Б. ӘРінова, Қ. Молдасан, А. Байшағырова қазақ тілі жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған оқулық 8

20
біле бастаған балғын жастың жігіттік намысы, ол – бойжеткен ару намы-
сы, ағайынның аты озғандағы, ауылдастың тайы озғандағы ер намысы, 
азаматтық намыс, ұлттық намыс. Ұлт намысына мінсең, сен алмайтын 
қамал жоқ. Отанын сүюдің негізі – ұлттық намыс. Намысы бар ұл ай-
бынды келеді, айдынды келеді, жоғалғанды табады, ұмытылғанды алады, 
өркениет төріне жол салады.
(Манаш Қозыбаев)
 
4-тапсырма. Мәтінді оқыңдар. Мәтіндегі мақалдар бойынша интонация 
компоненттерін анықтаңдар. Мәтін бойынша ой бөлісіңдер.
Ұят – ең қадірлі қасиет. Адамзат бойында табиғи берілетін ұлы 
құндылық. Ұят – жасаған әрекетіңнің жөнсіздігін түсінушілік. Намысқа 
кір келтірушілік, моральдық рухтың асқақтығын қорлау – масқара 
болушылық. Қазақта «Өлімнен ұят күшті», «Ақылың болса, арыңды 
сақта: ар-ұят керек әр уақытта», «Еңбек өмірді ұзартады, ұят бетті 
қызартады», «Бар барын жейді, ұятсыз арын жейді» деген мақалдар 
қазіргі уақытта жиі қолданылады. Бала тәрбиесінде де, отбасында да 
осындай тілдік құндылықтар арқылы ұлттық болмысымызды дұрыс 
сақтауға тырысып келеміз.
Ұят туралы ұлыларымыз да айтып кеткен. Хакім Абай атамыз отыз 
алтыншы қарасөзінде: «Кімнің ұяты жоқ болса, оның иманы да жоқ» 
деген. Халық жазушысы Әзілхан Нұршайықов: «Мен ұят деген сөзді өте 
жоғары бағалаймын. Ұят дегенді ұлы күш деп ойлаймын. Адамшылық-
тың, адалдықтың, уәдешіліктің, тұрақтылықтың, тазалықтың түп қазы-
ғы – ұят деп білемін. Ұяты жоқтан үміт күтпеймін. Ұры-қары, қарақшы, 
қаныпезерлер ұяты жоқтан шығады. Ұят – ең қымбат қасиет, ұяттыда 
иман бар» деп дәйектеп көрсеткен болатын. Махмұд Қашқари «Ұяты бар-
мен – ұрысыс, ұятсызбен – ұстаспа» десе, Жүсіп Баласағұн «Бар бәледен 
ұят сақтайды. Барлық жақсы істің байламы да ұятта», «Ұят – жаман 
ойдың жүгені», «Пәле-жала жолын ұят кеседі. Ұятсыздық – ердің емсіз 
кеселі» деп даналық айтқан еді. Саиф Сараи «Ұятсыз адам иттен де жа-
ман» деп теңеген болатын. Әлішер Науаи «Опасызда ұят жоқ, ұятсызда 
опа жоқ» деген еді.
Шынында, ұяты мол адам жамандыққа бармайды. Себебі оның бойына 
ізгілік қасиет ұялаған. Ата-бабамыз жас ұрпақты әдепсіз қылықтардан 
аулақ болу үшін «ұят болады» деген ырым-тыйымдармен тәрбиелеп 
отырғаны да белгілі. Қазақы дәстүріміздегі әрбір салт-жоралғы, 
тыйымдардың дұрыс орындалуының өзі – ұят пен адалдықтың өлшемі.
(Айгүл Әмірбаева)
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217

21

жүктеу/скачать 2.97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: