 бөлімше жиналады.

Q=N_отдq_отд=147=98 л/с

Q_тр^тФ

Қорытынды: Алматы қаласының ФГУ «СП и АСР» №2 шақыру бойынша жиналған күш пен құралдары «Мега» ойын сауықтыру сауда орталығыіндегі өртті локализациялауға шамасы жетеді.

S = S_пол+S_пер+S_ст = 7532,5+7532,5+2(756,5)+2(32,56,5) =6272,5 м².

мұнда:  - химиялық жанбаған коэфиценті, 0,85;

_м -материалдың массалық жану жылдамдығы 37,2 кг/м²мин;

S_п – Өрт ауданы, оған арнап орташа көлемдік температурасы анықталады, 153 м²;

Q_н^р – Төменгі жану жылуы, 24800 кДж/кг.
Артық ауа коэфицентін табамыз.

Газалмасу 5 есік арқылы және 2 А блогынан В блогына өтетін 2 кіріс арқылы жүреді.

Ауаның кіруіне алғашқы 10 минутта 2,5х2 м өлшемді 5 есіктің тең жарты бөліктері және 6,5х3 өлшемді екі кірістің тең жарты бөліктері жұмыс жасайды, ал қалған жарты бөліктері жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды деп қарастырамыз.

Кіріс саңылауларының формуласы былай есептеледі:

Онда кіріс саңылауларының қатынасы:

Демек, артық ауа коэфиценті  3-қисық («Өрт тактикасы» әдістемелік нұсқасы, 8-пункт) бойынша анықталады.

Өрт ауданының еден ауданына қатынасы болады

Алынған 1/7<1/4 қатынасы артық ауа коэфицентін пунктирлі линия арқылы табуға мүмкіндік береді. 1 кг целлулоидті ораманың жануына қажетті ауа мөлшері _о=11,42 м³/кг.

Орташа көлемдік температура 390 ^оС-қа тең.

Бейтарап зонаның орналасу биіктігін анықтағанда, газалмасу процесінің жүруін келесі схема бойынша ескереміз. Қойманың есіктері таза ауаның кіруіне және жану өнімдерінің шығуына жұмыс жасайды. Мұнан шығатын қорытынды ауаның кіруіне есік қуысының ½, жану өнімдеріне ½ жұмыс жасайды.

Онда бейтарап зонаның биіктігі былай орналасады:

==1,99 метр

Мұнда:

S₁ – кіріс саңылауларының ауданы – 32 м²

S₂ – шығыс саңылауларының ауданы – 32 м²

_в,_пг – сәйкесінше сыртқы ауа және жану өнімдерінің тығыздықтары.

Н – кіріс және шығыс саңылауларының арасындағы қашықтық – 1,5 метр.

Өртке күш пен құралдарды енгізердегі бейтарап зонаның биіктігі 1,99 м болады.

Целлулоидты материалдан жасалған орамалар жанғанда мынандай зиянды заттар бөлінеді: цианистік қосылыстар, көміртек оксиді, азот оксиді, хлорангидридті қышқылдар, формальдегидтер, фенол, фторфоген, аммиак, ацетон, стирол.

Демек, өрт сөндірушілер келгенде тек тыныс және көз органдарын қорғайтын құралдарда ғана жұмыс жасай алады. Қызмет көрсету персоналы қауіпті зонадан лезде шығу қажет және келушілерді сауда орталығынан эвакуациялау жұмыстарына арласпау қажет.

Өрттің сызықтық таралу жыдамдығы – 1 м/мин.

Өртке сөндіруге қажет судың берілу интенсивтілігі – 0,2 л/см²

Өрт хабарына дейінгі уақыт – 3 минут.

Өрттің п.б. уақытынан бастап, бірінші келген бөлімше оқпандарын енгізгенге дейінгі өрттің еркін таралу уақыты.

Өртке ӨБ-2 2 АЦ-40(130), АЛ-30(4310), АКП-54(Мерседес) машиналарында 4 бөлімшемен келеді.

_св=_дс+_сб+_сл+_брПЧ-1=3+1+5+3=12 мин

_слПЧ-1=60L/ V_сл=603,5/45=5 мин

Өрттің еркін таралу уақытында өрт фронтының тараған қашықтығы:

₂=_св-10=2

L¹²=5 V_л+ V_л₂=51+12=7 м

Өрт ауданын анықтаймыз.

