Қазақстан Респубиткасы Білім және ғылым министрлігі

Қазақстан Респубиткасы Білім және ғылым министрлігі

Орындаушылық өнер кафедрасы

Ол студенттердің музыкалық тәрбиесін тиісті жүйеге қалыптастыруда маңызды роль атқарады. Бұл тұрғыда мыналарды білу керек:

1 Музыкалық теориялық негіздерін білу

2 Орындаушылық қимыл әрекеттер тәсілдерінің негіздерін білу.

3 Орындаушылық дағдыларын игеру.

4 Орындаудың әдістерімен шығарманың мазмұн-мағынасын ашу

Бастапқы орындау-ойнау үйрену әйгілі педагог баянист П.Говарушко зерттеп ұсынған нұсқаулар практика жүзінде дәлеледеді.

Музыкалық шығарманы орындау дегеніміз – аспапта ойнаудың әдіс-амалдары арқылы көркем образдың сырын ашып беруде.

Бастапқы дайындықтың негізгі кезеңдерін былай сипаттауға болады:

• 
  орындаушының дұрыс отыруы, аспапты дұрыс ұстауы;
  
• 
  қол, саусақдың дұрыс қойылуы, аспаптың түйме басу тәсілдерін үйрету;
  
• 
  көркем образы негізін қоңыр үнмен дұрыс шығара білу;
  
• 
  нотаның созылуын қадағалау;
  
• 
  музыкалық аспатың үнін шығару тәсілдерін меңгеру;
  
• 
  сол қол саусақтарын икемді ұстап үйрену;
  
• 
  әуенді сол қолмен секіртпей, майда, жұмасақ орындауды үйрену;
  
• 
  қолдардың координациясын дамыту;
  
• 
  оң қолдың қимылын жеңілдету.
  

Негізгі орындаушылық дағдаларды қалаптастырып, дамыту үшін музыкалық шығармамен жұмыс барысында әртүрлі музыкалық шығармада техникалық қиындықтар кездеседі. Дегенмен, мектеп оқушыларының тәрбиесінде ұлттық музыкалық мәдениетінің қалыптасуы негізгі роль атқаруы тиіс.

Оқыту кезеңінде танымдық мағлұматтың мазмұнымен қоса, орындаушылық өнердің амалдары мен әдістерін меңгеруге мүмкіндік беретін шығармаларды қолданған жөн.

Аспапта орындаушылық дағды-тәсілдерді қалыптастыру үшін халық музыкасының әсерін еске алған жөн Осы шығармалар арқылы болашақ мұғалімдер халық музыка өнерінің мөлдір бұлағынан сусындап, туған халқының тарихи мен әдебиетін жетік түсіне біледі.

Көбіне баянға лайықтап кейде тіпті Абайдың, Бірданның, Жаяу Мұсаның, Үкілі Ыбырайдың әндерін, Құрманғазы, Дәулеткерей, Тәттімбет, Дина күйлерін баянда орындағанда осындай көркем шығармалардың өзіндік ерекшелігі мен құндылығын әлі де болса көре алмайды.

Бұл үшін қазақ музыка мәдениетінің тарихын зерттейтін шығармаларға көңіл бөліп, А.Жұбанов, А.Затаевич, Б.Ерзакович, Ю.Аравинның еңбектерін жетік білу қажет.

Сабақ үстінде оқытушы студенттерге сөз болып отырған шығарманың авторы жөнінде негізгі мәліметтерге қоса олардың омір мен шығармашылығы, олардың қай жанрда жазғандықтары туралы айтып өтуі шарт.




ОӨЖ АРНАЛҒАН

МАТЕРИАЛДАР





Студенттердің өздік жұмыс жасауына әдістемелік нұсқаулар

Студенттердің өздік жұмыс жасауына әдістемелік нұсқаулар
Студенттердің күнделікті берілген тапсырманы орындау өздік жұмысының әдістемесіне байланысты. Студент өздігінше қанша уақытжәне қалай жұмыс істейтініне барлық оқытушылар зор мән беріп келеді.

Сабақ үстінде музыкалық шығармаларға жасаған талдауға қажетті дағыларды қалыптастыру, шығармалар тыңдау, нотамен оқып*ойнау, түрлі жаттығуларды жатықтыру – осының бәрі студенттердің үйде өздігінше жасайтын жұмысы. Бұл жұмыс уақытты дұрыс пайдаланып, күнделікті жүйелі, саналы түрде еңбектенуді, қажырлық пен белсенділікті, ерік пен шығармашылықты талап етеді.

Оқытудың алғашқы кезеңінде сабаққа қатысып жүрген студент, музыкалық шығармаға талдау жасап, авторлардың шығармашылығын, олардың өмір сүрген дәуір туралы мағлұматтар алады.

Шығарманың формасын талдағанда шағын тақырыптардың сипатын, сөйлемдердің динамикалық өрлеу шыңын анықтайды. Көкемдік қозғалысын меңгеру де көп уақыт пен жұмысты талап етеді.

Студенттердің техникалық дағдылыры неғұрлым жоғары болса солғұрлым шығармаға жұмаслатын уақыт шеңбері де азаяды. Ендеше гамма, апреджио, аккордттарға: техникалық жаттығулармен жүргізілетін жұмыс жүйелі түрде күнделікті болып, бірте-бірте қиындай түсуі керек. Осындай жұмыстың барысында студент оқытушысымен қатар жаттығып, дағдыланып қажетті әдіс-тәсілдермен қаруланып, өздігінше істелетін жұмыстың сапалы болуына керекті көптеген ақыл-кеңес пен нұсқаулар алып отырады.

Нотаны тез оқып, техникалық дағдылары шындалған студенттің өздігінше істейтін жұмысының сапасы өзіне өсіп нәтижелі бола бастайды. Әрі аз уақытта көп тапсырма орындай алатын болады. Енді оған шығарманың қиын бөлігін сабақта талдатқызып, жеңіл бөлігін үйге тапсырма етіп, немесе жеңіл жеңіл шығарманы сабақта талдатқызып, үйге қиын щығарманы өздігінще талдауды тапсыруға болады.

Студенттің қызығушылығын,шығармашылық белсенділігін арттыру мақсатымен дағдарламаға өзіне ұнайтын шығарманы кіргізуге болады. Қаблеті нашар студентке жеңілірек шығарма беріп, бастапқы жұмысын асықтырмай үлгі ретінде талдап, өздігінше тжалғастыра алатынына оқытушының көзі жеткен соң жалғасы үйге тапсырма ретінде беріледі.

Өздігінше жұмыстың нәтижелі болуын тәрбиелеу үшін мынадай тәжірибе өткізуге болады. Бағдарламадан бір шығармаға студент өздігінше талдау жасайды, оқытушы араласпай бүкіл жұмысын қадағалап отырады. Жұмыс аяқталған соң студент өз жұмысына жасалған талдау жұмысының қаншалықты сапалы өткенін анықтап кемшіліктерін табады.

Студенттің өздігінше жұмысының дұрыс, сапалы әрі нәтижелі өтуі оқытушының педагогикалық, психологиялық білімділігіне, өз ісіне берілгендігіне, мәдениетті маман болуына байланысты. Өз студентінің күн тәртібін, уақытты дұрыс пайдалауын, қанша, қалай дайындалғанын сұрастырып, бағыттап отыруымен қатар оқытушы студентің өздігінше орындайтын жұмысына қатал талап қойып, рет келген жерде әрбір жетістігін мадақтап атап отырады.

Шығарманы жаттап, еске сақтау жөнінде Лили Макиноның «Играть наизусть» атты еңбегінен қызықты және пайлады кеңестерді келтіреміз:

1. 
   Әрдайым белгілі бір уақытта және жүйелі жұмыс істе;
   
2. 
   Шығарманы оқып үйренген кезде үнемі бар зейінін салып, терең ықыласпен орында;
   
3. 
   Әуеннің ноталарын сөйлеммен, ал аккорд ноталарын тобымен оқы, егер гармониясын білмесең, аккрдттарды тігінен (вертикаль) өзіне тән интервалдар бойынша оқы;
   
4. 
   Аппликатураны қолыңв ыңғайлы, берілген үзіндінің мағынасын ашатындай етіп таңда. Бұл аппликатурада енді жаңылыспау керек;
   
