Ќазаќстанныѕ тарихи кґрнекі жерлері жјне туризм индустриясыныѕ негіздері
жүктеу/скачать 0.67 Mb.
|
|
Туризмдегі перспективалы баєыттар бойынша пилоттыќ жобаларды жјне халыќаралыќ сарапшылардыѕ ўсыныстарын ескере отырып эксклюзивті баєдарларды јзірлеп іске асыру жјне оларды халыќаралыќ деѕгейде жылжыту, туристік инфраќўрылымныѕ инвестжобаларын жылжытуда кґмек кґрсету жґніндегі јрекеттерді белсендіру, «Алтай-Золотые горы» трансшекаралыќ баєдарыныѕ ќазаќстандыќ учаскесін іске ќосу жґнінде жўмыс істеу, виртуалды туристік баєдарлар јзірлей оты-рып туризм жґніндегі WEB caйт ашу, Ќазаќстан Республикасыныѕ орныќты дамуєа кґшуініѕ 2007-2024 жылдарєа арналєан тўжырымдамасында ќойылєан міндеттерді ес-кере отырып облыстаєы туризмді кластерлік дамытудыѕ мастер-жоспарын ќўру. Мјдени мўраны жаѕєырту - мiндетiмiз. Облыстыќ мјдениет басќармасыныѕ бастыєы, ЌР Мјдениет ќайраткерi Тїсiпхан Тїсiпбековтiѕ айтуынша, Ќатонќараєай мен Зайсанєа соѕєы кезде шетелдiктер атбасын жиi бўратын болды. Берел ќорєаны мен Шiлiктiдегi жылќы мїдесi мен Алтын адам ел тарихында алтын јрiптермен жазылмаќ. Биыл бўл Мјдени мўраны одан јрi жанєыртуєа ќосымша ќаржы бґлiнiп отыр. Ќазiр облыста мемлекет ќорєауындаєы 670 жылжымайтын ескерткiштер бар, олардыѕ 173-i тарихи, 127-i сјулет, 234-i археологиялыќ, 136-сы монументалды ґнер ескерткiштерi. Келешекте оларды жаѕєырту да ойластырылєан. Ґскеменде биыл Жамбыл атындаєы ќазаќ театрыныѕ ќўрылысы бастала ма деген їмiт бар. Ќабанбайєа, Абайєа ескерткiштер тўрєызу жїзеге аспаќ. Шыєыс Ќазаќстан мемлекеттiк университетiне есiмi берiлген атаќты єалым Сјрсен Аманжоловтыѕ ескерткiшi салынбаќ. Оєан ќаржыны їкiмет берiп отыр. [26] «Мјдени мўра» баєдарламасын iске асыру барысында 30 шаќты ќалашыќтар мен ќоныстар, тўраќтар, обалар мен ќорєандарда маусымдыќ археологиялыќ жўмыстар жїргiзiлдi. Јлкей Марєўлан атындаєы Археологиялыќ зерттеу институтыныѕ директоры Карл Молдахметўлы Байпаќов баєдарламаны ќорытындылау жиылысында: «Јйгiлi Жiбек жолы бойындаєы ескерткiштер (Ќазаќ жерi арќылы Жiбек жолыныѕ бiр емес, бiрнеше баєыты ґткен) Ґскемен-Берел- Шiлiктi їштiгi аумаєы жјне бiрнеше обьектiлер мјдени туризмге сўранып-аќ тўрєан ескерткiштер» деген болатын. «Ґлi разы болмай, тiрi байымайды». Јзiрет Сўлтанныѕ ќорыќ мўражайы, Есiм ханныѕ кесенесi, Шыєыс моншасы, Ќўмшаќ ата јулиенiѕ жер асты мешiтi, Жаркент пен Їшарал мешiтi, Абат-Байтаќ пен Айша Бибi саєанасы таєы да басќа iрiлi-ўсаќты тарихи археологиялыќ ескерткiштердi ќалпына келтiртірілді. Бўл жўмыс айналдырєан екi-їш жылда бiттi деп айту јбестiк