Байсыдық индира болатбекқызы мінез сипаты атауларының лингвомәдениеттанымдық негіздері
жүктеу/скачать 5.82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- КӘРІ САЙҚАЛДАРША СЫЛАҢДАҒАН
| ИТ КӨТІНЕН ИНЕСУЫРҒАН Айлакер, епті, жылпос. Айласы асқан, қадалған
жерінен қан алатын. – Әй, бәтшағар, ит өңешінен ине суырған бәле екенсің! (Қ.Ысқақов, Қараорман). 447. ИТІНШЕК сын. 1. Тартыншақ, шегіншек. Алдыңғы түйең итіншек, Итіншек, деп ренжіп, Басқа соқпа келіншек (Халық ауыз әдеб.). Артқы түйең - тартыншақ, Тартына сөйле, келіншек, Алдыңғы түйең – итіншек, Имене сөйле, келіншек (Н.Төреқұл, Сүйіншіден.). 2. Кертартпа, ескі үйден өзгермейтін, дамымайтын. Білімі итіншек, халқы тартыншақ. Елдің ыңғайына көне берсең ілгері бастырмайды (Ж.Аймауытов, Шығ.). 448. ИІ ҚАТТЫ Айтқанынан қайтпайтын томырық, бір бет, тоң мінезді. Иі қатты Олжабектің бабын табатын бір ғана Жамал еді (Ғ.Мұстафин, Шығанақ). 449. КӘРІ САЙҚАЛДАРША СЫЛАҢДАҒАН Қылмыңдаған, қылымсыған; жалаңдаған. Кәрі сайқалдарш а сылаңдаған иттен құтыл біржола (Ғ.Мүсірепов). 450. КӘСІПСІЗ сын. Тиянақты іс-әрекеті жоқ, жұмыссыз, еңбексіз. Маслованың үйіне Петрушкиваның барғанын дәлме-дәл анықтағаннан кейін, көзіме кәсіпсіз алаяқ алыпсатар жан елестеді (К.Тоқаев, Түнде.). 451. КЕЖІР сын. 1. Қыңыр, қисық, қияс, тоңмойын. Мақтайтын түк те жоқ. Ол кежір, кертартпа, жалқау антұрған емес пе?! (Ж. Орманбаев, Жылқышы.). Қыңырлары қиғаш тартып. Кежірлері кері сүйреп, Сандалмаған кезі бар ма қазақтың?! (Т.Ахтанов, Шырағың.). Жас балаларды еңбек етуге баулу, жасқаншақ, кежір болудан сақтандыру қажет («Халық мұр.»). // экспр. кейіс. Оңбаған. – Тіфу, мына кежірді-ай! Әй, бүгін кеңседе шот қағылды... (О.Сәрсенбаев, Таңбалы тас). 2. Қайсар, қайтпас, бір бет. «Сүйегі мықты адам екен, қаратастай қатты кежір кісі болар-ау» деп ойлады Құлан (А.Нұрманов, Құлан.). 266 Алғаш бригада жігіттерін өндіріс бригадирі тың ашуға жасақтап жатқан кезде Кәрібай кежір мінез көрсеткен-ді («Лен. жас»). 3. Жалқау, еріншек. Ал енді бірлі-жарым кежір, керенау табыла қалса, «сөлеңдеп бос жүреді, не оңар дейсің!» – деп, көпшілік ондайды айыптап отырады (С.Шаймерденов, Сыбызғы.). Ақпа құлақ – алаңғасар, жалқау, кежір, өзім ғанамын дейтін өр кеуде баладан не күтеді жұрт? (Р.Райымқұлов, Бұрылыс.). Кежірдің ас ішкісі келгенмен Пештен түскісі келмейді (Шопан сырласы). // Жалқаулық, еріншектік. Желкесін басқан кежірден арылып, өрісі ашылған кезде тізгінін Қасболатқа беріпті (Т.Ахтанов, Дала сыры). Қарапайым еңбекші жандар үйдің орайын қалай келтіріп жатыр. Ілесу керек соларға. Қию керек желкедегі кежірді (Ш.Хұсайынов, Таныс адам.). 452. КЕЗЕП [ар.] зат. 1. Қу, сұм, сұмырай, екіжүзді, алаяқ; кәззап. – Бірге жүруіне қарағанда ол да әлгі кезептердің досы ғой, сірә (М.Гумеров, Хазірет.). Шыққыр көзім шықпаса, таныдым мен ол кезепті (Р.Тоқтаров, Тұлпар.). Сондықтан сенбеңіздер бұл кезепке Азғынның айла сөзі елге сеп пе? Адасқан Аманкелді ерсін соған, Ермейді ұйтқысы бір ел өсекке (Қ.Бекхожин, Дала комисс.). 2. ауыс. Ұры, қарақшы. Талай жерде бүкіл ауыл соңына түсіп ұстай алмай жүрген, елден жылқы қоймаған кезептің қашып келіп, Мистер Харслейдің үйіне паналағанын білгеннен кейін ишан жігіттері кейін қайтып кеткен көрінеді (М.Қаратаев, Далада.). – Сәкежан, мына бір Байсалықов, Беков деген аты шулы кезеп ұрылар күн көрсетуді қойды (С.Талжанов, Ұлдай.). Аман-есен жүрсің бе, Тезек төре, Елден жылқы қоймаған, кезеп төре. Күні-түні жегенің ұрлық еті, Ақыретке барасың не деп, төре?! (Айтыс). 453. жүктеу/скачать 5.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|