Ќазаќстан республикасыныњ білім жєне ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 224 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 7 дәріс. Гипермәтін және Web-парақтар.
| ІР (Internet Protocol) – мәліметтерді оны алушының адресі көрсетілген шағын тақырыптары бар бірнешіе бөліктерге немесе дестелерге бөлетін желіаралық хаттама.
ТСР (Transmisson Control Protocol) – мәліметті жөнелту ісін басқаратын хаттама, ол желідегі ақпарат дестелерін дұрыс жеткізу үшін жауапты болып саналады. Internet Protocol аты оның мақсатына меңзейді, ол желі арасында көлік мүмкіндіктерін қолданып ақпаратты тасмалдайды. Әр пакетті IP бөлек бір дана ретінде өңдейді. Жіберуші мен алушы арасында жібердім, алдым деген дәлелдерді қолданбайды, байланыс жасамай тасымалдай береді. Мысалы: егерде ортада орналасқан маршрутизатор бір пакеттің өмір уақыты таусылса немесе контролды суммасы дұрыс болмағандықтан оны жойып жіберсе, онда IP протоколы пакетті орнына келтіру үшін ешбір әрекет жасамайды. Пакетті сенімді түрінде орнына жіткізуді TCP протоколы ойлайды. Ол жоғалған пакеттерді қайта сұрап, жібереді. IP протоколының басқа протоколдардан артықшылығы ол әр пакетті динамикалық түрде фрагментациядан өткізе алады, яғни қажет болғанда пакеттерді фрагменттерге бөліп тасымалдайды. Protocol- жоғарғы деңгей протоколы 1 байттан тұрады, жоғарғы протоколдардың қайсысына деректер бөлігінде орналасқан ақпарат жататынын көрсетеді. Мысалы олар TCP проколының сегменттері, немесе UDP дейтаграммалары, не ICMP ytvtct OSPF пакеттері болуы мүмкін. Әр пртокол өз идентефикаторына ие;
IP пакет бас тақырыбының структурасы Қолданбалы процессі TCP протоколын қолдана бастағанда ақпарат алмасатын екі компьютер бір бірімен сөйлесе бастайды. Олардың арасындағы байланыс виртуалды канал деп аталады. ТСР проколында бұл байланыс екі сокетпен жазылады. Екі сөйлесіп жатқан түйін каналдың жағдайы жайында ақпарат алып отырады. Виртуалды канал дуплексті, яғни ақпарат екі жаққа бірдей жіберіліп тұрады, сол арқылы екі түйін TCP порт арқылы ақпарат алмасып тұрады. TCP протоколы ақпарат ағынын сегменттерге бөледі, сегменттер .арасындағы шекара ылғи сақталып тұрмайды. Бірі ақпаратты 5 сегментке бөліп жіберсе, алушы оны он сегменттен оқуы мүмкін. Байланысқан екі түйін сегменттің ең үлкен көлемі жайында келісім жасайды.Сегментің ең үлкен көлемі IP пакеттің ең үлкен көлемінен аспауы керек. № 5 дәріс: Интернетте ақпарат алмасу Интернетте ақпарат алмасу сенімділігі. Домендік аттар жүйесі. DNS сервер. Қазақ тіліне аударғанда «аттардың домендік жүйесі» деп аталатын Domain Name System (DNS)-қолданушыға Интернетте жұмыс істеу үдерісін, олардың компьютерлері араласатын хосттардың сандық адрестерін есте сақтау қажет еместігімен жұмысты жеңілдетеді. Тек компьютерге бізге бұрыннан таныс жойылған машинаның IP-адрестің оператор енгізген домендік атын ала отырып,сандар жиынымен жұмыс істеу оңайырақ. Бұл қалай жүзеге асады? Алғашқы уақытта, Интернет шектеулі қолданушылар санымен жұмыс жасаған кезде ол кішкентай электронды желі болан кезде, қолданушы өзінің компьютеріне басқа ешкім қолдана алмайтын ат таңдай алатын, басқарушы желілік станциялары желіге қосылған машиналарға мәліметтер қорынан