Ќазаќстан Республикасыныњ Білім жєне Ѓылым Министрлігі
тақырып: Кәсiпорын қызметiнiң қаржылық нәтижелерiн жоспарлау
жүктеу/скачать 1.23 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5.1 Қаржылық нәтижелер түсінігі және оны бағалау. Пайданы жоспарлау технологиясы
- Пайданы жоспарлау
| 5 тақырып: Кәсiпорын қызметiнiң қаржылық нәтижелерiн жоспарлау
Мақсат: кәсiпорынның пайдасының ұғымын, сонымен қатар оның қаржы нәтижелерiнiң жоспарлауының дәстүрлi әдiстерiн қарап шығу Жоспар: 5.1 Қаржылық нәтижелер түсінігі және оны бағалау. Пайданы жоспарлау технологиясы 5.2 Пайданы болжаудың дәстүрлi әдiстерi 5.3 CVP талдауы негiзiнде пайданы жоспарлау 5.1 Қаржылық нәтижелер түсінігі және оны бағалау. Пайданы жоспарлау технологиясы Пайда - бұл белгіленген уақыт кезеңінде экономикалық субъектілердің қызметтерінің соңғы қаржылық нәтижесін сипаттайтын құндық категория. Ол оның кірістер мен шығындары арасындағы айырма ретінде анықталады. Сәйкесінше, пайданы анықтау процесі өзіне негізгі екі кезеңді қосады: Есепті (жоспарланған) кезеңге жататын кірісті анықтау; Осы кезеңдегі кірістердің сәйкес шығындармен арақатынастарын белгілеу. Осылайша, жалпы «фирма пайдасы» түсінігі негізінде оның әр түрлері есептеледі және жоспарланады. Жалпы теорияда бірқатар белгілер берілген, олар арқылы пайданың топтастырылуы жүргізіледі. Келесі кестеде сәйкес көрсетілген топтастыру бойынша пайданың түрлері 3 кестеде берілген. Пайданы жоспарлау ең алдымен өндіріс, өтім, баға орнату, фирма дамуына сәйкес келетін тапсырмалары мен мақсаттарының шығын деңгейі (өндіріс шығыны және өтім) облыстарындағы екі жаққа да қолайлы шешімдерді табу процесі болып табылады. Ол өзіне оның жобаланған көлемде қалыптасуын қамтамасыз ету бойынша қайта өңдеу және жүзеге асыру шараларын қосады. Процесс сияқты пайданы жоспарлау да белгілі бір кезеңдерден тұрады. Осыдан ең маңызды деген екі кезеңді атап өтуге болады. Пайданы жоспарлаудың алғашқы кезеңі пайданы тарату мен қалыптастыру стратегияларын өңдеу болып табылады, ал ол өз кезегінде ішкі кезеңдерден тұрады, олар: Пайданы тарату және қалыптастырудың стратегиялық мақсаттарын анықтау (саясатты өңдеу); Сыртқы факторлардың әсерін және компанияның пайда көлемінің өзгеруіне олардың қай деңгейде әсер тигізетінің талдау; Стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге сәйкес фирманың ұйымдастырушылық-қаржылық құрылымын қалыптастыру және пайданы қалыптастырудағы ішкі факторларға талдау жасау; Қалыптастырудың мақсатты көрсеткішерін айқындау және пайданы тарату; Қалыптастыру стратегиясын өткізуді қамтамасыз ету бойынша ұйымдастырушылық-экономикалық жүйені өңдеу және пайданы тарату. Кесте 3 Пайда түрлерінің топтасуы
Қалыптастыру саясатын өңдеу және пайданы тарату мақсатты көрсеткіштерді инвестициялық, амортизациялық, салықтық, дивидендтік, әлеуметтік-қаржылық саясаттар көмегімен жүзеге асыру әдістерін өзіне қосады. Пайданы қалыптастырудың стратегиялық мақсаттар жүйесі бизнесті жүргізудің стратегиялық мақсаттарына сәйкес өңделуі тиіс. Негізінен осы мақсаттар жүйесі белгіленген уақыта аралығы өткеннен кейін алға қойған мақсаттарға қаншалықты қол жеткізгенін көрсететін нақты көрсеткіштер арқылы сипатталғаны жөн. Осындай нақты көрсеткіштер ретінде меншікті капиталдың рентабельділік деңгейі, пайдаланылатын таза пайда мен салынған салымдардың қатынастары және т.