Еркін таралу уақытында өрт центрден тарап, шеңбер пішінді болады және келесі формуламен есептеледі:

S_п¹²=(5 V_л+ V_л₂)²=3,14(51+12)²=153 м²

₂=_св-10=2 мин

Өрт ауданын анықтаймыз

S_т¹²=h(2R-h)=3,145(27-5)=141,3 м²

Өрт сөндіруге қажетті су шығынын анықтаймыз.

Өрт жағдайын ескере отырып, өрт сөндіргіш заттардың шығынын азайту үшін және сөндіру уақытын азайту үшін сіңдіргіш компоненттері бар суды қолданған дұрыс деп есептеймін. Соның арқасында өрт сөндіргіш заттардың берілу интенсивтілігі 0,2 л/см²-ден 0,1 л/см²-қа төмендейді. Күш пен құралдарға өртке жеткенше өрт үлкен аумақты алатындықтан, өртте РС-70 оқпандары қолданылатын болады. Сіңдіргіш ретінде ПО-6К көбіктендіргішінің 6% ерітіндісін аламыз, себебі бұл көбіктендіргіш өрт күзеті мекемелерінің бүкіл бөлімдерінде бар.

Q_тр^т=S_тI_тр=141,30,1=14,13 л/сек

Жедел-тактикалық мүмкіндіктерін ескерсек, өртке келген бөлімшелер өртке 2 «А» оқпанын бере алады. Бірақ ӨҚЖЖ(БУПС) №52 п. Сәйкес бөлімшелердің негізгі бағыты – адамдарды құтқару және эвакуациялау.

ӨСЖ – ӨБ-2 қарауыл бастығы бұйырады:

І бөлімше командирі ӨГ-1-на АЦ-40 машинасын орнатсын, ГТҚҚ звеносын ұйымдастырсын, сауда залында барлау жүргізсін, адам өміріне қауіптілік дәрежесін анықтасын, 2-қабаттан адамдарды эвакуациялау жұмыстарын жүргізсін.

ІІ бөлімше командирі - ӨГ-4-на АЦ-40 машинасын орнатсын, ГТҚҚ звеносын ұйымдастырсын, ғимараттың үшінші қабатында барлау жұмыстарын жүргізсін, ерекше көңілде кинотеатрға бөлсін.

АЛ-30 машинасын ғимараттың оңт-шығыс жағынан үшінші қабатына адамдарды эвакуациялау үшін орнатсын.

АКП-50 машинасын солт-шығыс жағынан үшінші қабаттан адамдарды эвакуациялау үшін орнатсын.

Объект әкімшілігі қауіпсіздік қызметі күшімен бірінші бақаттағы машиналарды, тауарларды эвакуациялау шараларын жүргізсін.

ӨБ-1 өртке АЦ-7-40(53312), АЦ-40(130), АЛ-30(131) машиналарында үш бөлімшемен келеді және ӨСҚК(ДСПТ) келеді.

_ПЧ-1=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+7+3=14 мин

_слПЧ-1=60L/ V_сл=605/45=7 мин

ӨБ-1 күш пен құралдары енгізілгенге дейінгі өрт фронтының жылжып үлгерген қашықтығы:

_П=_ПЧ-6-(10+₂)=2 мин

L¹⁴=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л₁=51+12+0,512=8 м

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_п¹⁴=(5Vл+ Vл₂+0,5Vл_п)²=3,14(51,2+1,22+0,51,22)²=200,9 м²

Өрт сөндіру ауданын анықтаймыз.

S_т¹⁴=h(2R-h)=3,145(28-5)=172,7 м²

Өрт сөндіруге қажет судың шығынын анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=172,70,1=17,27 л/сек

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз:

N_ст^т= Q_тр^т /q_стА=35,5/7= 6 оқпан «А» (РС-70)

ӨБ-1 өрт болған жерге 2 АЦ-40 келгендіктен және біреуі 500 л көбіктендіргіш бар АЦ-7-40(53213) болғандықтан осы машинаны өрт гидрантына орнатып, өрт сөндіру жұмыстарын жасау қажет деп ойлаймын. Осыған сәйкес АЦ-7-40 машинасының сыйымдылығынан алатын РС-70 оқпандарының:

секунд немесе 19,8 минут

Өрт жағдайын және ғимаратта адам санының көптігін ескере ӨБ-1 жеке құрамы өртті сөндіруге және адамдарды эвакуациялауға бағытталады.

