Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі «Назарбаев Зияткерлік Мектептері»

Электрондар

Электрондар

Кедергiсiнiң температураға тәуелдiлiгi

металдарда R~t

газдарда R~1/t

электролиттерде

электролиттiк диссоциация

электролиз заңы

“Өрмекшi” ойынының сұрақтары

III деңгей

1. 
   Металдардағы ток тасымалдайтын қай бөлшек? Металдардағы электр тогы деген не?
   
2. 
   Электролиттер деген не? Онда ток тасымалдайтын бөлшектер қандай?
   
3. 
   Электролиттiк диссоциация деген не? Рекомбинация деген не?
   
4. 
   Қандай процестi электролиз дейдi?
   

II деңгей

1. 
   Мыс купоросының судағы ерiтiндiсi арқылы ток өткенде пайда болатын құбылысты сипатта.
   
2. 
   Металдардағы, электролиттердегi токтың газдардағы токтан айырмашылығы неде?
   
3. 
   Вакуумдегi электр тогы металдар мен газдардағы электр тогынан қалай ерекшеленедi?
   
4. 
   Шалаөткiзгiштiң қандай өткiзгiштiгiн қоспалық деп атайды?
   

1. 
   Тура және керi бағыттағы ток деп қандай токтарды айтады?
   
2. 
   Шалаөткiзгiштердегi р – п ауысуды қалай түсiндiресiң? Оны қайда қолданады?
   
3. 
   Ғарышкемелерiнде ток көзiнiң қандай түрi қолданылады? Сен қандай ток көзiн ұсынар ең?
   
4. 
   А және В екi электролиттiк ванналар тотияйынның судағы ерiтiндiсiмен толтырылған. А ваннадағы мыстың мөлшерi В ваннадағыдан көбiрек. Қай ваннадағы электродта мыс көп бөлiнер едi, егер а) ванналар тiзбектей жалғанса? б) параллель жалғанса?
   

“Өрмекшi” ойынының сұрақтары

III деңгей

1. 
   Газдардағы ток тасымалдаушы бөлшектер қандай?
   
2. 
   Газдардағы электр тогы деген не?
   
3. 
   Вакуумдегi ток тасушылар қандай бөлшектер? Вакуумдегi электр тогы деген не?
   
4. 
   Шалаөткiзгiштердегi ток тасушылар қандай бөлшектер? Шалаөткiзгiштердегi ток деген не?
   
5. 
   Шалаөткiзгiштi диод деген не? Ол қайда қолданылады?
   

II деңгей

1. 
   Плазма деген не? Заттардың плазмалық күйiне мысалдар келтiр. Газдарда электр тогы жүруi үшiн қандай шарт қажет?
   
2. 
   Газдың иондалуына мысалдар келтiр. Газдардағы рекомбинация деген не?
   
3. 
   Металдардағы электр тогы мен шалаөткiзгiштердегi токтың айырмашылығы неде?
   
4. 
   Қандай құбылыс термоэлектрондық эмиссия деп аталады? Вакуумдегi электр тогы қайда қолданылады?
   

I деңгей

1. 
   Газды суытса, ол өткiзгiштiгiн жоғаолтып, диэлектрикке айналады. Неге олай болады?
   
2. 
   Шалаөткiзгiштердi қыздырса кедергiсi қалай өзгередi, одан өтетiн ток күшiнiң шамасы ше?
   
3. 
   4 валенттi германийге 5 валенттi қоспа енгiзгенде ол қандай типтi өткiзгiшке айналады? Нелiктен?
   
4. 
   Шалаөткiзгiштерге Ом заңын қолдануға бола ма? Неге?
   

Білімді, сауатты адамдар – бұл ХХІ ғасырда адамзат дамуының негізгі қозғаушы күші; кім дамымаса, алға қарай жүрмесе, өз орнын басқаға, әлдеқайда бәсекеге қабылетті маманға беруіне тура келеді...

Мен қазір профессорларға да сөз арнап отырмын: шетелдік мамандардан үйреніңіздер, тәжірибе алыңыздар, осы үшін біз ЖОО – на шетелдік, ғалымдар мен оқытушыларды шақырудамыз». Бұл келтірілген үзіндіде алдыңғы қатарлы дамыған елдердің озық идеяларынан үйренуіміз керектігі айтылған. Ендеше біздің, мұғалімдердің алдында үнемі іздену, үнемі оқу, жаңалыққа ұмтылу міндеті тұрады. Осы орайда мен білім беру саласында болып жатқан өзгерістер, енгізіліп жатқан жаңалықтар туралы оқып отырып, мынаған назар аудардым: біз жаңа технология ретінде үйрене бастағандарымыз АҚШ – да 1950–60 жылдардан бері қолданылады екен. Блум таксономиясы 1956ж. жарық көрген әдебиеттерде жазылған екен.Жалпы шетелдік технология деген сөзді қабылдаудың екі жағы бар. 1-шісі қалыптасып қалған ескі көзқарасты бірден өзгерте қою қиын. Оған сенімсіздікпен қарау алғашқыда басым болады. 2-шісі 1970 жылдарда адамдарды ұйықтап жатқан кезде оқыту деген бір әдіс шыққан, осы әдіспен, яғни ұйықтап жатқан кезде адамды оқытатын болса, ол ояу кезіндегіге қарағанда материалды 2-3есе тиімді, ауқымды меңгеретіні анықталған. Осындай экспериментпен оқытылған адамдардың барлығы да ұзақ өмір сүрмей, 10-15 жылдан кейін қайтыс болған. Сол себепті жаңа оқыту әдісі дегеннің барлығы зиянсыз бола ма, мүмкін бұл да зиянды болуы деген сияқты, жаңалықты қабылдаудың өзіне сақтана қарау әрдайым болатын құбылыс.

Теледидардан болып жататын пікір-таластардан да көптеген көзқарастар, көптеген көңіл қойып тыңдауға болатын ойлар айтылып жатады. Соның бірі – біз неге нашақорлық пен қылмысты істері өте дамыған елдерден үлгі алуымыз керек, неге өзіміздін географиялық орналасу жағдайымызға жақын елдерден, тілі, діні, әдеп-ғұрпы бізге жақындау келетін елдерден, біздің ұлттық менталитетімізге ұқсастау келетін елдерден үлгі алмасқа деген көзқарастар.

Мен өзім Ресейде шығарылған кітаптарды оқу барысында, Ресей мемлекетіндегі академик М.П.Щетининнің мектебі туралы өте қызыға оқыдым. Краснодар өлкесінің Гелленджик қаласында академик Михаил Петрович Щетининнің мектебі орман ішінде орналасқан. Бұл мектеп біз көріп жүрген мектептердің ешбіреуіне ұқсамайды. Себебі: 1) онда мектеп оқушыларының арасында жас айырмашылығы деген ұғым мүлде болмайды, ең кіші оқушы 5 жаста, ең үлкені – 17 жастағылар саны өте аз, оқушылардың дені – 10-12 жастағы балалар, 2) бұл мектепте қандай құрылыс болмасын, оқушылар барлығын өздері жабылып, өздері қалап, өздері орнатады, іші мен сыртын әшекейлеуді де өздері істейді; 3) басқа жердегідей емес, жұмыс істеп жатқан балалардың бірде – біреуінің жүзінде не шаршағандық, не ренжігендік білінбейді, барлығының көздері тек қуаныштан жарқырайды; 4) сабақтардың өтілуі де біздің мектептердегідей емес, мысалы, жай мектептерде математикадан 1-кластан 11-класқа дейін оқылатын материалды олар бір-ақ жыл ішінде оқып меңгеріп шығады екен; 5) оқушы мен мұғалім арасында да айырмашылық жоқ, сырттан қараған адамға қайсысы оқушы, қайсысы мұғалім екендігін ажырату қиын.

Академик Щетининнің осы мектебіне үнемі барып, араласып, көмек көрсетіп отыратын Ресейдің еңбегі сіңген артисі, Халықаралық Рерих атындағы ұйымның (БҰҰ – ның қолдауымен ашылған). мүшесі, Наталья Сергеевна Бондарчук былай дейді: «Мен көптеген елдердің атақты уағыздаушылары (проповедник) мен мұғалім-ұстаздарымен араласып көрдім, бірақ жер шарының басқа ешбір елінде дәл осы мектепті көргендей таң қалған емеспін. Мүмкін, біз бұл жерде ұлы Көрегендікпен кездесіп отырмыз (с великим Ведуном). Көрегендік дейтін себебім, ол көне Ведизмді өте жақсы білетіндіктен емес, оған біздердің көпшілігімізге белгісіз, таныс емес жағдайлар, көп нәрсе белгілі.» 11-жылдық мектептің математикасын бір жыл ішінде меңгертіп оқытатын да оқушылар, олар өздері басқа адамдардан (адамдар ма нақтылысында?) «Оқып» келген, енді басқа оқушыларға солай үйретеді. Бұл турасында қалай ол жүзеге асады? деген сұраққа академик Щетининнің өзі былай деп жауап береді. Мен онын сөздерін аудармай, түпнұсқасында бергім келеді: «Здесь вы видите в основном попытку встретиться. Если встреча произойдёт, дети смогут освоить курс математики десятилетней школы не более чем за год. Такая стоит задача. Это случится с теми, кто сможет встретиться с владеющими подобными знаниями, важно, насколько их отношения будут открытыми. Их полевые структуры смогут считывать информацию друг друга. Известное наблюдение в народе – любовь с первого взгляда, когда любящие понимают друг друга с полуслова. Ты ещё не сказал, а он уже понял. Вы видите, что здесь делается всё, чтобы дети были вольны, свободны. Здесь они могут спокойно задавать любые вопросы, подниматься, входить. Важно сохранить отношения. И ещё, мы не акцентрируем внимания на возрасте».

