Бекітілді ақмола облысы бойынша ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану жөніндегі

маслихатының

2012 жылғы 7 желтоқсан

№5С-8-7 шешімімен

Көкшетау 2012

Ақмола облысы бойынша 2012-2015 жж. ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану туралы бағдарламаны Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті ұсынған

Тақырыбы	«Ақмола облысы бойынша ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану жөніндегі 2012-2015 жылдарғы арналаған бағдарлама» жасалымы
Жасалымды дәйектеу	1. Қазақстан Республикасының Жер кодексі 2003 жылды 20 маусымдағы № 442-11 2. ҚР Үкіметінің 04. 11. 2011 № 1297 қаулысымен бекітілген ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану ережесі
Бағдарламаны құрастырушы	Ақмола облыстық жер қатынастары басқармасы Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті
Мақсат	Еліміздің және облысымыздың агроөндірістік кешені алға басуының негізгі көзі есебінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді қорғау, ұтымды пайдалану және топырақтың құнарлылығын сақтау мен ұдайы өндірісті дамыту
Міндеттер	- Облыстың әртүрлі топырақтар түрлерінің агрохимиялық жағдайларына заманауи кешенді баға беру - ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің топырақ құнарлылығын сақтау және қалпына келтіру бойынша жұмыстар атқару - топырақты сақтау және оның құнарлылығын арттыру және пайдаланушыларды мемлекеттік түрде бақылауларды жүргізу үшін нормативтер негіздерін талдамалау
Күтілетін нәтижелер	- Облыс бойынша топырақ құнарлығы жағдайларына сараптамалар жасалынады, жыртылатын жерлер топырақтарының тозуының негізгі себептері анықталады, антропогенді жағдайларға байланысты егістердің өнімділігі төмендеуі зерттелінеді - Облыстың жыртылатын жерлерінің агрохимиялық мониторингі бойынша осы жерлерді ұтымды және тиімді түрде пайдалану туралы шаралар бекітіледі. - Жерпайдаланушыларға ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін және топырақ құнарлылығын арттыруға бағытталған заманауи технологиялар және танымалы егіншілік жүйелері анықталған және ұсынылған - Нарық қатынастары жағдайларына байланысты қоршаған ортаны қорғау туралы кешенді агротехникалық шаралармен бірге жерді қорғау және пайдалану бойынша тиімді түрдегі мемлекеттік бақылаудың әдістері айшықталған
Бағдарламаны жүзеге асыру мерзімі	2012 – 2015 жылдар

ГТК – гидротермикалық коэффициент

мм – миллиметр

м/с – метр секундта

га – гектар

ц/га – центнер бір гектардан

Р – әсерлі заттардағы фосфор

N – әсерлі заттардағы азот

Р₂О₅ – топырақтағы алмасулы фосфор

К₂О – топырақтағы алмасулы калий

д.в. – әсерлі заттар

ф.в. – физикалық салмақ

2. Топырақ құнарлығының маңызды төмендеуі – соңғы екі агрохимиялық зерттеулер бойынша топырақ құнарлығының көрсеткішінің төмендеуі.

3.Ауылшаруашылығына белгіленген жерлердің тозуы – табиғи және антропогендік әсерлердің нәтижесінен ауылшаруашылығына белгіленген жерлердің қаситеттерінің тозуы, ол өз кезегінде шаруашылыққа қажетілік қасиеттерін төмендетеді.

4. Шаруашылық ішіндегі жерге орналастыру жобасы – жақындағы болашақта ауылшаруашылық жерлерін құруды және ұйымды анықтап негіздейтін, кшенді шараларды құрайтын, жеке қасиеттеріне (құнарлығы, тхнологиялық қасиеті, орналасқан жері табиғи- тарихи, экологиялық және т.б.) қарай әр учаскені оңтайлы қолдануды қамтамасыз ететін құжат.

5. Жер ресурстарын басқаруға уәкіл етілген орталық орган – жер қатынастары аумағында реттеуді жүзеге асратын мемлекеттік орган ( ары қарай – орталық укіл етілген орган)

6. Ауылшаруашылық дақылдарын өсірудің технологиялық картасы – ауылшаруашылық дақылдарын өсіруде технологиялық операциялар жүргізу ретін көрсететін құжат.

7. Ауылшаруашылығына белгіленген жер учаскесінің паспорты – нақты жер учаскесінің теңдестірілген сипатамасы, сонымен қатар жер қолдану объектісінің топырақ құнарлығы құрастыру кезіндегі құжат.

8. Ауыспалы егіс танабының тарих кітабы – нақты дақылдар алмасуы және сүр жерледі жоспарлайтын егiс айналымы және технологиялық операцияларды уақытында орындау және аумақтық кепiлдемелiк сипатқа ие болатын нормативтiк техникалық құжат.

Айтылғандардың орындалуының негіздері, келешекті жаңа аграрлық технологияны пайдаланып жер қорларын ұтымды түрде пайдалана білу, осыдан барып топырақтың құнарлылығы артады да ауыл шаруашылығы дақылдары өнімділігінің деңгейлері жоғарылайды.