ӨБ-1 қарауыл бастығына ӨГ-4-на орнатылған АЦ-40 ӨБ-1 машинасынан 1 ГТҚҚ звеносы арқылы батыс жағынан өрт сөндіруге 1 «А» оқпанын бергізсін және сөндірумен бір мезгілде тірек конструкцияларын суыту жұмыстарын қатар жүргізсін.

ӨБ-1 ІІ бөлімше командирі АЦ-40 машинасын ӨГ-3-на орнатсын, магистральді линиялар салсын, қойма жатқан өртті ГТҚҚ звеносымен барлау, адамдарды эвакуациялау жұмыстарын жасасын.

ӨСЖ ұрыс алаңдарын бекітеді:

ЖА-1 сауда залындағы өртті сөндіру, ҰАБ-1 ӨБ-1-қарауыл бастығы, берілген күштер: ӨБ-1 – 1 бөлімше, АЦ-40.

ЖА-2 2-қабаттан адамдарды эвакуациялау, ҰАБ-2 ӨБ-2 – 1 бөлімше, ӨБ-1-1 бөлімше.

ЖА-3 3-қабаттан адамдарды эвакуациялау, ҰАБ-3 ӨБ-2 бөлімше командирі, берілген күштер: ӨБ-1 1 бөлімше, АЛ-30, АКП-54.

ӨСЖ аға көмекшісі жедел тактикалық штаб ұйымдастырып, оның жауапты тұлғаларын келіп жатқан басшы құрамынан тағайындау.

ӨСЖ көмекшісі өрт болған жерде ПО-1 қажетті қорын ұйымдастырсын, өрт болған жерге АВ-40 машинасы келген соң техникаларды қайта орналастырсын және өрт сөндіргіш заттарды АВ-40 машинасынан беруді ұйымдастырсын.

Өртке ӨБ-4 АЦ-5-40(53312), АЦ-40(130) машиналарында екі бөлімшемен келеді.

_ПЧ-4=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+9+3=16 мин

_слПЧ-4=60L/ V_сл=606,5/45=9 мин

ӨБ-4 күштері жылдадырылғанға дейін өрт фронтының тараған қашықтығы

_П=_ПЧ-4-(10+₂)=4

L¹⁶=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л₁=51+12+0,514=9 м

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_п¹⁴=(5Vл+ Vл₂+0,5Vл_п)²=3,14(51,2+1,22+0,51,22)²=200,9 м²

Өрт сөндіру ауданын анықтаймыз.

S_т¹⁴=h(2R-h)=3,145(28-5)=172,7 м²

Өрт сөндіруге қажет судың шығынын анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=172,70,1=17,27 л/сек

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз:

N_ст^т= Q_тр^т /q_стА=35,5/7= 6 оқпан «А» (РС-70)

ӨБ-1 өрт сөндіруге 4 минутта шығындаған өрт сөндіргіш заттың мөлшері 3 РС-70 оқпандары жұмыс жасағанда қанша болатынын есептеу үшін келесі формулаларды қолданамыз:

ӨБ-4 кезекшілік бөлімі екі АЦ-40 машиналарында және солардың біреуі АЦ-5-40(53213) көбіктендіргіш багінің сыйымдылығы 300 л. болғандықтан, сол АЦ-5-40 машинасын АЦ-7-40 ӨБ-6 машинасын қоректендіруге дюиритті шланг арқылы орнату керек, ал өртті сөндіруге АЦ-7-40 ӨБ-1 ӨГ-на орналастыра сол машинадан оқпан жұмылдыруы қажет. ӨБ-1 оқпандары жұмылған сәттен бастап, ӨБ-4 оқпандары жұмылған уақытқа дейінгі уақыт 2 минут болатынын ескере АЦ-7-40 және АЦ-5-40 машиналарының көбіктендіргіш бактарынан жұмыс жасайтын 3 РС-70 оқпандарының жұмыс жасау уақытын есептеймін.

Шатырды қорғау жұмыстарына қажетті су шығынын анықтаймыз:

Q_тр^з=S_пI_тр^з=254,30,05=12,7 л/сек

Шатырды қорғау жұмыстарына қажетті оқпан санын анықтаймыз:

N_ст^з= Q_тр^з /q_стБ=12,7/3,5= 4 ст «Б» (РСК-50)

Өрт жағдайын ескере және ғимараттағы адам санының көптігіне байланысты ӨБ-4 жекеқұрамы өртті сөндіруге және шатырды қорғауға бағытталады.

ӨБ-4 қарауыл бастығы ГТҚҚ звеносын ұйымдастырсын, ӨБ-4 магистральді линиясынан өрт сөндіруге 1 РС-70 оқпаны берілсін, сөндірумен бір мезгілде тірек конструкцияларын суыту жұмыстарын жүргізсін.

ӨБ-4 ІІ бөлімше командирі АЦ-40 машинасын ӨГ-1-на орнатсын, АКП-54 арқылы шатырды қорғауға 2 РСК-50 оқпаны берілсін, конструкцияны аршу жұмыстарын жүргізсін.

ӨСЖ ҰА-4 ұйымдастырады – шатырды қорғау, ҰАБ-4 ӨБ-4 бөлімше командирі, берілген күш пен құралдар: ӨБ-4 – 1 бөлімше.

Өртке ӨБ-5 АЦ-5-40(53312), АЦ-40(131) машиналарында екі бөлімшемен келеді.

_ПЧ-5=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+11+3=18 мин

_слПЧ-5=60L/ V_сл=607,8/45=11 мин

ӨБ-5 күштері жылдадырылғанға дейін өрт фронтының тараған қашықтығы:

_П=_ПЧ-5-(10+₂)=6

L¹⁸=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л _П =51+12+0,516=10 м

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_п¹⁸= (5Vл+Vл₂+0,5Vл_п)²=3,14(51,2+1,22+0,51,26)²=314 м²

Өрт сөндіру ауданын анықтаймыз.

S_т¹⁸=h(2R-h)=3,145(210-5)=235,5 м²

Өрт сөндіруге қажет судың шығынын анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=235,50,1=23,5 л/сек

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз:

N_ст^т= Q_тр^т /q_стА=23,5/7=4 оқпан РС-70

ӨБ-5 кезекшілік бөлімі екі АЦ-40 машиналарында және солардың біреуі АЦ-5-40(53213) көбіктендіргіш багінің сыйымдылығы 300 л. болғандықтан, сол АЦ-5-40 машинасын АЦ-7-40 ӨБ-1 машинасын қоректендіруге дюиритті шланг арқылы орнату керек, ал өртті сөндіруге АЦ-7-40 ӨБ-1 ӨГ-на орналастыра сол машинадан оқпан жұмылдыруы қажет. ӨБ-1 оқпандары жұмылған сәттен бастап, ӨБ-4 оқпандары жұмылған уақытқа дейінгі уақыт 4 минут болатынын ескере АЦ-7-40 және АЦ-5-40 машиналарының көбіктендіргіш бактарынан жұмыс жасайтын 3 РС-70 оқпандарының жұмыс жасау уақытын есептеймін.

ӨБ-6 4 минут ішінде 2 РС-70 оқпандары жұмыс жасағанда өртке шығындаған өрт сөндіргіш заттардың мөлшерін анықтау үшін төмендегі формуланы шығарамыз:

секунд немесе 12,5 минут

Шатырды қорғау жұмыстарына қажетті су шығынын анықтаймыз:

Q_тр^з=S_пI_тр^з=3140,05=15,7 л/сек

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз:

N_ст^з= Q_тр^з /q_стБ=12,7/3,5= 5 РСК-50 оқпандары

Өрт жағдайын ескере ӨБ-1 жеке құрамы өртті сөндіруге және қоғауға бағытталады.

ӨСЖ-2 ДСПТ ӨСЖ орынбасары бұйырады:

ӨБ-1 бөлімше командирі 1 ГТҚҚ звеносын ұйымдастырсын, ӨГ-4-на орнатылған АЦ-40 ӨБ-5 машинасынан эвакуациялық шығыс арқылы 1 «А» оқпанын берсін, өшірумен бір мезгілде тірек конструкцияларын суыту жұмыстарын жүргізсін.

ӨБ-1 қарауыл бастығы АЛ-30 ӨБ-7 машинасының сатысын шатырға орнатсын, ӨГ-3-на орнатылған АЦ-40 ӨБ-1 машинадан 2 «Б» оқпанын қорғауға берсін, ҰА жетекшілігін өз жауапкершілігіне алсын.

ӨБ-15 өртке АЦ-7-40(53312), АЦ-40(130), АЛ-30(131) машиналарында 3 бөлімшемен келеді.

_ПЧ-15=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+12+3=19 мин

_слПЧ-15=60L/ V_сл=608,7/45=12 мин

ӨБ-15 күштері жылдадырылғанға дейін өрт фронтының тараған қашықтығы

_П=_ПЧ-2-(10+₂)=7 мин

L¹⁹=5 V_л+ V_л₁+0,5V_л _П =51+12+0,517=10,5 м

Өрт ауданын анықтаймыз.

