БАҒдарламасы ботақара 2010 мазмұны №

Әлеуметтік-экономикалық дамуды бағалау аудан өнеркәсібі түсімді дамуымен сипатталады.

2009 жылы Бұқар жырау ауданының өнеркәсіптік өндірісінің көлемі 2005 жылмен салыстырғанда 5,2 есе өсті және 12140,3 млн.теңгені құрады, жеке көлем индексі 112% құрады, өнеркәсіптік өндірістің жалпы көлемінде аймақтың жеке салмағы 1,3% құрады.

Өндеркәсіптің базалық салалары тау-кен өндірісі және өңдеуші өндіріс.

Өнеркәсіптік өндірісте салалардың жеке салмағы сәйкес 2,8% және 97,2 % құрайды.

Аудан өнеркәсібінің бірқатар қиындықтары бар олар: әдеттегі және ескірген технологияларды доминирлеу, негізгі өндірістік қорларды баяу жаңарту, кредиттік ресурстар бойынша инвестициялардың дефициті және жоғары пайыздық ставкалар.

2009 жылы кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі 6,2%. құрады. Аяқталған инновациялары бар, кәсіпорындардың инновациялық қызметтерінің негізгі түрлері, жаңа технологияларды, жабдықтарды енгізу.

Сондай ақ 2004-2009 жылдар ағымында экономикалық өсімнің оң тенденциялары, аймақ экономикасының құрылымында ауқымды алға жылжуларға әкелген жоқ.

Жалпы, экономика үшін салалық теңсіздік сипатты: өндіріс және инвестициялар көлемдерінде өңдеу өнеркәсіптерінің үлесінің өсімі, шағын бизнес диверсификациясының төмен деңгейі.

Ауыл шаруашылығының әлеуеті ауданның сатылым қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және облыс қажеттіліктерін қанағаттандыруға көмектеседі, ауданда экологиялық таза өнімдермен сыртқы нарықтарға шығуды қамтамасыз ететін жобалар әзірленуде.

Ауыл шаруашылығында шаруашылықтардың шағын өнімділігі және жерлердің аз көлемдері, ірі көлемді селекциялық-тұқымдық жұмыстарды өткізуге және ғылыми-негізделген тұқым себуді ұстануға, заманауый технологияларды кеңінен қолдануға, өндірістің механизімдік және автоматты жағдайын ұстануға ырық бермейді. Егу жүйелерінің техникалық жағдайының нашарлауы, жыртылатын егістіктің тиімсіз пайдаланылуына және ауыл шаруашылығы дақылдары өнімділігінің төмендеуіне алып келді.

Ауыл шаруашылығы техникасының тозу дәрежесі 80%, бұл еңбек өнімділігінің төмендеуіне, өнім құнының артуына және бәсекеге қабілеттілік деңгейінің төмендеуіне әкеледі.

2009 жылы кәсіпорындардың инновациялық қарқындылығы 6% құрады. Аяқталған инновациялары бар кәсіпорындардың инновациялық негізгі түрлері:

жаңа технологияларды, жабдықтарды, материалдарды енгізу– 63%, ғылыми-зерттеу қызметі– 12%, жоба-конструкциялық қызмет және ғылыми-техникалық бағдарламаларға қатысу – 4%.

Бұқар жырау ауданының әлеуметтік-экономикалық ахуалын бағалау, ауданның шағын және орта кәсіпкерлігінің дамуымен сипатталады.

2010 жылдың 1 қаңтарына белсенді шағын және орта бизнес кәсіпорындардың саны 1768 бірлікті құрады, бұл былтырғы жылдың сәйкес кезеңінен 4,7% жоғары (1688 бірлік,) олардан заңды тұлғалар 84 бірл., (2,1 % тізімге алынғандардың жалпы санынан), бұл былтырғы жылмен салыстырғанда 1,3 % артық (74 бірл.), жеке кәсіпкерлер 1684 бірл. (95,2 % тізімге алынғандардың жалпы санынан).

«Жол картасы 2020» бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде ауданда ЖБӨ өкілдерімен кездесу өтті. «Алимов» ЖК цехы тәулігіне мың кірпіш дайындау өндіріс қуаттылығымен. «Дусупова» ЖК – қосалқы бөлшектердің сатылуы, дөңгелектерді монтаждау, автожуу. «Мадина» СТК – жалпы 55 млн теңге сомасына модульді сою пункітінің құрылысы. Құрылыс басы 2011 ж белгіленгін, осының нәтижесінде 13 жұмыс орны құрылады.