болар. Сондыќтан ќайтадан мјдениет департаментiмен бiрге таєы да 3 жылєа баєдарлама жасалынып жатыр. Осы орайда, бiзде тарихи ескерткiштердi жаѕєырту жўмысы сапасы жаєынан жарап тўрмаєанын айта кету керек. Бiр єана мысал, осыдан їш-тґрт жыл бўрын тїрiк аєайындарымыз болысып жґндеген Ахмет Яссауи кесенесiнiѕ кїмбезiнен су сорєалай бастады. Сiрј, басќа да ескерткiштерiмiздi жаѕєырттыќ деп жалаулатып жїргенде, олардыѕ да сыќпыты осындай болып, су шайєан ќаржыныѕ аєысында кетпесi їшiн кiм жауап бередi? Јр облыста ґз алдына билiк алып отырєан тарихи ескерткiштердi ќорєау-саќтау инспекциясы осы iстi ќаншалыќты ќадаєалайды? А Ќош, туризмнiѕ бўл саласын дамытуєа бўдан бўрын тарихи есткерткiштерiмiз де дайын емес болды делiк. Ґйткенi жай єана мјдени ќўндылыќтардыѕ ґзiн ќалпына келтiруге осы уаќытќа дейiн ќолымыз жетпедi. Ендi бїгiн оны ќолєа алудыѕ оѕтайлы сјтi туып тўрєан сияќты. Мамандардыѕ пайымдауынша, иен даладаєы иесiз ќалєан тарихи ескерткiштердi туристердiѕ назарына ўсыну їшiн бiрќатар шаралар iстелуi керек. Олар: - Демалыс аймаќтарыныѕ, тарихи орындардыѕ ќасында кiшiгiрiм ќонаќ їйлердi iске ќосу, жолдарды жґндеу; - тарихи ескерткiштерге алып баратын жол бойына халыќаралыќ стандарттарєа сай баєыттауыш белгiлер ќою, аќпараттыќ таќталар iлу; - туристiк маршруттардыѕ артыќ-кем органдыќ тексерiске ўшырамасы їшiн арнайы жїйенi енгiзу; - жетуi ќиын тарихи ескерткiштерге баруды жеѕiлдетуге кґмектесетiн кiшiгiрiм авиация паркiн жасаќтау; – аяќжолдар мен автотўраќтармен ќамтамасыз ету; – электронды жолсерiктер мен карталарды дайындау; – базарлыќ саудасын жолєа ќою т.б. «Тўран» университетiндегi туризм кафедрасыныѕ меѕгерушiсi Валерий Короблев: «Ќазаќстанныѕ туристерге кґрсете алатын бiрден бiр маќтанышы – оныѕ мол тарихи ескерткiштер кешенi. Ќытай мен Азия елдерiн, Шыєыс Еуропаны жалєаєан, сауда мен дипломатияныѕ кїретамырына айналєан ежелгi Жiбек жолыныѕ бойында туристердi елiтетiн тарихи жерлер кґп.Бiраќ ќажеттi инфраструктура јлi ќўрылмаєандыќтан, туристердiѕ оларды кґруге деген ќўлшынысы кїрт тґмендеп кетедi», - дейдi. Алматыныѕ бiр ґзiнде ќазiр 50-дiѕ їстiнде тўраќты жўмыс iстеп тўрєан турфирма бар. Бiраќ ешќайсысы да iшкi туризмдi дамытуєа јзiр ќўлшыныс танытып отырмаєандыќтарын айтады. Себеп – инфраструктура дамымаєан, екiншiден турфирмалар бўл iске мойын бўру їшiн їкiмет бiрќатар салыќтыќ жеѕiлдiктер ќарастыру керектiгiн айтады. [27] Болашаєы бар ел болуды ойласаќ, тек мўнаймен єана алысќа бара алмайтынымызды бiлген жґн ау. Ґйткенi мўнай неєўрлым кґѕiл бґлген сайын азаяды, ал туризм кґѕiл бґлiнген сайын берерi еселене тїседi емес пе? Бiр жаєы ол тек пайда їшiн єана дамытылатын сала емес. Осы арќылы жоєарыда айтќандай ќараусыз ќалєан немесе жїрдiм-бардым жаѕєыртылєан ескерткiштердi талапќа сай саќтап, жастардыѕ Отанєа деген патриоттыќ сезiмiн де кїшейтуге болар едi. Жоєарыдаєылардыѕ айтуынша заѕ жобасын дайындау ќажеттігі ќазіргі заман жаєдайындаєы мемлекеттік басќару жїйесін одан јрі жетілдіру талаптарына лайыќ боларлыќтай мїддеге негізделген. Јсіресе, Жер кодексініѕ тарихи-мјдени маѕызы бар аймаќтарда жўмыстар жїргізуге тыйым салатын жјне шектейтін ќатынастарды реттеу бґлігіне толыќтырулар мен ґзгерістер, сондай-аќ “Лицензиялау туралы” Заѕєа да наќтылау енгізу кґзделген. [28, 10-бет] Ќазіргі кездегі ата-бабалар басына орнатылєан кесенелер мен кїмбездер мјдени-мўра баєдарламасы аясынып, кейбір жердегі археологиялыќ жўмыстардыѕ заѕсыз жїргізіліп келе жатќанына алаѕдаушылыќ тудырады. Бўл аталєан мјселелер заѕ жобасын ќабылдаєанда єана жїзеге асады. Ал археологиялыќ ќазбаларды тек ќолында лицензиясы бар экспедициялар єана жїргізетін болады. Осы тўрєыдан келгенде заѕ жобасындаєы тарихи-мјдени маќсаттаєы жерлерде жўмыс жїргізуге тыйым салатын 39-бапќа ќолдау білдіру керек. Мысалєа Кипр аралын алайыќ. Онда осындай тиімді жўмыстыѕ арќасында ежелгі палеолит дјуірінен саќталєан жјдігерлер аман ќалєан. Алысќа бармай-аќ, Мјскеуді алып ќарайыќ. Бўл ќалада жай арыќ ќазуєа да археологтардыѕ рўќсаты ќажет. Ал біздіѕ Астанада ше? Ґкінішке ќарай, олай емес. Бўлай дейтініміз, осында табылєан мамонт сїйектері белгісіз жаєдайда жоєалып кетті. Бўдан кейін атаќты Арыстанбаб кесенесініѕ айналасы абаттандырылуына, не кґгалдандыру жўмыстарыныѕ жїргізілуіне арнайы ќаржы бґлу мјселесі ґз кезегін кїтуде. Ал кесененіѕ ґзі кїрделі жґндеуден ґткен. 2007-2008 жылдарєа арналєан баєдарламада бірќатар тарихи маѕызы бар ескерткіштер їшін Їкіметтен 2 миллиард 800 миллион теѕге бґлінбекші. Ќазаќтыѕ кґптеген белгілі де белді тўлєаларыныѕ басындаєы кїмбездердіѕ жґндеу кґрмей ќўлазып тўрєаны, сол жерлерге баратын жолдардыѕ салынбаєандыєы да ґзекті мјселелердіѕ бірі. Ќызу пікірталас тудырєан 39-бап туралы айтсаќ тарихи-мјдени ескерткіштердіѕ саќталуына ешкім де ќарсы емес. Алайда, ТМД бойынша ќўрылыс ауќымы жґнінен алда келе жатќан елімізде археологиялыќ зерттеу жўмыстарына миллиардтаєан ќаржы кетуі мїмкін. Сондыќтан да Їкімет “мемлекет ќаржысынан археологиялыќ жўмыстар жїргізілуі ќажет” деген бапты заѕ жобасынан алып тастауды ўсынып отыр. Ал депутаттар керісінше, барлыќ археологиялыќ жўмыстарды мемлекет есебінен ќаржыландыру керек деп санайды. [29,23-бет] Осылайша заѕ жобасындаєы негізгі мјселелер айќындалып та ќалєандай. Енді шешімін кїткен ўсыныстар екінші оќылымєа дейін пысыќталып, бір жґнге келуі тиіс. Заѕ жобасыныѕ ќазіргі таѕда ќажет екенін халыќ ќалаулылары жаќсы тїсініп отырєандыєын байќатты. Оны олардыѕ бўл ќўжатты осы бірінші оќылымда маќўлдаєанынан аѕєаруєа болады. “Ґткенсіз болашаќ жоќ”, дейді депутаттар. Ќорыта келе, тарихи-мјдени ескерткіштердіѕ Ќазаќстан тарихында алатын орны ерекше. Сол ескерткіштер арќылы ґткенімізді зерттеп, тарихќа тереѕ їѕіле аламыз. Осы тарихи-мјдени ескерткіштерді єылыми негізде тереѕ јрі дјйекті зерттеу, зерделеу сол арќылы ґсіп келе жатќан ўрпаќты отаншылдыќ рухта тјрбиелеу, сол ґткен тўлєалардан їлгі - ґнеге беру ќазіргі ќазаќ мемлекетініѕ алдында тўрєан бірден бір маѕызды мјселелерініѕ бірі болып табылады. Алайда, олардыѕ кейбіреулері мемлекеттік орындардыѕ ќорєауына алынбаєан, тіпті біршамасы тоналєан кїйінде тўр. Бўл біздіѕ ґткен тарихымызды жоєалтуєа алып келуі мїмкін.Сондыќтан мемлекеттік мјдени мўра баєдарламасы аясында кезек кїттірмейтін бірнеше мјселелер бар. Олар ескерткіштердіѕ толыќ тізімін жасау, ќорєау аймаќтарын аныќтау, белгілеу, мемлекеттік ќорєауєа алыну. Жойылу ќаупі тґнген археологиялыќ ескерткіштерді єылыми тўрєыда зерреу жўмыстарын ќолєа алып, осы тўрєыда насихат жўмыстары кеѕірек жїргізілуі керек. [30, 7-бет] Елбасымыздыѕ 2007 жылєы Ќазаќстан халќына дјстїрлі Жолдауына сјйкестарихи-мјдени ескерткіштерді туризмніѕ ірі орталыєына айналдыру керектігі, ондаєы мјдени ќўндылыќтарымызды ќорєауєа алынуы керектігі айтылєан. Осы тарихи ескерткіштерді кґркейте отырып, кґне ескерткіштері туристік жерлерге айналдырып, барынша отандыќ жјне шетелдік туристерге жаєдай жасап, ескерткіштерді ел экономикасыныѕ кґтерілуіне себебін тигізуіне мїмкіндік туєызуымыз керек. Бўл ќазаќ елін, жерін, тарихын бїкіл јлемге паш ете отырып, экономиканыѕ кґтерілуіне де ґз їлесін ќосады жјне Ќазаќстанныѕ шетелдермен байланысын ныєайта тїседі.
Пайдаланєан јдебиттер тізімі
жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
бай атамыз айтып тауыса алмаєан кемшiлiктiѕ бiрi – ґзiмiзде барды баєалай алмайтын енжарлыќ едi. Сол енжарлыќ кесiрi бар мўрамызбен ауадан аќша жасайтын табысќой саланыѕ диiрменiнiѕ тасын айналдыруєа бґгеу болып тўр. Јсiлi, бiздiѕ елде туризмдi дамыту маќсатында тїкте iстелмей жатыр деу јбестiк болар, јйткенмен осыєан дейiнгi жасалып келген iстiѕ сыѕайы јлi «јлаулайлымныѕ» жетегiнде келе жатќаны жасырын емес.