тұратын хост-файлды жіберіп отырды. Егер осындай әдіс қазіргі уақытқа дейін қолданылып келсе, онда сіздің Интернеттегі барлық уақытыңыз тек сонынан босқада қатқыл дискіге сыймайтын хост-файлды көшіру үшін кететін еді. Ал егер винчестер жетсе де, ешкім қолдана алмайтын ат ойлап табуға фантазияңыз жетпес еді. Онда келесі 5 жыл сіздің атыңызды интернетте тіркеуге кетер еді – себебі жаңартылған мәліметтер қорын өңдеу қажет. Ал DNS мұндай қиындықтарсыз болғандықтан, бізді көптомды мәліметтер қорын көшіру мен өңдеуден босатады. DNS қалыптасу механизмі қарапайым. Ең алдымен хат конвертте көрсетілген адрес бойынша алушының ақырғы адресі –ел бар ең үлкен әкімшілік аймағына түтеді. Мысал ретінде Ресейді алайық.. Әлемде екі бірдей аты бар ел жоқ, сондықтан ол хат орта жолынан жоғалмайды. Әлемде 2 Санкт-Петербург бар, олардың біреуі Мәскеудің солтүстігінде, ал екіншісі АҚШ-тың Флорида штатында орналасқан. Дегенмен бұл жағдайда Ресей пошташысынның жолы болды- себебі Ресейде Санкт-Петербург біреу. Сонымен, ары қарай хат сәл кішірек әкімшілік аймақ-қалаға түседі. Сонымен, хат келесіде одан да кішірек аймақ-көшеге түседі. Ал әрбір көшенің үй нөмірі болғандықтан, оның келесі аймағы-үйге түседі. Корреспонденция адресатқа жетеді. Сонымен біздің хатымыздың алущыға жеткен жолын былай көрсетеміз: «Пәтер 1. Үй №3. Ленин көшесі.Санкт-Петербург.Ресей». Ал виртуальді адрес жолы несімен шамалы:myhost.mydomain.spb.ru? Дұрыс ештенесімен- бұл да дәл сондай. Бұл мәнді URL (Uniform Resource Locator) деп атайды, оны қазақ тіліне аударғанда ресурстың орнын әмбебап анықтаушы». Сәйкесінше,бұл адрес бойынша орналасқан жол web-бетте былай көрсетіледі:http://www.myhost.mydomain.spb.ru, мұндағы http- гипертексті құжатты жіберу протоколын белгілейді(Hyper TextTransfer Protocol), ал www (World Wide Web — Бүкіләлемдік тор) — берілуші құжат Интернеттің стандартты сервисі, яғни web-беттер. Кей жағдайда URL жазуында www элементін тастап кетуге болады. Сонымен, DNS стандартында жазылған Бүкіләлемдік желінің сол немесе басқа ресурстың адресі бір-бірінен бөлінген бірнеше нүктелерге бөлшектенеді. Бұл элементтер «домен» деп аталады. Интернет адрестері цифрлар арқылы жазылғандықтан адамға түсініксіз болады. Сондықтан DNS қызметі ыңғайлы адрестермен негізгі адресті байланыстырады. Бірнеше түйін, желілер түсінікті топқа біріктіріледі. Олар домен деп аталады. Домен ішіне мемлекет, не ұйым кіруі мүмкін. Ең үлкен домен 1-деңгейдегі домен. Мысалы, ru, kz, uk,коммерческие com, учебные edu , правителственные gov.1-деңгейдегі домен ішіне 2-деңгейде домен орналасады. Олар көбіне ұйым аты , жеке адам аты болуы мүмкін. Мысалы, Karsu.kz. Түйіннің адресі 1-доменнен бастап оңнан солға қарай соңғы доменге жазылады . Мысалы, colledg.kazsu.kz. № 6 дәріс: Интернет сервистері OSI модельінің қолданбалы деңгейінің протоколдары. OSI моделі байланыс салдарын бірнеше ішкі сауалдарға бөледі. Протоколдар сол ішкі сауалдарды шешеді. Белгілі деңгейде арнайы протоколдар істейді. Барлық ішкі сауалдарды шешкенде жалпы сауал шешіледі, оны орындауға мүмкіндік берген протоколдар жиыны протоколдар стегі деп аталады. Сонда стек деп байланыс процессін вертикаль бойымен ұймдастырылған протоколдар жиынын айтамыз. Стег байланыстары Бір компьютерден жіберілген ақпарат оның байланыс деңгейлерімен төмен түсіп екінші компьютердін байланыс деңгейлерімен жоғары көтеріледі. Стегтің әрбір деңгейі (арна деңгейінеі басқа) ақпаратқа өзінің бас тақырыбын қосып төмен жібереді. Жоғары стег боймен көтерілген ақпараттық әр деңгейде оған арналған бас тақырып оқылып, орындалып, ақпараттан айырылып отырады. IP желідегі маскамен және маскасыз маршрутизация. IP пакет фрагментациясы. RIP протоколы арқылы маршрутизация кестелерін құрастыру амалдары, коммуттация маршрутизация айырмашылықтары. RIP протоколы арқылы маршрутизация кестелерін құрастыру амалдары, коммуттация маршрутизация айырмашылықтары. Желі арасындағы TCP/ IP байланыс протоколдары OSI моделінің структурасы TСP/IP –да өзгертіліп қолданады. Олардың сәйкестігі келесі кестеде көрсетілген.
Компьютерде TСP/IP операциялық жүйеге тәуелсіз жұмыс істейді. TСP/IP протоколының ең маңызды саласы ол интернет деңгейі. Осы деңгей арқылы пакеттер дейтаграммалық амалмен, яғни алдын ала байланыс жасамай тасымалданады. Осы деңгей пакеттерді желі арқылы ең ыңғайлы маршрутпен тасымалдайды. Сервер деп желіден ақпаратты алатын немесе оны оған жіберетін және қолданушылардың үздіксіз бақылауымен жұмыс жасайтын программалдық агенттердің сұраныстарына қызмет ету үшін қолданылатын желі түйінің айтамыз. Клиенттер ақпаратты қолданушыға түсінікті және ыңғайлы түрде беріп отырады, бұл кезде серверлер ақпаратты сақтау, тарату, басқару бойынша және оны клиенттің сұранысы бойынша жіберу бойынша қызметтік функцияларды орындайды. Internet-тегі сервистің әрбір түрі сәйкес серверлермен беріледі және сәйкес клиенттер арқылы қолданылуы мүмкін. №7 дәріс. Гипермәтін және Web-парақтар. Бұл қызмет ақпараттарды арнайы парақтарға орналастырып көріп , жасап, өңдеуген мүмкіндік береді. Интернет парақтары бір - бірімен сілтеме (гиперсылка) арқылы байланысады. Парақтардың мәтіні, суреті болады. Оларды НТМL арқылы жасайды. Суреттер арнайы папкада .jpg форматта сақталады. Интернет парақтарды көру ушін броузер деп аталатын программа қолданылады.(Іinternet Explorer) Парақтар серверде орналасады. Оларды WWW вебсервер деп атайды.Өзгертілмейтін парақтарды статистикалық деп атайды. Ал сұрау арқылы құрастырылатын парақ динамикалық болады. Бұл қызмет ақпараттарды арнайы парақтарға орналастырып көріп, жасап, өңдеуген мүмкіндік береді. Интернет парақтары бір - бірімен сілтеме (гиперсылка) арқылы байланысады. Парақтардың мәтіні, суреті болады. Оларды НТМL арқылы жасайды. Суреттер арнайы папкада .jpg форматта сақталады. Интернет парақтарды көру үшін броузер деп аталатын программа қолданылады.(Іinternet Explorer) Парақтар серверде орналасады. Оларды WWW вебсервер деп атайды. Өзгертілмейтін парақтарды статистикалық деп атайды. Ал сұрау арқылы құрастырылатын парақ динамикалық болады. WWW сервисі – ол бүкіләлемдік өрмек, гипертекстік құжаттармен өзара тығыз байланыста, ең алдымен мәтін, графика, дыбыс және видео әртүрлі серверлердің барлық елдермен байланыс арасында өз алдына сілтемелердің құжаттарында орналасып қамтамасыз етеді. Сервис пайда болғаннан бастап, ақпаратқа қатынас жеңілдетіле түсті және де бірден бір жаңартылған білімде Internet-тің