Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- А.А.Богданов (Малиновский)
| А.И.Введенский
(1856-1925 жж.) Петербург университетінің профессоры, Ресейдегі неокантиандықтың кӛрнекті ӛкілі. Ол ӛзінің зерттеулері мен лекция курстарын «Канттық критицизмге» негіздеді. Введенский неоканттықтың керемет түрін логизмді (аналитикалық ойлаудың предикаты мен субъектінің арасындағы логикалық байланыс туралы ілім) жасап шығарды. Оның маңызы мынада – априорлық ұстанымдардың кӛмегімен «жалпы синтетикалық пайымдауларды» дәлелдеу. Алайда, бұл ұстанымдар танымдық субъектінің ой-пікірлері болып табылады, бірақ олар тәжірибемен дәлелдене алмайды. Логизмде дәлелденбейтін, жалпы және қажетті синтетикалық пайымдаулар сипатында шындықтар бар. Оның тұжырымын талдаулық деп атауға болады. Ол «талдаулық пайымдау сияқты ой қорытындысын кейбір жүйелер ретінде қарастырады!». Введенский Канттың ізбасары ретінде оның этикасын мойындап, бірақ ӛнегелік мінез-құлықты толық түсіну үшін практикалық ақылдың (Құдайдың бар екеніне, жанның ӛлмейтіндігі мен еркін ерікке сену) үш канттық жорамалдың аз ететіндігін, бұларды тӛртіншімен – «бӛтен рухтану» туралы, басқа «Мендердің» барлығына сенуге негізделген кӛз жеткізулер мен толықтырулар қажеттігін айтады. Орыс философы – идеалисі, экономисі және саяси қайраткері А.А.Богданов (Малиновский) (1873-1928 жж.) ӛткен ғасырдың 90- жылдарының басында революцияшыл –халықшыл болды, содан кейін социал –демократтардың позициясына кӛшті, кейіннен большевиктерге қосылды. Богдановтың бірінші ғылыми еңбегі – «Экономика ғылымының қысқаша курсы» болды. Богданов «Табиғатқа тарихи кӛзқарастардың негізгі элементтері» атты еңбегінде философияның стихиялық материализмінен марксистік философияның тексерісіне келді. Богданов ӛз философиясындағы эмпириомонизмнің Мах пен Авенариустың эмпириокритицизмінен басымдығын атап кӛрсетеді. Ол екі түрлі тәжірибені – (физикалық және психикалық) анықтаумен шектелмейді. Олардың арасындағы генеративті байланыс пен тәуелділікті – ұжымның тәжірибесіне «физикалық» қатарды, ал «психикалық» қатарды жеке тәжірибеге апару жолы арқылы орнатады. Богдановтың бұл ұжымдық тәжірибені жеке тәжірибенің орнына қайта қоюы – тәжірибені идеалистік түрде түсіну кезінде қоғамдық ғылымдарға махизмнің кіріп кетуін жеңілдетті. Богдановтың кӛзқарастарында идеализм мен релятивизм қоғамдық сананы түсіндіру кезінде кӛрінді. Ол сәулеленудің материалистік теориясының орнына сананың болмысқа «ыңғайлануы» идеясын жасады. Ол содан кейін мынадай қате пікірге келді: «фетиштік» сана «практикалық түрде ынғайлы», қоғамда «мақсатқа лайық» және «толығынан қолжетімді». Оның айтуынша, жалпы философиялық ұғымдар – материя, рух, субстанция, абсолюттік ақиқат сияқтылардың белгілі бір дәуірде және сол дәуірден тыс жерде ешқандай маңызы жоқ. Адамдардың еңбек қатынасынан туған «танымның пұттары және фетиштерін» білдіреді. Ақиқатты «ұжымдық тәжірибені ұйымдастырушы» ретінде қарастырады. Сондықтан оны жалпы мағыналылықтағы «объективтілік деп түсіндіреді». Ол үшін осындай уақыт, себептілік, заңдылық тәжірибенің ұйымдастырушысы түрінде кӛрінеді. Богданов материалистік диалектиканы «әлемдік дамудың формальды заңы» деп есептеп, оған «тепе-тендіктің» механикалық теориясын қарама- қарсы қойды. Богдановтың пікірі бойынша, ӛндірістік қатынастар дегеніміз – «алғашқы ұйымдастырылған идеологиялық комбинациялардың тобы». Сондықтан «қоғамдық болмыс» пен «қоғамдық сана»ұғымдарын бірдей деп есептеуге болады. Орыс философиясындағы иррационализмнің кӛрнекті ӛкілі экзистенциалист жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|