б. бола алады. Компанияны функционалдаудың ішкі және сыртқы орталарын талдау ең алдымен қаржылық нарық пен тауарлы нарықтың конъюктураларын талдауды, фирма иегерлерінің құрылымы мен құрамын талдауды, компанияның қаржылық құрылымын талдауды, пайданы тарату тапсырмалары мен мақсаттардың фирманың ұйымдастырушылық құрылымына сәйкестігін талдауды жобалайды. Пайданы тарату және қалыптастырудың мақсатты көрсеткіштерін айқындау қызметтің жеке түрлері бойынша, фирманың жеке бөлімшелері бойынша жүзеге асырылса, сол сияқты нақты уақыт аралывғында да жүзеге асырылады. Осы кезеңде фирмамен қабылданған шешімдер оперативті (ағымдағы) қаржылық жоспарлау үшін негізгі болып табылады. Осы жұмыстың нәтижесі болып бизнесті жүргізудің тапсырмалары мен стратегиялық мақсаттарына, пайданы тарату мен қалыптастыпруға сәйкес келетін фирманың ұйымдастырушылық-қаржылық құрылымын құру болып табылады. Ұйымдастырушылық-экономикалық шаралар жүйесін өңдеу өзіне компанияда әр түрлі типтегі жауапкершілік орталықтарын құруды, мақсатты көрсеткіштерге қол жеткізу үшін өз көмектерін тигізгендері үшін жұмыскерлерді мотивациялау механизмін өзіне қосатын жеке бөлімшелердің функционалдау регламенттерін дайындауды қамтиды. Келесі кезең болып оперативті (ағымдағы) жоспарлау кезеңі болып табылады. Ол өзіне түгелдей фирма бойынша, сол сияқты оның жеке бөлімшелерінде, сондай ақ қызмет түрлерінде пайданы календарлы жүйеде (уақыттың жекелеген кезеңдеріне) жоспарлайды. Пайданы оперативті жоспарлау процесі оларды қалыптастыратын факторлардың өзгеруіне тәуелді жеке көрсеткіштерін болжауды жобалайды. Теорияда да тәжірибеде де жобалаудың әр түрлі тәсілдері қолданылады. Ең көп таралғаны статистикалық әдістер. Пайданы жобалауда статистикалық әдістерден басқа экономико-математикалық, оптимизация әдісі, жобалаудың индикативті әдісі және т.б. да қолданылады. Жоғары аталған әдістермен қоса тікелей есептеу әдістері, сондай-ақ пайданы жоспарлаудың нормативті әдістері де қолданылады. Пайданы тарату мен қалыптастыру стратегияларын өңдеу процесінде бекітілген мақсатты көрсеткіштермен қатар оперативті жоспарлау процесінде келесі негізгі мәліметтер қолданылады, қаржылық, инвестициялық және өндірістік қызмет көлемін жоспарлау; ресурстардың жекелеген түрлері бойынша шығындардың нормативі мен нормалар жүйесі; салық салу жүйесін оптимизациялау мүмкіндігі, сонымен қатар компанияның қаржылық саясатының барлық жайлары. Жеке негізгі параметрлердің болу сипатын есепке ала отырып (өткізудің жобаланған көлемі, тауарды (қызмет, жұмыс) өткізу бағасының деңгейі, қолданылатын ресурстардың бағасы, салықтық заңнамадағы өзгертулер және т.б.) пайда бойынша оперативті жоспар мақсатты түрде үш нұсқада өңделеді – оптималды, түңілген және реалисттік. Пайда бойынша оперативті жоспар негізін пайданың операционды жоспары құрайды (негізгі қызметтен түскен пайда, шегерімдер мен салықтарды есептемегенге дейін). Өндіріс - өтім компаниялары үшін операциялық пайда негізгі қызметтен түскен пайдамен көбінесе теңестіріледі (өткізуден түскен пайда, сатудан түскен пайда) артынан пайдамен көбінесе теңдестіреді ең басты қызметтің ( орындаудың пайдасымен , сатылудың пайдасымен). Басқа да жоспарлау әдістерін таңдауда мерзiмдегi құрастыруды талдау және пайданың үлестiрiлу кезеңі операциялық пайда көрсеткіштерінің алдында болады. Операциондық пайда көрсеткіштерін жобалау әдістерін тандамас бұрын болашақ кезеңдегі пайданы тарату мен қалыптастыруға талдау жасау қажет. Берілген кезеңде пайданы қалыптастырудың негізгі факторларының әсер ету сипатын анықтау қажет.периоде. осындай талдауды жүзеге асыру кезінде ең алдымен, маржиналды пайданың өзгеру тенденциялары мен операциондық қызметтен түскен пайданың тенденциялары ажыратылады. Осындай талдаудың нйтижесі операционды пайданың жекелеген көрсеткіштерін экстрополяциялауға үмкіндік береді, яғни жобалаудың қарапайым әдістерін пайдалануға мүкіндік туғызады. Жоспарланған мағыналардан маржиналда пайда (10% артық болса) немесе операционды пайда жетіспеген жағдайларда, есепті кезеңде осы өзгертулерді теңестіруге мүмкіндік беретін қажетті факторларды анықтау керек. Осындай факторларға келесілер жатады: Оның негізгі түрлерінің натуралды сипатта тауарды өткізу көлемінің өзгеруі. тауарларды өткізу бағаларының деңгейлерінің өзгеруі, пайдаланылатын ресурстардың бағаларының өзгеруі; өткізілетін тауарға операциондық шығындар деңгейінің өзгеруі; операциондық және қаржылық леверидж коэффициенттерінің өзгеруі. Пайданы жоспарлау шығындарды жоспарлаумен тығыз байланысты. Осыған орай үш негізгі әдістерді атауға болады: толық шығындар базасындағы шығындарды есептеу, оларды тұрақты және айнымалы шығындарға топтастыру негізінде шығындарды есептеу, аталған екі әдіс арқылы комбинация жолымен шығындарды есептеу. Сәйкесінше, пайданы жоспарлаудың үш жолы бар: толық шығындар негізінде пайданы жоспарлау; шығындарды тұрақты және айнымалы шығындарға бөлу негізіндегі пайданы жоспарлау; жабуды баспалдақты сома негізінде пайданы жоспарлау. Толық шығындар негізінде пайданы жоспарлау кезінде жоспарланған табыстан алдымен өндірістік шығындар, ал содан кейін аяқталмаған құрылыс пен дайын өнім қорларының өзгеру есебіндегі функционалдық бөлімшелердің шығындары алынады. Өндірістік және өткізушілік тауар көлемдері арасындағы айырмашылық толық өндірістік шығындар бойынша бағаланады. Толық шығындар негізінде пайданы жоспарлау әдісін қолдану үшін барлық шығарылатын өнімдердің калькуляциясы болуы қажет, ол өткізілетін өнімдердің барлық түрлеріндегі бөлімдердегі калькуляцияланған пайданы есептеуге мүмкіндік береді. Өткізуден түскен пайданың жалпы көлемі келесі формуламен анықталады: (16) мұнда: Пр – іске асырудан түскен пайда (сату); Рi - i түріндегі тауардың өткізу бағасы; Сi - i түріндегі тауардың өткізу және өндірістік өзіндік құны; Хi - i түріндегі өткізілген тауардың саны; n- өткізілетін тауар түрлерінің саны. Шығындарды тұрақты және айнымалы шығындарға бөлу негізінде пайданы жоспарлау кезінде алдымен өнімді өткізу бағасынан тек қана айнымалы шығындар ғана алынып тасталады, ал тұрақты шығындар өткізілетін тауарлардың барлық түрлері бойынша маржиналды пайданың жалпы сомасынан алынып тасталады. Бірақ осындай жақындау кезінде аяқталмаған өндіріс пен дайын өнім қорларының кененттен өсуінен сатудан түскен пайда аз болуы мүмкін, өйткені тұрақты шығындардың көлемі қор деңгейінің өзгеруімен түзетілмейді. Осы жағдайдағы өнімді өткізуден түскен пайда көлемін жоспарлау келесі формула арқылы сипатталады: (17) мұнда: VСi – і түріндегі тауарды өткізу және өндірістің бір бірлігіне кеткен айнымалы шығындар; FC – кезең бойынша тұрақты шығындар; жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|