3519 адамды құрады, бұл былтырғы жылдың сәйкес кезеңінен 1% (3483) артық және экономикалық белсенді тұрғындардың 6,7% құрайды.

2010 жылы кәсіпкерлер Ассоциациясымен сараптық комиссия құрылды, оның құрамына берілген Ассоциацияның өкілі енеді.

Әлеуметтік салада тұрғындардың кетуі байқалады, жылына шамамаен 100 адам.

Ауданда жалпы жұмыссыздық деңгейі 0,3% азайды және 5,4% құрады жаңа және әрекеттегі өндірістерді құру есебінен, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, жаңа жұмыс орындарын құру.

Аудан аумағында ауруханамен бірге емхана қызмет етеді, 23 ОДА, 17 ФАП, 14 ФП, 4 мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының бірлігі, 56 күндізгі жалпы білім беру мектептері, 4 кәсіби лицей.

2.2. Аумақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын талдау

Өнеркәсіп

Бұқар жырау ауданының өнеркәсібі тау-кен өндірісі мен өңдеуші салаларымен ұсынылады. Ірі және орташа өнеркәсіпті кәсіпорындардың санатына енеді «ГРК Қамбар» ЖШС, «ГРК Sat Komir» ЖШС, «Максам Казахстан» ЖШС, «Сункар және К бидай компаниясы» ЖШС.

Аймақ британды концентратты, жез рудалы көмір қорлары бар. Осымен бірге Бұқар жырау ауданында рудаға жатпайтын материалдарды өңдеумен айналысатын жер қойнауын пайдаланатын кәсіпорындар өз қызметін жүзеге асырады «Арселор Миталл» ЖШС – (құм-қиыршық тас араласының өндірілуі мен сатылуы), «Бахыт және К» ЖШС – (құм карьері), «Нурхан» ЖШС – (құм карьері), «Казахмыс» ЖШС – (шыққан жері «Нұрқазған»), «ЦентралАзияЦемент» АҚ - (суглинников карьері), «Кар Руда таурудалық компаниясы» -(қиыршық тас карьері), «Дорстройматериалы» АҚ – (тас карьері), «Қарағанды жолдары» ЖШС – (қиыршық тас өндірісі), «Монолит» ЖШС - (саз өндірісі), ПТП «Аргос» ЖШС- (Аман қиыршық тас карьері), (кірпіш саздарының Ақтас жерінен шығуы), «Импульс» ЖШС (әктің шығарылуы мен сатылуы), «Нұр Әділ» ШҚ, «Березняки» АҚ (құмды сату және өндіру).

Жоғарыда көрсетілген қорлардың карьерлерін әзірлеу тау-кен өндірісі саласының көлемдерін ауқымды ұлғайтуға көмегін тигізді және жалпы өнеркәсіптің оң дамуынаәсерін тигізді.

2005 және 2009 жыл кезеңінде аймақтың өнеркәсібі өндірісінің көлемдері 2345,3-ден 12410,3 млн. теңгеге дейін немесе 5 есе өсті. Осымен қатар жеке көлемдерінің төмендеуі қарастырылады 154,8 %-дан 2005 жылы 112% -дейін 2009 жылы. 2009 жылы жеке көлемдерінің төмендеуі тау-кен өндірісі саласы өндірістерінің жалпы көлемінен алыну есебінен болды. «Қазақмыс Корпорациясы» ЖШС салалық құрылымдары болып табылатын кәсіпорындар бойынша көмір өндірісі көлемдері, тау-кен өндірісі саласының жалпы өндірісі көлемдерінен шегерілу есебінен.

Өнеркәсіпте жұмысты тұрғындар саны 2195 адамға немес 16 пайыздық тармақта. Қарастырылған кезеңде өнеркәсіп жұмыскерлерінің еңбек ақы төлеу қорының артуы байқалуда 65,9 теңгеден 1581,2 мың.теңгеге дейін, еңбек өнімділігі 1244 мың. тенгеден 5654 мың.теңгеге дейін немесе 4 есе өсті.

2009 жылы өнеркәсіп өнімі өндірісінің көлемі 12410,3 млн. теңгені құрады, 2008 ж деңгейіне жеке көлем индексінің өсімі рост 12%-ға.

2009 жылы әрекетке 3 жаңа кәсіпорын енгізілді: «Нектар» ШҚ кешенінде құрылыс араласпаларының шығарылымы бойынша цех, «Жас Ұлан» ШҚ кешенінде өсімдік майының өндірісі бойынша цех, «Шұғыла» ШҚ кешенінде сүт өнімдері мен сүтті өңдеу бойынша цех.

Тау-кен өндірісі: саланың негізгі өндірістері, ашық тәсілмен З БВ маркалы көмірін өндіру және сатумен айналысатын, екі ірі көмір өндіруші кәсіпорындары «ГРК Камбар» ЖШС, «ГРК Sat Komir» ЖШС.

2005 жылдан 2009 жыл кезеңіне ауданның өнеркәсіп өндірісінің көлемдері 5,9-дан 389,2 млн. тенгеге дейін артты.

Тау-кен өнеркәсібінде жұмысты тұрғындар саны 125 адамға дейін немесе 13 пайыздық тармаққа артты. Берілген кезеңде тау-кен өнеркәсібі саласы жұмыскерлерінің еңбек ақысын төлеу қорының артуы байқалады 1009818-ден 1286785 мың тенгеге дейін. Еңбек өнімділігі 54 мың.теңгеден 2005 жылы 3114 мың.теңгеге дейін артты.

2009 жылы тау-кен өндіруші кәсіпорындармен 389,2 млн. теңгеге өнім өндірілді, өсім 2008 ж деңгейіне – 135% құрады.

«ГРК Қамбар» ЖШС және «ГРК Sat Komir» ЖШС қызметі өндірісінің басы көмір өндірісінің көлемдерін ұлғайтуға және 173 жаңа жұмыс орындарын ашуға көмегін тигізді, сондай ақ елді мекендердің инфрақұрылымдарын айтарлықтай артуға көмектесті. Көмір өндіретін кәсіпорындардың әлеуеті 85 млн.тоннаны құрайды.

2005 жылдан 2009 жыл кезеңдеріне өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемдері 2335,1 –тен 11736,2 млн. тенгеге дейін немесе 5 есе артты.

Өңдеу өнеркәсібінде жұмысты тұрғындар саны 1545 адамға дейін артты немесе 13 пайыздық тармаққа. Берілген кезеңде өңдеу өнеркәсібі жұмыскерлерінің еңбек ақы қорының 61 823-ден 294 439 мың тенгеге дейін артуы байқалады. Еңбек өнімділігі 1709-дан 2005 жылы 7596 мың теңгеге немесе 4 есе артты.

Көрсеткіш	2005	2006	2007	2008	2009
Өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемі млн.теңге	2335,1	2849,7	6117,7	10569,0	11736,2
Өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлемінде өңдеу саласының жеке салмағы %	99,6	98,4	98,5	97,8	96,7
Жұмыскерлердің орта есеппен алғанда тізілімдік саны, адам	1366	1692	1841	1597	1545
Еңбек ақы төлеу қоры мың.теңге	61823	61467	130869	246603	294439
Еңбек өнімділігі, мың.тг	1709	1684	2367	6618	7596

2009 жылға өңдеу өнеркәсібінің көлемі 11736,2 млн.тенге немесе 2008ж деңгейіне 111% құрады.

Жыл ағымында әр түрлі қызмет бағытындағы 3 өнеркәсіп іске қосылды: «Нектар» ШҚ өндірістік қуаттылығы 80 мың. тонна, 12 жұмыс орны құрылды. «Жас Ұлан» ШҚ өсімдік майының өндірісі бойынша цех, кәсіпорынның жобалық қуаттылығы жылына 360 тонна, 6 жұмыс орны құрылды, «Шұғыла» ШҚ кешенінде сүт өнімдері мен сүтті өңдеу бойынша цех, өндіріс қуаттылығы жылына 25 000 тонна, 12 жұмыс орны құрылды.

