Әлеумет-экономикалық жағдайлардың өзгеруіне, жер нарығының қалыптасуына, дамуына байланысты және Еуропа мен Американың дамыған елдерінің көбісінің тәжірибесін, жер салығын анықтаудың ең қолайлы және тиімді принципі жердің өнімділігін, шаруашылық іс-әрекет нәтижесінде алынатын пайдалы, ақырында жердің бағасын ескере отыра салық мөлшерін анықтаған жөн, дамыған елдердегі жер салығының деңгейі жер бағасының 1-3% шегінде қалыптасты. Республиканың кейбір аумағы бойынша жерлердің кейбір санаттары және алқап түрлері үшін жасалған есептер жер салығын жер бағасы құнының үлесі арқылы анықтау принципі жердің өнімділік қабілетіне, ауыл шаруашылығының мамандануына, табыстылығына байланысты салық мөлшерін дәлірек табуға, сөйтіп жерлерді тиімділеу пайдалануға мүмкіндік береді. Басқа мемлекеттерге берілген жер учаскелерін пайдаланғаны үшін салық салу тәртібі және жағдайлары Қазақстан Республикасының осы мемлекеттермен келісілген шартымен бегіленеді.
Елді мекендердің жерлеріне салық салу. Салық салынатын жердің көлеміне құрылыстар, үйлер, оларға қызмет көрсетуге арналған учаскелер, сондай-ақ объектілердің санитарлық-қорғау аймақтары, техникалық және басқа аймақтар кіреді. Бұл жерлердің базалық салық ставкалары көлемі 1 м2 есептелінеді. Мысалы, Алматы қаласында тұрғын үйлер,құрылыстар, ғимараттар астындағы жерлерге салық ставкасы 0,2 теңге/м2 , басқа жерлерге 15 теңге/м2, Астанада сәйкесті 0,2 және 10 теңге /м2 , Қарағандыда-0,2 және 5 теңге/м2 , ал поселкелерде-0,07 және 0,5, селоларда /ауылда/-0,05 –0,25 теңге/м2 . Жергілікті өкілетті органар салықты 20% көбейте немесе кеміте алады, өнеркәсіп, байланыс, көлік басқа да ауыл шаруашылығына арналмаған елді-мекенді жерінде, селитебтік аумақтан тыс орналасқан жерлер 70% азайтылған ставкалар бойынша салықтанады. Кемітудің нақты мөлшерін жергілікті органдар белгілейді.
Елді-мекендерден тыс орналасқан кәсіпорын, көлік, байланыс және басқа ауыл шаруашылығына жатпайтын жерлердің салық базалық ставкалары бонитет бойынша келесі мөлшерлерде белгілінеді:
Бонитет баллы: Салық ставкасы /теңге/га/
-
25-250
11-20 275-562
-
590-825
-
853-1075
-
1102-1338
-
1365-1625
-
1652-1925
-
1953-2238
-
2265-2550
-
2578-2950
>100 3000
Осындай ставкалармен қорғаныс мұқтаждығына берілген жерлер де салықтанады.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарының жерлері заңды және жеке тұлғаларға пайдалануға берілгенде сол мақсатына сәйкес салықтанады.
Орман қоры жерлеріне салық салу. Орман қоры жерлері ауыл шаруашылық мақсатында пайдаланылса, ауыл шаруашылық есебінде қаралып салықтанады. Сонымен қатар орман шаруашылық объектілері /үйлер, ғимараттар/ астындағы жерлер және орманшылық кәсіпорындарына пайдалануға берген жерлер салықтанады. Мұнда эксплуатация арналуындағы игерілген орман көлемдерінің бірлігіне орманды пайдалану мерзіміне сәйкес салық салынады. Мұнда салық мөлшері түбірімен жіберілетін ағаш бағасының 5% шамасында пайдаланған үшін төлем құрамында алынады.
Су қорына салық салу. Су қорындағы ауыл шаруашылық мақсатында пайдаланылатын жерлер салығы 108,109-баптарына сәйкес салынады, ал үйлер, ғимараттар және басқа су шаруашылық органдарының объектілері астындағы жерлер Жарлықтың 114,115-баптарына сәйкес тәртіпте және жағдайларда салықтанады.
Жер салығы бойынша жеңілдіктер. Босалқы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтары, орман, су қорлары, жоғарыда айтылғаннан басқа жерлерге салық салынбайды. Елді- мекендердің жалпы пайдаланудағы автомобиль жолдары да салықтанбайды. Бірнеше заңды тұлғалар босатылған. Кейбір жер пайдаланушыларға Үкімет шешімімен жер салығын төлеуде жеңілдік жасалуы мүмкін. Жер салығын ауыл шаруашылық пайдаланушылар және жер иесі жеке тұлғалар сол жылдың қазанына дейін төлеп тұруы керек. Ауыл шаруашылығына арналмаған жерді пайдаланушылар – заңды тұлғалар - жер салығын бірдей үлесте 20-ақпанда, мамырда және қарашада төлей алады.
7. Жерге төлем ақыны айқындау әдістемесі.
Жерге төлем ақы түрлерінің бірі жер салығы және жерді жалға беру болып табылады. Келес жерге төлем ақы төлеу түрі Жер салығы:
Салық салу мақсатында барлық жерлер олардың арналған нысанасы мен тиесілігіне қарай мынадай санаттарға:
-
ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерге;
-
елді мекендер жерлеріне;
-
өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы жерлерге (бүдан әрі - өнеркәсіп жерлері);
-
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жерлерге (бүдан әрі ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлері);
-
орман қорының жерлеріне;
-
су қорының жерлеріне;
-
босалқы жерлерге жатқызылуына қарай қарастырылады.
2. Жердің белгілі бір немесе өзге санатқа жататындығы Қазақстан Республикасының жер туралы заң актілерімен белгіленеді. Елді мекендер жерлері салық салу мақсаты үшін мынадай екі топқа бөлінген:
-
турғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғымараттар орналасқан жерлерді қоспағанда елді мекендер жерлері:
-
турғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлер.
3. Жердің мынадай санаттары:
-
ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;
-
орман қорының жерлері;
-
су қорының жерлері;
-
запастағы жерлер салық салуға жатпайды.
4. Жер салығының мөлшері жер иеленушілер мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметінің нәтижелеріне байланысты болмайды.
5. Жер салығы:
-
меншік қүқығын, түрақты жер пайдалану қүқығыңын, өтеусіз уақытша жер пайдалану қүқғыңын куқығылындыратын қүжаттар;
-
жер ресурстарын басқару жөніндегі уқметті орган әр жылдық 1 қантарындағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік сандық және сапалық есебінің деректері негізінде есептеледі.
Төлеушілер:
-
Мынадай:
-
Түрақты жер пайдалану қүқықындағы;
-
жеке меншік қүқыңындағы;
-
бастапқы өтеусіз уақытша жер пайдалану қүқығындағы салық салу объектілері бар жеке және заңды түлғалар жер салығын төлеушілер болып табылады.
-
Заңды түлғалардың осы баптың 1-тармағында белгіленген қүқықтарда салық салынатын объектілері бар қүрылымдың бөлімшелері жер салығын төлеушілер деп танылады.
-
Мыналар:
-
Бірыңғай жер салығын төлеушілер;
-
мемлекеттік бюджет есебінен ғана қамтылатын ұйымдар;
-
осы кодекстің 283-бабында белгіленген салық режимінің екінші үлгісі бойынша салық салу жүзеге асырылатын жер қойнауын пайдаланушылар;
-
уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорын-дары;
-
тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жер учаскелері және үй маңындағы жер учаскелері бойынша Ұлы Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестірілген адамдар, мүгедектер, сондай-ақ бала кезінен мүгедектің ата-анасының біреуі;
-
тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жер учаскелері және үй маңындағы жер учаскелері бойынша – ''Ардақты ана’’ атағына ие болған, ‘’Алтын алқа’’ алқасымен марапатталған көп балалы аналар;
-
діни бірлестіктер жер салығын төлеушілер болып табылмайды.
-
Осы баптың 3-тармағының 2), 4)-7) тармақшаларында аталған салық төлеушілер пайдалануға немесе жалға берілген жер учаскелері бойынша салық төлеуден босатылмайды.
Жерге төлем жүйесін кадастырлық ақпаратта қолдану үшін ең бастысы, қарастырылып отырған жер учаскесінің топырақтарының түрлеріне байланысты орташа салмақтанған бонитет балы анықталуы тиіс. Ол мына формула бойынша анықталады:
Б орт = Σ Р*Б/ Σ Р,
Б орт- бағаланып отырған шаруашылықтың орташа салмақтан бонитет балы;
Б- топырақ түріне байланысты бал бонитет;
Р-топырақ түрі бойынша аудан.
Кесте 9. - Ауданның топырақ жамылғысы бойынша орташа салмақтанған бонитет баллы
№
|
Шаруашылық атауы
|
Бонитет баллы
|
1
|
“Бауманский” ЖШС
|
27
|
2
|
“Полтавский” АӨК
|
30
|
3
|
“Дос” ЖШС
|
26
|
4
|
“Жалманқұлақ” ЖШС
|
33
|
5
|
“Қоржынкөл” ЖШС
|
28
|
6
|
“Шарафутдин” КТ
|
34
|
7
|
“Целино-Агро” ЖШС
|
29
|
8
|
“Бағыт Дента ЛТД” ЖШС
|
32
|
9
|
“Ушакова ЛТД” ЖШС
|
34
|
10
|
“Еңбек Көкшетау”
ЕМК
|
26
| Шаруа қожалықтары |
1
| Абай |
31
|
2
|
Айгүл
|
26
|
3
|
Ақ-қүдық
|
32
|
4
|
Алтай-3
|
35
|
5
|
Алтын-дан
|
25
|
6
|
Анар
|
25
|
7
|
Битол
|
29
|
8
|
Еділ
|
32
|
9
|
Жанабай
|
37
|
10
|
Звезда
|
28
|
Достарыңызбен бөлісу: |