Ал мен бұл жағдайлар туралы неге жазып отырғанымды түсіндіргім келеді. 1-шіден, мұғалімнің авторитарлық әрекеті білінбейтін осындай мектептер бізде де болса деген арман. 2-шіден, мұндай мектептерді ашу үшін онда білім беретін мұғалімдердің өздері сол Щетинин мектебіне барып оқып келсе деген ой.

Ал, Щетининнің мектебі сияқты мектептер ашылса, онда еліміздің көркейіп, гүлденіп, өркениетті елдер қатарына қосылатыны сөзсіз. Себебі, мұндай мектепте оқыған баланың бос уақыты мүлдем болмайды, яғни тәртіп бұзушылық та болмайды, нашақорлық та болмайды, табиғаттың аясындағы қолдарымен салып алған мектептерінде қуана-қуана оқыр еді ғой.

Ал енді өзім қарастырып кеткен модульдік технологиямен оқыту жағдайына келсек, алғашқыда, мен зерттеу міндеттеріне бұл технология мектептің санитарлық-гигиеналық жағдайына сәйкес келетіндігін, режим сақтала ма деген сөздерді де жазғанмын. Осы модульдік технологияны қолдану үшін жеке және жұптық жұмыс, жаппай бақылау жұмысы немесе жаппай тестілеу болатын күндері ғана оқушылар өз орнындарында отарады, ал топтық жұмыс жүргізу кезінде міндетті түрде парталар мен орындықтарды қозғау керек болады. Осы кезде а) жарық оқушының көзіне тек сол жақтан түсуі керек деген гигиеналық жағдай орындалмай қалады, б) оқушы тақтаға арқасымен қарап отырып қалады, тақтада сөйлеген оқушыға, мұғалімге, тақтадағы жазуға қарау көп қиындық туғызады, в) стол-орындықтарды керегінше орналастырып жылжытып қоюға сабақтың біраз уақыты кетіп қалады, г) орындық-парталарды жылжыту кезінде тарс-тұрс шу да болады, көршілес кластарға сабақ өткізуге бөгет те болады, д) мектептің мүлкі тозуы да жылдамдайды, себебі, қайта-қайта орнынан қозғап, сүйреу кезінде еден де, парта да сырылады, орындықтар сынуы мүмкін, т.б.

Бірақ бұл жағдайлардың барлығы да білімнің нәтижелілігінің жанында ескеруге тұрмайтын ұсақ-түйек болып қалатын секілді.

Модульдік технологияны қолданып оқытқан эксперименттік класс пен бақылауға алынған класс оқушылары арасында салыстыру үшін жүргізілген сауалнама, тестілеу нәтижелері соны көрсетеді ол осы жұмыстын соңында қосымшада келтіріледі.

Сонымен, физика пәнін оқыту барысында ескіден қалыптасып қалған класс-сабақ жүйесі, мұғалімнің авторитарлық басшылығымен оқытуды инновациялық технологиямен алмастыру кезінде нәтижелі жақсы көрсеткіштер көбейетініне көз жетеді:

1. 
   білім сапасы жақсарады;
   
2. 
   оқушы өзін психологиялық жағынан еркін ұстайды;
   
3. 
   оқушы мен мұғалім арасында кері байланыс жүзеге асады;
   
4. 
   оқушы білімі күнделікті бағаланады;
   
5. 
   оқушылардың тіл коммуникативтігі артады;
   
6. 
   оқушы міндетті бір ғана тапсырма алып қиналып отырмайды, өз білімінің деңгейіне сай келетін деңгейлік тапсырмалар орындай алады;
   
7. 
   оқушының өз бетімен орындайтын, яғни дарынды оқушыға арналған шығармашылық бағыттағы есептер шешу мүмкін болады;
   
8. 
   нашар оқушымен де, дарынды оқушымен де күнделікті, әр сабақта жұмыс жүргізіледі;
   
9. 
   оқушының логикалық ойлау қабылеті артады;
   
10. 
    пәнге қызығушылығы артады;
    
11. 
    ұжымшылдық қасиеті артады;
    
12. 
    оқушылар бірін-бірі бағалайды;
    
13. 
    модульдің қорытынды бөлімінде оқушы алдыңғы сұхбаттасу (сөйлесу) бөлімінде алған бағаларын жақсы бағаға түзей алады;
    
14. 
    егер оқушы үйде сабаққа дайындалуға мүмкіндігі болмай, дайындықсыз келген күннің өзінде сабақта оқу материалына қайта-қайта оралу арқылы білімі толығады;
    
15. 
    оқушыға материалдың барлығы берілмей, алғашқы кіріспе сабақтарда ғана тезис – лекциялар түрінде берілетіндіктен, оқушылар ары қарайғы білімді өз беттерімен ізденіп табады, яғни қосымша әдебиеттер оқиды, өзі зерттеулер жасайды, өзі қорытынды жасайды т.б.
    

Ал, менің зерттеу жұмысым осымен аяқталып қалмайды, әлі де жалғасын табады.

1. 
   Қ. Аққошқарова, Н. Қойшыбаев.
   

2. 
   Қ.Қ. Аханова. 12 жылдық бiлiм беру экспериментi:
   

«Ұстаз» газетi №19, 2006 жыл 2 бет.

3. 
   Б. Ахметова, Н. Қадыров, Н. Қойшыбаев.
   

4. 
   В.А. Балаш. Задачи по физике и методы их решения.
   

5. 
   И.Н. Баженова. Педагогический поиск .
   

6. 
   Р. Башарұлы, Д. Қазақбаева, У. Тоқбергенова.
   

Алматы, «Атамұра», 2003 жыл 3-10 бет

7. 
   Л. Выготский. Мышление и речь. Москва, «Педагогика»,
   

8. 
   М.Дүйсенбаев, Г.З. Байжасарова, А.А. Медетбеков.
   

2004 жыл, 216-224 бет

9. 
   М.Ю. Демидова, М.И. Павленко. Методика преподавания
   

10. 
    В.Д. Дмитриева, П.И. Самойленко. Контрольные и
    

1997 жыл, 111-117 бет

11. 
    М.М. Жанпейiсова. Модульдiк оқыту технологиясы
    

бет, 7-9 бет

12. 
    Ү.Б. Жексенбаева. 12 жылдық. Диалог-1.
    

13. 
    Б.А. Кронгарт, В.И.Кем. Физика 10 класс.
    

14. 
    Қазақстан Республикасында 12 жылдық жалпы орта бiлiм
    

18.08.2005 жыл, 4 бет

15. 
    Қазақстан Республикасының 2015 – жылға дейiнгi бiлiм
    

26.08.2003 жыл, 2 бет

16. 
    Г.Д. Луппов. Опорные конспекты и тестовые задания по
    

бет

17. 
    В. Мегре. Пространство любви. Книга-3, Из серии
    

2002 жыл, 152, 165 бет

18. 
    Э.Мулдашев. В поисках города богов. Iтом. Санкт-
    

19. 
    Н.Ә. Назарбаев. Инновациялар мен оқу-бiлiмдi жетiлдiру
    

27.05.2006 жыл, 2-3 бет

20. 
    Р.С Немов. Психология. Москва, «Владос», 1995 жыл, 436
    

21. 
    Я.И. Перельман. Занимательная физика. Iч. Москва,
    

22. 
    П. Ричард. Критическое мышление. Москва, «Аквариум»,
    

23. 
    Е.И. Рогов. Настольная книга практического психолога в
    

24. 
    Л. Фусу. Энергетика души. Москва, «Золотой теленок»,
    

25. 
    В.А. Шевцов. Пособие для подготовки к олимпиадам по
    

О. Иллей бойынша зерртеу картасы.

Бұл сауалнама жасырын жүргiзiледi, картаны толтырғанда оқушылар аты-жөнiн жазбайды. Өз пiкiрiн оқушы тиiстi тор көзге + белгiсiн қойып бiлдiредi.

Бұл сауалнаманы 8 “д” эксперименталдық класына да, 8 “а” бақылау жүргiзiп отырған класқа да жүргiзген сәтте 8 “д” класс оқушыларының картасында «жағымсыз» деген сөз кездеспейдi, класс оқушыларының 72%-i «жағымды», 28%-i «немқұрайлы» жауап берсе, 8 “а” класында «жағымсыз»-8%, «немқұрайлы»-41%, «жағымды»-51% көрсеттi.
Р.С. Немов бойынша «Бүгiн мен қандаймын?» тестi.

Бұл тест бойынша оқушының сабаққа кiрердегi және сабақтан шыққандағы көңiл күйiнiң нәтижесiн байқауға болады. Бұл тест төменде ұсынылады.