кеңеюі 1990 жылдардың негізгі себебі болды. WWW сервисі HTTP протоколының қолданылуымен қалыптастырылады. Бұл сервисді қолданылу үшін броузер – программасын қабылдайды да Netscape Navigator және Internet Explorer қазіргі уақыттың нағыз қолданылуға тиімді мүмкіндігі болып табылады.. «Web browsers» – алдын ала қарау құралдарынан басқа; олар 1993 жылы құрылған суперкомпьютерлердің Ұлттық орталықтарының (National Center for Supercomputing Applications) зертханасында Mosaic атымен аталатын арзан желілік бағдарлама ретінде қолданылады.WWW көмегімен нені қарастыруға болады? «Internet желісінің жұмысымен» ең соңғы қаржылық жаңалықтардың ақпаратқа дейінгі медицина, денсаулық сақтау, музыка және ғылыми әдебиттер, үй жануарлары және бөлме өсімдіктері, аспаздық және автокөліктердің құжаттарын – осының барлығын түсінікпен жүзеге асырылады.Кез келген уақытта әлемдік авиабилеттерге тапсырыс беруге болады (нақты және жергелікті емес) және туристтік агенттіктерді, сонамен қатар ДК қажетті бағдарламалар мен техниканы қамтамасыз ету үшін қажет. WWW сервис қатынасының көмегі арқылы барлық бағдарламаның мүмкіндіктерін және телеконференцияларын(барлығы 10 000-ға жуық), кез келген хабарламалардың тақырыптары сиятындай- астрологияда тілбіліміне дейін, электрондық ұяшықта хабарламалардың көлемі кеңейеді. WWW бүкіләлемдік өрмектің көмегімен африкандық джунглилердегі суреттерді Internet текстік жолдармен жаңартып, кей жағдайда жануарлардың дыбыстарын видеосюжетке адам ойына келмейтіндей етіп шығарады. Титулдық жолдар да (home pages) қандай ақпараттар қолданылатынын бірден түсінуге болады. Мұнда барлық тақырыптар және тақырыпшаларды экрандағы күнделікті Windows немесе Macintosh сызықтық жолақтардың көмегімен құруға болады. Әрбір кілттік сөз ақпараттық файлдарда гипермәтіндік байланыспен байланыстырылады. «Гипермәтіндік» термин сізді қорқытпайды; гипермәтіндік байланыс – бұл мысалға басқалар сияқты өз алдына энцеклопедияда бөлімнің аяқталуы, ал басталу сөзі «әрі қарай қара....» HTTP хаттамасы (Hyper text transfer protocol – гипермәтінде берілу хаттамасы) Ақпараттағы серверді кеңейту үшін қолданады. WWW (World Wide Web – бүкіләлемдік өрмек) және бағдарламада гипермәтінді бетті қарау – броузері WWW. Ақпаратты кеңейтілген спектрдің әртүрлі үлгідегі берілуі - мәтіндік, графикалық, аудио және видео болып табылады. Қазіргі уақытта Интернет технологиясы заманға сай құрылғылармен өте жақсы дамыған. №8 дәріс: Электрондық пошта Электрондық пошта SMTP және POP3 протоколдары, пошталы серсер және клиент FTP протоколдары. E-mail – электрондық пошта. E-mail көмегімен E-mail адрестері бар адресаттар арасында жеке және іскерлік хабарламалармен алмасуға болады. Сіздің электрондық адресіңіз қосылу келісім-шартында көрсетіледі. (youname@ukrpack.net). Сіздің пошталық жәшігіңіз бар біздің электрондық пошта сервері сізге келген пошта түсетін қарапайым пошта бөлімшесі түрінде жұмыс істейді. Сіздің электрондық пошта адресіңіз – бұл пошта бөлімшесіндегі жалға алынған абоненттік жәшіктің аналогы. Сіз жіберген хабарламалар хатта көрсетілген адресатқа бірден бағытталады, ал сізге келген хабарламалар сіз өзіңіз алып кетпейінше сіздің абоненттік жәшігініңізде тұрады. Сіз