Химия өнеркәсібі. Саланың жетекші кәсіпорны 2006 жылдан бастап өндірістік қызметін жүзеге асыратын, «Максам Казахстан» ЖШС, кәсіпорын жарылғыш заттарын өндіру және сатумен айналысады. 2006 жылдан 2009 жылға дейінгі кезеңде өндіріс көлемдерінің өсімі байқалады 230,8 дан 1609,9 млн.тенгеге немесе 6 есеге дейін, кәсіпорындарда жұмыстылар саны 3 есе өсті және 170 адамды құрады, бұл еңбек өнімділігінің 2564-ден 9470 мың тенгеге дейін артуына әкелді.

Өндірістік қызметтің негізгі көрсеткіштері

«Максам Казахстан» ЖШС

	2006	2007	2008	2009
Өндіріс көлемі, млн.тенге	230,8	479,9	1579,5	1609,9
Жарылғш заттар, кг	4001913	7561354	16643631	19504682
Жұмыскерлердің орташа тізілімдік саны, адам	90	132	167	170
Еңбек өнімділігі, мың. тг.	2564	3635	9458	9470

Тамақ өнеркәсібі. Ұн тарту-күріш сала астының көшбасшысы «Сұңқар және К астық компаниясы» ЖШС. Кәсіпорын аудан аумағында қызметін 2006 жылдан бастап жүзеге асырады. Өндірістік қорлардың үнемі модернизациялануы кәсіпорынға өндіріс көлемдерін ұлғайтуға көмегін тигізді 2006 жылдан 2009 жылға дейін 581,4-ден 1375,2 млн.тенгеге немесе 2 есеге дейін.Кәсіпорындарда жұмыстылар саны сондай ақ 2 есе артты, бұл еңбек өнімділігінің артуына әкелді 10200 ден 12063 мың.теңгеге немесе 118% дейін.

Өндіретін өнім сапасын жақсарту өндіру нарығын кеңейтуге және жақын және алыс шет елдерден өнімнің экспортын жақсартуға көмегін тигізді: Өзбекстан, Тәджікстан және Ауғанстан.

Су шаруашылығы қызметін жүзеге асыру үшін аудан аумағында 2003 жылы «Ботақара су қожалығы» КМК құрылды. Жарғылық капиталды нығайту үшін аудандық бюджеттен 2007-2009 жылдары 75,6 млн.теңге бөлінді және 54,8 млн.теңге сомасына 17 арнай техника бірлігі алынды. (4 экскаватор, 4 вакуумдық машиналар ГАЗ -3307 , бульдозер, автомашиналар ВАЗ-2121, ГАЗ-5307 және басқалар.).

2006 жылдан 2009 жылдар кезеңіне сала өндірісінің көлемдері 4,3 –тен 14,9 млн.теңгеге немесе 3 есеге дейін өсті. Жұмыстылар саны сондай ақ 128 % өсті, бұл еңбек өнімділігінің 10-нан 28 мың.тенгеге немесе 2 есе артуына әкелді.

	2005	2006	2007	2008	2009
Өндіріс көлемі, млн.тенге	4,3	43,3	27,5	11,0	14,9
Жұмыскерлердің орташа тізілімдік саны, адам	410	590	415	423	525
Еңбек өнімділігі, мың. тг.	10488	73389	66265	26004	28381

Инвестициялық қызмет

Бұқар жырау ауданының экономикасына 2005 жылдан 2009 жыл кезеңінде 49,7 млрд. теңгеге инвестициялар салынды.

Олардан 76,3% инвестициялардың жалпы көлемінен – жеке меншік нысанындағы кәсіпорындардың капиталдық салынымдары, 8% тікелей шет елдік инвестицияларының үлесі, бюджеттік қаражаттар үлесі 12,1%, қарыз қаражаттар 3,6%.

Тау-кен өнеркәсібі

2005 жылдан 2009 жылдарда 23,1 млрд.тенге көлемінде инвестициялар салынды, соның ішінде:

• 
  Көмір, лигнита и торфа өндірісі – 2,0 млрд.тенге
  
• 
  металл рудаларының өндірісі – 21,1 млрд.тенге
  

2005 жылдан 2009 жылдары 0,3 млрд.тенге көлемінде инвестициялар салынды соның ішінде:

• 
  тамақ өнімдерінің өндірісі – 0,3 млрд. тенге
  
• 
  целлюлозалық-қағаз өнеркәсібі – 0,04 млрд.тенге
  
• 
  химиялық өнеркәсіп 4,1 млрд.тенге
  
• 
  металлургиялық өнеркәсіп және дайын металл бұйымдарының өндірісі – 0,01 млрд.тенге
  
• 
  Басқа да металл емес минералды өнімдердің шығарылуы – 0,1 млрд.тенге
  

• 
  Электрэнергисы газ, бу және ыстық судың өндірілуі мен бөлінуі 2,3 млрд.тенге;
  
• 
  Судың жиналуы, тазалануы және бөлінуі – 0,9 млрд.тенге.
  

Кәсіпорындар меншігі нысандары бойынша негізгі капиталға инвестициялар құрылымында 2009 жылға негізгі жеке салмақ жеке меншік нысанындағы кәсіпорындарға келеді – 74,1%, шет елдік меншік нысанындағы - 0,1%, мемлекеттік меншік нысанындағы 25,8%.

Ауқымды инвестициялар көлемі өнеркәсіптік өндірістермен игерілген- 58,3%. Басқа салаларға 0,1 ден 16,7% -ге дейін негізгі капиталға инвестициялардың жалпы көлемінен келеді.

Негізгі капиталға инвестицияларды қаржыландырудың негізгі көздері кәсіпорындардың меншікті қаражаттары 57,0%. Бюджеттік қаражаттардың үлесі 19,4% құрады, шет елдік инвестициялар- 13,1%, қарыз қаражаттар – 10,5%.

2009 жылы тау-кен саласына 6545,5 млн.тенге бөлінді, (2004 жылы тау-кен саласында инвестициялар жоқ). Соның ішінде:

• 
  Көмір, лигнит және торф өндірісі– 1025,3 млн.тенге;
  
• 
  металл рудаларының өндірісі – 5520,1 млн.тенге.
  

• 
  тамақ өнімдерінің өндірісі – 25,9 млн. тенге;
  
• 
  химия өнеркәсібі – 11,9 млн.тенге.
  

• 
  электр энергиясы, газ бу және ыстық судың өндірісі – 2252,7 млн.тенге;
  
• 
  судың жиыны, тазалануы және бөлінуі – 194,9 млн.тенге.
  

Қазіргі кезде индустриалды-инновациялық форсирленген мемлекеттік даму бағдарламасының шеңберінде, Қарағанды облысының Индустриализациялау картасына облыстың, ауданның 4 инвестициялық жобасы енгізілді, олардың 3-не Қарағанды облысының әкімдігімен мониторинг жүргізілуде, 1 республикалық маңыздағы жоба «Здоровые продукты» ЖШС құс фабрикасының құрылыс, 1 млрд. 619 млн. тенге сомасына - НУХ «КазАгро» АҚ сатылымға жауапты. Форсирленген индустриалық даму бойынша Үйлестіру Кеңесі құрылды.

Осыдан басқа 2010 жылдың бірінші жартыжылдығы бойынша индустриализациялау картасын актуализациялағанда қосымша енгізу үшін келесі жобалар ұсынылды:

Сондай ақ ағымдағы жылы 900 млн.теңге сомасына 9 инвестициялық жобаларды жүзеге асыру жоспарлануда.

Нысандарды енгізу кестесіне сәйкес, ағымдағы жылдың 1 қазаны жағдайына 1 нысан эксплуатацияға берілді - «Kaztherm» ЖШС. Кәсіпорын 2010 жылдың 28 маусымында телемост барысында іске қосылды. Осы жобаны жүзеге асыру барысында 2008-2010 жж миллиард теңге игерілді. 35 жаңа жұмыс орындары құрылды, 100 % Қазақстандық мазмұндағы өнім, АО «АрселорМиттал Темиртау» АҚ болаты пайдаланылады.

Индустриализациялау Картасының шеңберінде инвестициялық жобаларды жүзеге асыру Бұқар жырау ауданының әлеуметтік-экономикалық дамуында оң әсерін тигізеді. Осыдан басқа мың жұмыс орнын құруға жағдай жасайды, бұл жұмыстылық саласында мәселелердің шешілуіне әсерін тигізеді, сондай ақ бюджетке салық түсімдерін арттырады.