Қазіргі уақытта облыс көлемінде топырақтың тозу процесі арта түсуде және антропогенді құмдану қаупі күннен-күнге күшейіп келеді. Топырақ құнарлылығы төмендеуде, қайтадан тұзданған жер телімдері көбейіп, жер бетінің қабаттары ластануда. Осындай айтқысыз антропогенді жағдайларға байланысты облысымыздың жер көлемдерінде егістердің өнімділіктері төмендеп, ұнамсыз ірі-ірі өзгерістер болып жатыр.

Осылардың барлығы топырақтың топырақты-мелиоративтік жағдайларын әлсіретіп, олардың аз өнімді жерлерге айналуына әсерлерін тигізіп жатқандары байқалады.

Аталған бағдарлама облыс көлемінде бар жер қорларын қорғау, ұтымды түрде пайдалану, топырақтың тозуын болдырмау шараларының арқасында мол жетістіктерге жетуге бағытталған.
1.АҚМОЛА ОБЛЫСЫ ЖЕРІНІҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ

Облыстағы жалпы ауылшаруашылыққа жарамды аумақ 1.01.2011ж. – 13млн. 199 мың га – егіншілікке сөзсіз жарамды – 4995,5 мың га немесе 38％-ды құрайды, ұсақ тасты және орташа тасты және қатты далалар – 2412,1 мың га, шайылған әртүрлі дәрежесі – 562 мың га, дефлирленгендер – 3169,5 мың га, қатты ылғалданған және ұсақ тасталған – 277 мың га. Осылай, теріс көрсеткішті жер аймағы 8030,4 мың га немее 62％-ды құрайды.Негізгі қажетті ауылшаруашылық тауарды жасаушы – егістік. Егістіктің жалпы аумағынан 5240,22 мың га, кен – 583,7 мың га, егіншілікке сөзсіз жарамды 4023,8 мың га, қалған дала бөліктері тұзданған, сортаңдалған, тасты, эродировандалдырылған, қатты ылғалданып кеткен және т.б. Айта кеткен жөн, сортаңдылықтың әлсіз мөлшері, тастылығы, тұздылығы жерлерді егіндік құрамында және жыраларда мұндай жерлер облыс бойынша 1472,7 мың га.

1-кесте. Ауыл шаруашылығы жерлерін олардың құнарлылығына әсер ететін нышандары бойынша сипаттау 1 қараша 2011 жыл, мың. га

Аудан және қалалар аттары	Жалпы аумағы	Теріс нышандарымен күрделінбегендер		Шағылтастанған	Тұзданған	Сорлаңғандар	Шайылғандар	Бүлінгендер	Тым суланғандар	Батпақтанған	Басқалар
		Барлығы	С.і пайдалану-ға жарамды-лары
Ақкөл	820,8	203,4	203,4	236,5	56,9	296,1	2,9	2,4	6,4	7,7	8,,5
Аршалы	536,4	236,4	236,4	84,7	35,9	147,7	10,8	0,0	6,2	3,2	11,5
Астрахан	702,8	330,4	330,4	34,1	116,9	186,9	17,1	0,0	7,5	5,8	4,1
Атбасар	1018,7	378,5	378,5	183,5	46,3	285,1	79,5	0,0	25,7	4,6	15,5
Бұланды	439,2	278,6	278,6	42,1	14,6	73,3	16,7	0,0	4,7	4,0	5,2
Енбекшілдер	1012,7	185,7	185,7	306,7	31,9	450,1	2,9	0,0	6,6	13,8	15,0
Егіндікөл	518,6	202,8	202,8	9,4	232,0	50,3	13,9	0,0	3,8	3,5	2,9
Есіл	766,6	474,2	474,2	34,6	113,9	68,1	64,1	0,0	7,2	1,8	2,6
Ерейментау	1679,5	174,3	174,3	736,4	88,2	624,1	7,2	0,9	12,3	11,0	25,3
Жақсы	944,7	467,6	467,6	143,4	109,2	125,6	57,8	0,0	19,3	7,4	14,4
Жарқайын	1161,2	483,4	483,4	128,1	348,1	99,3	78,3	0,0	13,2	3,4	7,5
Зеренді	640,5	268,1	268,1	188,4	16,5	137,1	3,6	0,0	6,2	9,5	11,1
Қорғалжын	656,5	276,2	276,2	0,5	154,1	156,5	11,6	6,7	20,3	11,3	19,5
Сандықтау	546,0	293,4	293,4	43,9	11,6	31,6	148,6	0,0	5,7	2,7	8,6
Целиноград	709,3	282,9	282,9	35,6	100,8	243,5	17,3	0,1	10,9	11,4	6,8
Шортанды	431,8	266,1	266,1	9,4	49,7	75,4	24,7	0,0	0,4	2,1	3,9
Бурабай	459,0	173,1	173,1	138,1	21,2	101,3	3,9	0,0	5,8	7,1	8,5
Көкшетау қ.	25,0	8,6	8,6	6,3	1,6	7,1	0,0	0,0	0,4	0,5	0,5
Степногорск қ.	129,7	11,0	11,0	49,7	14,6	49,5	1,3	0,0	1,7	0,9	1,0
Барлығы	13199,0	4994,6	4994,6	2411,2	1564,0	3208,5	562,2	10,1	164,3	111,6	172,4

2 - кесте. Қазақстан Республикасының облыстары бойынша қарашірінді көлеміне байланысты егістердің аумақтарын анықтау 1 қаңтар 2012 жыл