электрондық адресі бар кез келген тұлғадан электрондық поштаны ала аласыз және оған жібере аласыз. Хабарламаларды беру үшін негізінде SMTP хаттамасы қолданылады, ал қабылдау үшін – POP3. Сіз E-mail – мен жұмыс үшін әртүрлі бағдарламалар қолдана аласыз – мамандандырылған, мысалы Eudora, немесе Web броузерге біріктірілген, мысалы Netscape Navigator. FTP – бұл ком пьютерлер арасында файлдардың алмасу тәсілі. Әлі де жүріп жатқан бағдарламалық қамтаманың құрастырылуы және бірегей мәтіндік ақпарат көздерінің шығарылуы мынаған кепілдік береді: FTP-ның әлемдік мұрағаттары таң қалдырарлық және үнемі өзгеретін қазына болып қалады. Сіз FTP-мұрағаттардан коммерциялық бағдарламаларды табуыңыз екіталай, өйткені лицензияланған келісімдер олардың ашық таратылуына рұқсат бермейді. Есесіне шартты-тегін және жалпығы бірдей бағдарламалық қамтаманы көре аласыз. Бұл әртүрлі категориялар : жалпыға бірдей бағдарламалар (public domain) шынында да тегін, ал шартты-тегін бағдарламалық қамтама үшін (shareware) егер сынақ мерзімінен кейін сіз бағдарламаны өзіңізде қалдырғыңыз және оны пайдаланғыңыз келсе авторға ақы төлеуге тура келеді. FTP-мұрағаттарын қарау үшін және онда сақталған файлдарды алу үшін сіз мамандандырылған бағдарламаларды – WS_FTP, CuteFTP қолдана аласыз, немесе WWW Netscape Navigator және Internet Explorer броузерлерін пайдалана аласыз – оларда FTP-серверлермен жұмыс істеу үшін біріктірілген жабдықтар болады. FTP хаттамасы (File Transfer Protocol – файлдардың берілу хаттамасы) TELNET сияқты кең таралған. Ол TCP/IP тобының ең ежелгі хаттамаларының бірі болып табылады. TELNET сияқты ол TCP-ның транспорттық қызмет көрсетулерін пайдаланады. Әртүрлі операциялық жүйелер үшін өзара жақсы әрекеттесетін көптеген жүзеге асырушылар бар. SMTP хаттамасы (Simple Mail Transfer Protocol – поштаны берудің қарапайым хаттамасы) internet желісінің еркін түйіндері арасында хабарламалар берілуін қолдайды. Поштаны ағымдық сақтау механизмдері және жеткізу сенімділігін жоғарлату механизмдері болғандықтан SMTP хаттамасы әртүрлі транспорттық қызметтердің қолданылуына жол береді. SMTP хаттамасы хабарламаларды бір қабылдаушының адресіне біріктіруді және хабарламаның бірнеше көшірмесін әртүрлі адрестерге беру үшін көбейтуді қамтамасыз етеді. SMTP модулінің үстінде нақты компьютердің пошталық қызмет көрсетуі орналасады. Типтік клиент-бағдарламаларда негізінен шығыс хабарламаларын жөнелту үшін қолданылады. POP3 (Post Office Protocol – пошталық түйін хаттамасы, 3 нұсқасы), электрондық поштаның клиент-бағдарламаларына пошталық серверлерге хабарламалар жіберуге/қабылдауға мүмкіндік береді. Типтік клиент-бағдарламаларда негізінен кіріс хабарламаларын қабылдау үшін қолданылады. №9 дәріс: Telnet және NNTP протоколдарын белгілеу Чат, шұғыл поштаның қызметтері. IRC-желілері. TELNET протоколы «желілік терминалдар» стандартты мәтіндік типі сияқты компьютердегі барлық жойылған серверлерді қарастырады. TELNET-пен жұмыс істеуі телефон нөмірін тергенге ұқсайды. Қолданушы пернетақтада telnet delta деген сөзді тереді және экранға delta машинасына кіруге шақырады TELNET протоколы көптен келе жатыр. Ол жақсы тексерілген және кең таралған.