Ќазаќстан республикасыныѕ білім жјне єылым министрлігі
жүктеу/скачать 0.99 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс мақсаты
- Лекция №1 М. Әуезов - қазақ және әлем әдебиеті кеңістігінде
Лекция №1 М. Әуезов - қазақ және әлем әдебиеті кеңістігінде «Қазақстан үшін Әуезов -екінші Абай, біз үшін шығыстың Шолоховы, бүл жазушылар өздеріне дейін әлемге беймағлұм болып келген орасан зор халық өмірін классикалық түрду ашып берді». Н. Погодин М.Әуезов -өз халқының зейін-зердесінің, түсінік-танымының іріктелген мәйегі. Әуезовтің әлемдік құбылыс екендігі. Әуезовтің азамат ретінде де, қаламгер түрғысынан да тез жетілуі. М.Әуезовтің классикалық мұрасының қазақтың ауыз әдебиетімен тығыз байланыста болуы. «М. Әуезов халық өнерін аса жоғары бағалаушы ғана емес, соның құдіретті жасаушыларының бірі» (А. Нұрқатов) деген пікірдің дұрыстығы. Жазушы шығармаларының реалистік қуатқа толылығы. М.Әуезовтың майталман қаламгер екендігі, «оның палитрасы өте өзгеше, колориті мейлінше мол, көркемдік бояулары құбыла құлпырып тұратын суреткер » екендігі». Әуезовтің шығармашылық әлемі-алғашқы әңгімелері мен «Абай жолы »романы аралығындағы жазушылық ғұмырдың творчестолық белестері. Әуезовтің әлемдік мәдениеттегі ролі туралы зерттеген ғалым сыншылар еңбектері туралы. Жазушының қазақ әдебиетінің шығыстық арнасын кеңейтуі, өз шығармашылығы арқылы қазақ әдебиетін әлемдік мәдениет деңгейіне көтеруі. «Абай жолының » романының көптеген шет елдердің тіліне аударылып басылуы. «Абай жолы» романы XX ғасырдағы ең үздік шығармалардың бірі. Әлемнің басқа елдерінде онымен тең түсетін шығарманы табудың қиын екені шындық. (Луи Арогон). М.Әуезов – әлем әдебиеті мойындаған тұлға» М.Әуезов әлем тілінде Алғашқы жазба кездерi, Шумердiң қыш кестесi, ежелгi мысырдың папирустары, Вавилон мен Аккадтың сына жазуынан бастап мыңжылдықтардың, барлық ғасырлар мен дәуiрлердiң, барлық мәдениет пен өркениеттiң қатаң сұрыптауынан өтiп бiзге жеткен таңғажайып туындыларды жинақтаған ХХ ғасырдың ғаламат басылымы – iрiктелген Данте мен Шекспир, Толстой мен Томас Манн қатарынан, Горький мен Шолохов қатарынан – ұлы ескерткiштер жинағы 250 томының екi томы Мұхтар Әуезовке тиесiлi болуы кездейсоқ жайт емес. «Абай жолы» эпопеясының өзі дүние жүзі халықтарының 116 тіліне аударылса, оның бірқатар шығармалары ағылшын, албан, араб, армян, әзірбайжан, башқұрт, белорус, бенгал, болгар, бурят, венгр, вьетнам, грек, голланд, грузин, испан, қырғыз, серб, француз, қарақалпақ, словак, тәжік, татар, тува, түрік, түркімен, өзбек, хинди, парсы, поляк, пушту, румын, ұйғыр, украин, урду, фин, якут, чех, эстон, қытай, корей, латвия, литва, мари, молдован, монғол, неміс тілдеріне аударылған. Мінекей, осының өзі Мұхтар Әуезовтің – тек қана қазақ әдебиетінің ғана емес, күллі әлемдік әдебиеттің қайталанбас ұлы тұлғасы екендігін дәлелдейді. Мұхтар Әуезов өмірден өткеннен кейін өкіметтің қаулысымен 1961 жылы өзінің тұрған үйі мұражайға айналды. Қалпына келтіру жұмыстарынан кейін 1963 жылы мұражай пайдалануға берілді. Сол жылдан 1993 жылға дейін мұражайды жаушының өз қызы Ләйлә Мұхтарқызы басқарды. Ол үйде жазушы 1951-1961 жылдар аралығында он жыл көлемінде тұрған. Мұражайдың қазіргі директоры Ләйләнің ұлы – Диар Қонаев. 1997 жылы Әеузовтің 100 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО көлемінде тойланды. Сол жүз жылдығы қарсаңында жазушының өмірі мен шығармашылығына арналған бөлек экспозиция залы ашылды. Оның архитекторы Шоқан Матайбеков «қазына, байлық қашанда жер астында жатады» деген идеямен экспозиция залын жартылай жер астына кіргіздіріп салдырған және бұл ғимараттың төбесін Меккенің қағба тасы сияқты бейнеде келтірген. Ол да Мұхтар Әуезов ұлылығына тағзым ету, бас ию деген ұғымды білдіреді және Әуезовтің әлем кеңістігіндегі маңызды орны мен қазақ халқын дүние жүзіне танытқан үлкен еңбегін танытады.. Ұлы адамдардың естеліктері мен жазушыға берілген бағаларында Мұхтар Әуезов – қазақ халқының кемеңгер ойшылы, ұлы суреткері. Осы бабамыздың өмірі мен еңбегі еліміздің бүгінгі тәуелсіздігін аңсап өткен. Мұхаңды құрметтеу – елдің тәуелсіздігін құрметтеу, өз еліңді сүю, Отаныңды қорғау, қазақ елінің тәуелсіздігі үшін жан аямау» Н.Ә. Назарбаев Қазақстан Республикасының тұңғыш проезиденті, Елбасы. Әуезов Қазақстан үшін екінші Абай, біз үшін Шығыстың Шолоховы еді. Н.Погодин Біз үшін Абай қандай болса, Мұхаң да – сондай даналық мектебі. Ол мектептен дәріс алу – әр қазақтың абыройлы борышы.Дінмұхамед Қонаев, мемлекет қайраткері Әлемді көз алдыңа келтіру үшін, басқалардың көзіне түсу үшін, адам рухының қадір-қасиетін асқатата көтеріп, жар салу үшін өз биігің – Мұхтар Әуезов сияқты асқар шыңың болу керек. Шығыс Айтматов, жазушыМұхтар Әуезов – зергер қаламгер.. Ол өз елінің далалары мен тауларын, адамдарын үлкен эпик ақынша асқан суреткерлікпен бейнелейді. Сонша ұлылықпен, сонша суреткерлікпен және Әуезовтей кісі жырлаған халық шын бақытты ғой. Бержерон, француз жазушысы«Мұқаң - әрі жазушы, әрі ғалым, әрі ұстаз, әрі қоғам және мемлекет қайраткері. Ол осының бір де бірінде осалдық көрсетпеген, бәрінде де орасан күшті, бәрінде қатар және тең ұстаған адам.» Абайша айтқанда, «Қас бұлақтың суындай сылдыраған өңкей келісімнің үлгісі болатын.» Зейнолла Қабдолов Дарияның тасқынындай, Қайнар бұлақтың мөлдір суындай. Әуезов деп танылған Жаушының жоқтығын – ай. Бүкіл әлем білген оны, Біледі де осы күні. Әлемдік тұлға деп атауға Ешкім қарсы болмас енді, - деп заманымыздың заңғар жазушысы, қазақ әдебиеті мен мәдениетінің ХХ ғасырдағы биік шыңы – ұлы Мұхтар Омарханұлы Әуезовтің артында қалған ұланғайыр мұрасын зерделеп, ой елегінен өткізу үшін де әр дәуірдің, әр ұрпақтың өз айтар сөзі, таным түсінігі болатыны сөзсіз. Егемен ел жағдайында ұлы жазушы мұрасына деген ілтипатымыз да осындай бір ұмтылыстың көрінісі болмақ. Әуезов кәдімгі қазақтың «сегіз қырлы, бір сырлы» дейтін кісілікті Кісісі, Ұлы тұлғасы. Ол – ұстаз ғана емес, жазушы әрі ғалым және осы үш қырының үшеуін де айта қалғандай айқындап, айшықтап алған, үш мамандығының үшеуін де жете меңгерген, үшеуінде де иненің жасуындай осалдық танытпаған, үшеуінде де алып, күшті. Ал осы үш түрлі қасиетінің де сарқып құяр сағасы біреу, ол - әдебиет. Әдебиет – ардың ісі. Қазақ әдебиеті – қазақ атаулының ғасырлар бойғы тағдыры мен талайының, тұрмысы мен тіршілігінің көркем шежіресі ғана емес, халықтық қасиеті, ұлттық паспорты, адамдық һәм азаматтық келбеті – мүсіні мен мінезі, автопортреті. Әлемдік мәдениетке қазақ халқы қандай көркемдік игіліктер қосты дегенде, ауызға алынар есімнің бірі - Әуезов. Ол - әлемдік құбылыс. Әукзов ғасырлар бойы жиналып келген қазақ топырағындағы асыл құнарлардың жарқырап қайта көрінуінің үлгісі. Шәкір Ыбыраев, Серікқазы Қорабаев. Мұхтар мұрасы /110,119– б/ Зейнолла Қабдол Әуезов. –б/ Рымғали Нұрғалиев тәрізді сын майталмандары М.Әуезов шығармашылығының сыры мен қырын зерттей білді. Әуезов-Қазақстан үшін ғана емес, әлем кеңістігіндегі ерекше құбылыс.ҚР Президенті Қ.Тоқаевтың «Абай және XXI ғасырдағы Қазақстан» мақаласындағы ойлар мен ұсыныстарды зерттеп дәйектеу- М.Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясын әлемнің 10 тіліне аудару мәселесі туралы ой талқысын жүргізу. www.45minut.kz жүктеу/скачать 0.99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|