5. 
   Шығарма мағынасын сөйлем бойынша, нотасын біліп, түсініп жатта;
   
6. 
   Үзінділерді бір бірімен салыстыр;
   
7. 
   Музыканы тактілеп оқымай, сөйлеммен немесе музыкалық үзінділермен оқы;
   
8. 
   Егер қателесіп қалсаң, соны қайта дұрыстап ойнау керек болса, шығарманың басына қайта оралма, өткені жаңа сөйлем ойлап кетуіңе тірек болу мүмкін;
   
9. 
   Шығарма таныс болса, бастаған сайын жұмыстысол бөліктерден баста;
   
10. 
    Музыканы өңдеу жұмысында зейініңді жұмыстың бір саласына бағытта, дыбыстың бояуына, немесе штрихтері т.б.
    
11. 
    Қате жіберсең, кері қайтып үйлеспеген үзіндіні асықпай ойнып шық;
    
12. 
    Дәлдікті түмелерге дөп түсуді қадағаласаң жеңілдік өзінен өзі келеді;
    
13. 
    Алдын ала ойнауға тарасып, ойнның музыкамен қатар дамуына ықпал жаса;
    
14. 
    Егер өзіңе тексті ұмытып қалатындай көрінсе, бар зейініңді шығарманың мағынасы мен ырғағына бағытта;
    
15. 
    Шығарманы ойнап отырып қателесіп қалсаң, тез арада нотаға қарап қателесуіңнің себебін табуға тырыс;
    
16. 
    Жаттап жатқан музыкаңды ішіңнен қайталап отыр, бірақ нотасын ұмытпа. Егер жақсы жетістіктерге жеткің келсе, шығарманың мазмұнын ойыңда саралап жұр.
    

Оқу жылының алғашқы кезеңінде студент баянды ұстауы, отырысын, оң қол мен сол қолдың орналасуын және аспаптың бойындағы ноталықдыбыстарды толық меңгеруге тиіс.

Алғашқы позицияларды меңгергеннен кейін шағын жаттығулар мен пьесаларды үйренген жөн.

Үлгі репертуарлар тізімі:

Л.Шитте – Этюды № 3, 6, 13

А.Жилинский – Этюды До мажор

К.Черни – этюды № 5, 8, 16, 20, 22, 23, 25

К.Беренс – Этюды №9, 12, 24, 31

А.Гедике - мелодический этюд

Этюд Фа мажор

Этюд ре минор

Этюд ми минор

Халық әндері мен билер:

Бір бала.

Қамажай

Тобылғы сай

Шилі өзен

Уж, как по мосту, мосточку

Степь да степь кругом

Светит месяц

Уральская плясовая

Аннушка

Беларусская кадриль

А.Гречанинов – весельчак

Д.Кабалевский – наш край

Д.Шостакович – полька из балета

Д.Кабалевский - клоуны

Шетел композиторларының шығармалары:

И.Бах – менуэт

П.Чайковский – камаринская

М.Клементи - рондо

И.Гуммель – легкая полифоническая пьеса

В.Моцарт – Ария

Г.Гендель – Менуэт

Рус. Нар. Песня – Ночка темная

А.Гедике - сарабанда

Орындаушылық өнер кафедрасы

бақылау және бағалау материалдары

Павлодар




Ағымдағы бақылау

Пән бойынша қорытынды рейтинг әдістемесі
АҮ және МБ бағаларының қорытындысы негізінде пән бойынша студенттің рейтингі (Р1 және Р2) анықталады:

Р1 (2) = АҮ (2) *0,7 + МБ1 (2)*0,3.

Пән бойынша қорытынды рейтинг балл түрінде мына формула бойынша анықталады:

Әр пән бойынша студенттердің оқу жетістіктері қорытынды бағамен (Қ) бағамен анықталады. Қорытынды баға ЖР және ҚБ (емтихан, дифференциалды сынақ немесе курстық жұмыс салмақтық үлестер негізінде есептеледі (СҮжр және СҮқб). Қорытынды рейтинг пән бойынша (Б), № 2 кестеге сәйкес сандық эквивалентке айналдырғанда, әріптік және дәстүрлі баға «Студенттердің оқу жетістіктері журналыны» және «Рейтингтік ведомость» қойылады.