Әртүрлі операциялық жүйелерде көптеген жүзеге асырулар жүргізілген. Network News Transfer Protocol желілік жаңалықтарды беру протоколы(NNTP)- жаңалық серверлеріне және клиент программаларына сұрау салу, жаңалық тобына хабарламаны беру немесе алу, яғни қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Жаңа хабарламалар, қолданушыны қызықтыратын хабарламаны таңдай алатын, орталық мәліметтер қорында сақталады. Сонымен қатар индекстеу, сілтмені ұйымдастыру және ескірген хабарламаларды кетіруді қамтамасыз етеді. Remote Login – өшірілген қатынау (доступ) – сіздің компьютеріңіз жойылған компьютердің терминал режимінде жұмыс істеген кезде сіз қарапайым компьютердмен жұмыс жасағандай боласыз. Жойылған сеанстарға қызмет көрсететін программа telnet деп аталады. telnet байланыс сеансын және оның параметрлерін басқаратын командылардың жиынтығы. Сеанс-жойылған компьютердің және сіздің компьютеріңіздің қамтамасыз ету программасынның қос жұмысы кезінде жүзеге асырылады. Олар TCP- байланысын орнатады және TCP және UDP пакеттер арқылы араласып тұрады. TELNET программасы Windows пекетіне кіреді және TCP/IP протоколы қызметімен бірге орналастырылады. Нақты уақыт режімінде топтық пікірсайыс Chat деп аталады. Олардың аналогы көп адамды кеш болып саналады, онда қонақтар әр түрлі тақырыптарға әңгімелесу үшін әр түрлі топты құрайды. Әркім кез келген топты қалауға, тыңдауға, айтуға, топтағының барлығымен тіл қатысуға, өзінің тобын құруға, әлде-кіммен екеу-ара сөйлесуге ерікті. Интернетте мұндай пікірсайыстың ұйымдастырушысы клиенттік бағдарламаның көмегімен қосылуға болатын (мысалы, mIRC) IRC сервері (Internet Relay Chat) болып саналады. Серверде бірнеше «арна» (әр түрлі тақырып бойынша) бар. № 10 дәріс: Web-қосымшаларын құру технологиялары Статистикалық және динамикалық HTML-парақтар. HTML-де CSS-ті қолдану технологиялары. Web-тораптардағы құжаттардың негізгі форматы HTML тілі болып табылады. HTML (Hyper Text Maker Language) ағылшын тілінен аударғанда мына мағынаны білдіреді: гипермэтінді белгілеу тілі. Ол қүжаттың бастапқы мэніне (ASCII-файл) енгізілетін қарапайым командалар жиынынан түрады, олар осы қүжаттың экранда көрсетілуін басқаруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, кез келген мэтіндік редакторда даярланған құжаттар HTML форматы ретінде сақталғаннан кейін Web-бет түрінде бейнеленеді. Гипермәтін - бүл қосымша элементтерді басңару мақсатында ішіне екпінді элемент орналащан мәтін түрі. Ол мәтін ішіне сурет, дыбыс енгізу, мәтінді безендіру және фор-маттау эрекеттерін орындайтын немесе осы қүжаттың басқа бөлігіне сілтемесі бар алғашқы нүкте ретінде қарастырылатын белгіленген сөз. Сөзді ерекшелеп белгілеу келесі көрсетілетін құжат бөлігі қалай бейнеленетінін анықтайтын айрықша кодты осы сөз ішіне енгізу деген мағынаны білдіреді. Гипермәтінді бейнелеу үшін браузер деп аталатын арнайы көрсету про-граммалары қолданылады. Ал гипермәтін экранда белгіленген қарапайым сөз ретінде тұрады, егер курсорды сол сөзге жеткізіп, тышқанды шертсек, не Enter пернесін бассақ, онда онымен байланысты қүжатты оқи аламыз.Сонымен, HTML тілі мәтіндерді осылайша байланыстыра отырып белгілеу мүмкіндігін береді. жүктеу/скачать 224 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||