S_п¹⁹= (5Vл+Vл₂+0,5Vл_п)²=3,14(51,2+1,22+0,51,27)²=346,1 м²

Өрт сөндіру ауданын анықтаймыз.

S_т¹⁹= h(2R-h)=3,145(210,5-5)=251,2 м²

Өрт сөндіруге қажет судың шығынын анықтаймыз.

Q_тр^т=S_тI_тр=251,20,2=50,2 л/сек

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз:

N_ст^т= Q_тр^т /q_стА=50,2/7= 8 «А» оқпаны

ӨБ-15 кезекшілік бөлімі екі АЦ-40 машиналарында және солардың біреуі АЦ-7-40(53213) көбіктендіргіш багінің сыйымдылығы 500 л. болғандықтан, сол АЦ-7-40 машинасын АЦ-7-40 ӨБ-1 машинасын қоректендіруге дюиритті шланг арқылы орнату керек, ал өртті сөндіруге АЦ-7-40 ӨБ-1 ӨГ-на орналастыра сол машинадан оқпан жұмылдыруы қажет. ӨБ-1 оқпандары жұмылған сәттен бастап, ӨБ-15 оқпандары жұмылған уақытқа дейінгі уақыт 6 минут болатынын ескере АЦ-7-40 және 2 АЦ-5-40 машиналарының көбіктендіргіш бактарынан жұмыс жасайтын 4 РС-70 оқпандарының жұмыс жасау уақытын есептеймін.

ӨБ-1 6 минут ішінде 3 РС-70 оқпандары жұмыс жасағанда өртке шығындаған өрт сөндіргіш заттардың мөлшерін анықтау үшін төмендегі формуланы шығарамыз:

немесе 12,8 минут

Өрт сөндіруге қажетті оқпандар санын анықтаймыз:

Q_тр^з = S_п¹⁹ I_тр^з=346,10,05=17,3 л/с

N_ст^з= Q_тр^з /q_стБ=17,3/3,5= 5 ст «Б» (РС-50)

Өрт жағдайын ескере ӨБ-2 жеке құрамы өртті сөндіруге және қоғауға бағытталады.

ӨБ-15 қарауыл бастығы ӨГ-3-на орнатылған АЦ-40 ӨБ-1 машина арқылы сауда залынан шығатын эвакуациялық шығыс арқылы өртке 1 «А» оқпаны берсін, бір мезгілде тірек конструкцияларын суыту жұмыстарын жүргізсін.

ӨБ-2 II бөлімше командирі ӨГ-3 орнатылған АЦ-40 ӨБ-1 машинасынан АЛ-30 ӨБ-1 арқылы шатырды қорғауға 1 РСК-50.

Өрт локализацияланған. Өрт сөндіруге 4 РС-70 (сіңдіргіш қосылған), шатырды қорғауға 5 РСК-50 оқпандары жұмыс жасайды.

АТ-1 АЦ-30(66), АЦ-40(131) машиналарында екі бөлімшемен келеді.

_ПЧ-со=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+20+3=27 мин

_{слПЧ-со}=60L/ V_сл=6015/45=20 мин

Қалыптасқан өрт жағдайын ескере АТ жеке құрамы бағалы тауарлар эвакуациялауға және артық құйылған суды жинауға бағытталады.

АТ қарауыл бастығы сауда залынан тауарларды эвакуациялау шараларын жасасын.

АТ II бөлімше командирі АЦ-40 машинасын ғимараттың оңтүстік бөлігінен орнатсын, «Насос – Г-600 – Цистерна» схемасы бойынша Г-600 орнатсын, сорылған суды РС-70 оқпаны арқылы арық жүйесіне жіберсін.

№1 ұрыс алаңының бастығы РС-70 оқпанының қуаты қажет болмағанда РСК-50 оқпандарымен ауыстырылсын.

Өртке ӨБ-16 АЦ-7-40(53312), АСА-12(66). АТ-3., АЦ-22(Краз) екі бөлімшемен келеді.

_пч-16=_дс+_сб+_сл+_бр1=3+1+23+3=30 мин

_сл16=60L/ V_сл=6017/45=23 мин

ӨСЖ-2 бұйрық береді:

Ауысым бастығы сауда залынан тауарларды эвакуацияласын.

Өрт жағдайын ескере ӨБ-5 жеке құрамы бағалы тауарларды эвакуациялауға бағыт алады.