Қазіргі құралдармен бақыланып отырған әлемнің бөлігі
жүктеу/скачать 23.74 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Екінші кезеңде
- Төртінші кезеңде
Күн жүйесі. Күн жүйесінің пайда болуын табиғи жолмен түсіндіруге тырысу әрекеті XVII ғасырда басталды. XVIII ғасырда философ И. Кант пен математик П. Лаплас Күн жүйесінің пайда болуының үйлесімді теориясын құрды. Бірақ ол теория, өкінішке орай, көптеген бақылау деректерін түсіндірмеді. ХХ ғасырдың 40-жылдарында жұлдыздар мен планеталарға жүргізілген бақылаулардың мәліметтеріне сүйене отырып, академик О.Ю. Шмидт (1891-1956) өзінің көпшілік қолдаған космоногиялық болжамын ұсынды. Болжам бойынша Жер және басқа планеталар планетаға дейінгі қатты, суық денелерден пайда болған. Планетаға дейінгі денелердің эволюциясын бірте-бірте зерттей отырып, Күн жүйесінің пайда болуының негізгі сатысын тапты. Оның болжамы бойынша, бірінші кезеңде газ-тозаңды бұлт, негізінен, жоғары турбуленттік, яғни бөлшектердің бей-берекет қозғалысының салдарынан жақсы араласқан газдан тұрады. Дөңгелек пайда бола бастаған кезде турбуленттік қозғалыс баяулай бастайды. Бұл процесс шамамен 1000 жылға созылады. Осы кезде газдың салқындауынан қатты тозаң бөлшектері пайда болады. Екінші кезеңде бұлттың орталық жазықтығында жұқа тозаң қабатының пайда болуы аяқтала бастайды. Бұлттың қабаттарға жіктелуі ондағы түйіршіктер шамаларының ұлғайып, бірнеше сантиметрге жетуіне әкеліп соғады. Эволюцияның үшінші кезеңінде көптеген жеке ұсақ қоймалжың заттар пайда бола бастайды. Шыр айнала қозғалған бұл қоймалжыңдар қатты дененің тығыздығына дейін тез сығыла алмайды. Бірақ олар бір-бірімен соқтығыса отырып бірігеді де, тығыздығы арта бастайды. Төртінші кезеңде планетаға дейінгі денелер жиынтығы пайда болып, оның шамасы бір километрге жетеді, мұндай денелердің бастапқы саны бірнеше миллион. Күн жүйесінің де осындай кезеңдерді басынан өткізгені ықтимал. Аса жаңа жұлдыздар жарылғаннан кейін ауыр элементтер бүкіл әлемге шашылып кетеді де, жаңа жұлдыздарды құрайтын материалға айналады. Ондай жарылыс жақын жатқан газ бен тозаңның өзгеруіне, осылайша Күннің пайда болуына әсер еткен. 5 млрд жыл бұрын ғарышта қалқып жүрген шамасы 1 500 000 000 000 км-ден аз емес газ-тозаңды тұмандықтарда Күнді және Күн жүйесін жасау үшін қажетті барлық элементтер, әрине, болды. Аса жаңа жұлдыз жарылғаннан кейін соққы толқыны гравитация заңы бойынша бұлтты сықты да, центр қызып, жана бастады. Сөйтіп, Күн пайда болды. Бұл сығылған бұлт магнит индукциясының сызықтары арқылы өзін қоршаған заттармен байланысын сақтайды. Күн магнит өрісі арқылы оны қоршаған ортаға дөңгелек түрінде қозғалыс моментінің барлық шамасын бере алды. Дөңгелектерден планеталар пайда болды. Орталық жұлдыздың қозғалысы тежелді, планеталар өз алдына өте үлкен қозғалыс мөлшерінің үлкен моментіне ие болды. Жас Күннің және оны қоршаған газ-тозаңды бұлт-дөңгелектің химиялық құрамдары бірдей болса керек. Сутек пен гелийдің жалпы құрамы оларда 98%-ды, ал қалған әлдеқайда ауыр элементтер және т.б. тек 2%-ды құрайды. Олардың құрамында тозаңды аса жеңіл қосылыстар, көміртектер, азот және оттек, метан, аммиак, су, көмірқышқыл газы бар. Бұл құрам жұлдызаралық тұмандықтардың 99%-ы газ және 1%-ы тозаңды бөлшектен тұратын құрамына сәйкес келеді. жүктеу/скачать 23.74 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|