Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики . Учебник/ ПЕНЗА 2011

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики . Учебник/ ПЕНЗА 2011

1. 
   Тауар шаруашылығында нарық рөлі.
   
2. 
   Нарық коньюктюрасы және инфраструктура
   
3. 
   Монополия нарықи құрылымның түрі.
   
4. 
   Антимонопольді реттену,оның түрі.
   
5. 
   Монополистік бірігу,мінездеме.
   
6. 
   Негізгі монополистік баға жасау.
   

Нарық көптеген мыңжылдақтар бойы қалыптасқан экономикалық механизм.Жалпы айтқанда «нарық» ұғымы экономикалық қатынастың жүйесі.,өндіріс процессінде қалыптасатын, товар айналымы және бөлінуі,сол сияқты ақша қозғалысы. Нарық дамуы товар өндірісінің дамуымен байланысты, айналымға өндірілген тауарды қосады, және өнім нәтижесі бола алмайтын товарларды.( мысалы,жерна).Нарық жағдайында адам қызметі шартпен жүзеге асырылады. Солайша нарық алмасу процессімен сипатталады..Бұл процессте агент арасында байланыс сату-сатып алу шарты арқылы өтеді, тұтыну және өндіру байланысы.

Нарықтық механизм қоғам өмірінің экономикалық тұрғыдан жағымды әсер.:

- ол тұтас жүйеге экономикамен талқыланған тауар өндірушілерді және тұтынұшыларды қосады.

- нарық мына сұрақтарға жауап береді:не өндіру? Қалай өндіру?Кім үшін өндіру? Соның салдарынан экономикалық құрылым қалыптасады., ло нарық талаптбына жауап береді.

- нарық қағамағаи қажетті шығындарды қолдайды,сол сияқты қоғам.нпрық бағаларын,лар өз уақытында тұтыну қажеттілігін көрсетеді, тауар массасының деңгейін көрсетеді.

- нарық қоғам өндірісін ескерген саладардан, экономикалық өмір сүре алмайтын шаруашылық субьектілерден тазартады,экономды салаларға және жоғары эффектілі шаруашылыққа жол береді. - өндіріс дамуына алғы шарт жасайды,даму жылдамдығын артады.;

- өндіріс эффектісін көтереді, еңбекті және ресурстарды үнемдеуге әкеледі

- шаруашылық құрылымын қалыптастырады,тұтыны сұранысына жауап беретін

- кейде нарық өзінді өзін реттейтін нарық жүйені құрайды,.

Біз білетіндей сұраныс және тұтынұ нарықта өтеді.Нарықтық қатынастарда тұтынұшылар және сатушылар бір-бірімен бәсеке нарығында алмасады. Бәсеке бұл көптеген қоғамдағы экономикалық проблнмаларды шешуге бағытталады..Латын тілінен аударғанда «келісу», «кездесу». Бұл өндірушілер және тұтынушылар арасындағы максимаольды табыс үшін. А.Смит бәсекені «көрінбейтін қол» деп атады..

Нарық мінезін сату-стып алу активтердің барлығын құрылымын арқылы көруге болады..Нарық құрылымы– бұл ішкі құрылымы., орналасу, нарықтың жеке элементтердің тәртібі, нарықтағы жеке массасы..Нарық күрделі құрылымды және экономиканың барлық саларын қамтиды.Экономикалық құрылым анықталады:

1. 
   Меншік түрлерімен (мемлекеттік,жеке,топтық,аралас.);
   
2. 
   Тауари құрылымды (мемлекеттік, арендалық, кооперативті, жеке кәсіпорынды.),олар эканамикадағы салалардың шаруашылық субьектілердің маңызымен түсіндіріледі;
   
3. 
   Тауар айналымның ерекшелігімен;
   
4. 
   Шаруашылық бөлімшелерінің жекешелендіруімен, мемлекетсіздендіруінесипатталады.;
   
5. 
   Сату түрлерімен, республикада қолданылатын.
   

Бәсекенің қалай өтетінін қарасақ,нарықты бірнеше құрылымға бөледі. Нарықтық құрылым сатушылардың санын және жұмыс сыйымдылығын сату көлемде және бағада есеп жүргізеді.

Нарық құрылым түрі ретінде монополия болып табылады.Мұнда тауар түрін өндіретін жалғыз сатушы үстемдік етеді.. Монополия жағдайында өндіруші тауар қажеттілігін толығымен бақылайды.Сол себепті өндіруші сұраныс қисығына байланысты тауар бағасын еркін тағайындайды.,максимальды табыс алу үшін..Монополистің табысты максимальды алу үшін, ол бүкіл тауарлардың бағасын бақылайды.Бұл әрекет еркін бәсеке қарама - қайшы «Нарықтық билік» сатушының тауарға әсер ете алатынын көрсетеді.

Осы теріс әсерлерден құтылу үшін, мемлекет нарықтық процесстерге араласа алады анти монопольді саясатты қолдана отырып.

1. 
   Бәсекелік ортаны қолдау
   
2. 
   Қазақстан Республикасында нарық құрылымын қалыптастыру
   
3. 
   Саяси нарық және қоғамдық таңдау теориясы
   

1. 
   Тауар шаруашылығында нарық қандай рөльде?
   
2. 
   Бәсеке дегеніміз не?
   
3. 
   Нарықтық экономиканың инфраструктурасы,оның негізгі элементтері.
   
4. 
   Нарықтың коньюктура ұғымы,оның көрсеткіштері.
   
5. 
   Монопаолияның ерекшілігін ата.
   
6. 
   Антимонополиялық саясат,маңызы.
   
7. 
   Мнополиялық бірігудің маңызы.
   
8. 
   Монополистік баға жасау ерекшелігін ата,.
   

1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж

2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-прак­ти­чес­кое пособие. Караганда, 2004.

3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.: Институт комплексных стратегических исследований, 2005.

4.  Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора: Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.

5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики . Учебник/ ПЕНЗА 2011

Тақырып 4.Олигополия және құпиялы келіс- 2сағ

1. 
   Оликополия-нарық құрылымның негізгі формасы.
   
2. 
   Құпиялы келіске және олигополияға қоғам саясаты.
   
3. 
   Бағалы дескриминацияның әсерлі эффектісі.
   
4. 
   Жарнама және оның мемлекеттік реттеуі
   

Олигополия нарықтық құрылымның беделді формасы болып табылады. «Олигополия» терминаі экономикада нарықты суреттеу үшін қолданылады., мұнда бірнеше фирма болуы мүмкін. Олардың кейбіреулері нарықтың көп бөлігін бақылайды.

Олигополиялық нарықта бірнеше фирмалар бәсекелеседі (3 жылдан 5 жылға дейін) және нарыққа басқа фирмалардың кіруі оңайға соқпайды.Фирмалармен өндірілген тауар біркелкі болады, солайда диференциялды..Біркелкілік шикізат және дартылай өнімдер нарығында: руда, мұнай; дифференциация – автоқөлік нарығында..

Олигиполияның бар болуы бұл нарыққа кіре алмауымен байланысты.. Өйткені нарыққа кіру үшін көп қаржы керек, үлкен масштабты олигополиялық фирма құру үшін.Бүгінде дәлелднген фирма 500 артық автокөлік шығарса эффектілі болады

Олигиполиядағы фирмалардың аз болуы баға және бағалық емес бәсекесін қолдана алады.Бағалық емес бәсеке өте әсерлі. Өндірушілер біледі, егер олар бағаны төмендетсе оның бәсекелес жолдастары да бағаны төмендеті.Ол табысты азайтуға әкеледі. Сол себепті олигополиситер бағалық емес әдісті қолданады..Техникалық даму, сапа ,өнім сенімділігі, тарату әдісі, төлеу диференцияциясы жарнама, экономикалық шпионаж тәсілдері қолданылады. Ең негізгі ерекшілік фирмалардың құлауы басқа фирмалардың құлауына әкеп соғады..Үлкен масштаб және әсерлі капитал нарықта мобилді емес.,бұл шарттарда олигополиялық келісім ғана табысты қамтамасыз етеді.Максималды табысты алу үшін. Өндірушілер кейде жұмыс істеу үшін келісім дасайды, кейде ашық және заңды түрде.Олар нарықты бөліп «картель келісімін» жасайды

Картель келісімде бірнеше кәсіпорынды қамтилы. Олар бүкіл нарық қатысушыларыны өнім көлемін, таур бағасын, еңбек күшін қабылдау шарттарын жасайды., патент ауысымен , тарату шекалерін әр өндіру үшін кеңейту керек. . Оның мақсаты бағаны кеңейту, қатысушылардың өндірістік және қамтама-тарату әрекеттерін бақылау. Картель, монополиядан айырылады, олар нарықты толығымен сирек бқылайды.,өйткені олар картельді емес саясатты ескеруі қажет. Көптеген картельдер уақытша құрылымды және сирек болады. Шет елдердің заңдары картельді заңсыз деп санайды.

Классикалық мысал ретіндет ОПЕК болып табылады. Ол өз уақытында индустриалды мемлекеттердің бүкіл нарықтың мұнайын 20процеттен 60 процентке дейін бақылайтын.

Картельді толығымен пайдалануы олигополиялық фирмалардың келіспеген шартқа әкеледі..Мұндай қатынастар экономикалық саясатта «баға қатаңдығын» көрсетеді немесе «баға жасауда басшылық»,

Баға қатаңдығы– олигополиялық фирмалардың әрекет тәжіребиесі, сұраныстың өзгеруі бағаның өзгеруінен тәуелсіз.Ол есептейді егер бағаны төмендетсен, басқалар да бағаны төмендетеді, сонда нарықтың көп бөлігін жоғалтуға әкеледі.

Бағ үстемдігі - практиканы жүзеге асырыды, баға жасауда фирмалар өнім бағасына негізделеді,басшылықпен тағайындалатын. Бұл құпиялы келісім , бірақ оның бар болуы ешкім мойындамайды.

Патенттік пулдар – бұл кооперацияның және мамандануының өндірісітегі келісім., ал консорциум – ортақ ғылыми зерттеулерді жүзеге асыратын бірнеше кәсіпорынның бірігуі., .үлкен масштабты обьектілерді салу үшін инвестициолық салымдар. Бұл 2 мекемеде картель функцияларын орындайды және келісім және нарық бөлу үшін болып табылады.
Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (1 сағат):

1. 
   Олигополия теориясы.
   
2. 
   Ойындар теориясы және олигополия.
   
3. 
   Олигономия мен келісімге қатысты қоғамдық саясат.
   

Өзінді өзін тексеру сұрақтары

1. 
   Олигополияның ерекшелігін ата.
   
2. 
   Құпиялы келіске және олигополияға қоғам саясаты немен сипатталады .?
   
3. 
   Бағалы дескриминация дегеніміз не? Бағалы дескриминацияның әсерлі эффектісін ата.
   
4. 
   Жарнаманы мемлекеттік реттеу не үшін керек?
   
5. 
   Патент дегеніміз не,не үшін қолданылады?
   

Ұсынылатын әдебиеттер.

1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж

2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-прак­ти­чес­кое пособие. Караганда, 2004.

3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.: Институт комплексных стратегических исследований, 2005.

4.  Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора: Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.

5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .

/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

жүктеу/скачать 267 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: