Белгілер мен қЫСҚартулар 5
жүктеу/скачать 0.66 Mb.
|
ҚОРЫТЫНДЫНарықтық қатынастар жағдайында пайда мен тәуекелді өлшеу қажеттілігі туындайды. Тәуекел деңгейлері мен күтілетін пайданың оңтайлы арақатынасы әртүрлі және бірқатар объективті және субъективті факторларға байланысты. Тәуекелдің белгілі бір түрінің немесе тәуекел жиынтығының деңгейін өлшеу немесе ішінара анықтау өте маңызды. Қазіргі уақытта тәуекел деңгейін талдау және бағалау ықтималдық теориясы құралдары мен математикалық статистика әдістері арқылы жүргізіледі. Өз қызметі барысында банктер пайда болу орны мен уақыты бойынша бір-бірінен ерекшеленетін тәуекелдердің әртүрлі түрлерінің жиынтығына; олардың деңгейіне әсер ететін сыртқы және ішкі факторлардың жиынтығына; демек, оларды талдау тәсілі мен сипаттау әдістеріне сәйкес кездесетінін атап өткен жөн. Лимиттер мен ережелердің ойластырылған банкішілік жүйесі банктердің жалпы тәуекелдік міндеттемелерін шектеп қана қоймай, Банктің жекелеген бөлімшелері үшін тиісті лимиттерді белгілеуге мүмкіндік береді. Белгіленген лимиттердің кез келген асып кетуі туралы банк басшылығына хабарлау керек, мұндай ұлғайтуға тек осыған арнайы уәкілеттік берілген персонал ғана рұқсат бере алады. Тәуекелдерді басқарудың тиімділігі көбінесе банк басшылығына күніне кемінде бір рет тәуекелдер, кірістер мен шығындар туралы ақпарат беруге арналған ақпараттық жүйенің сапасына байланысты. Өз кезегінде Банк басшылығы тәуекелдерді басқару жүйесінің әртүрлі элементтерінің үнемі тексеріліп, бағалануын қамтамасыз етуі керек. Банк бір жағынан тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау үшін, екінші жағынан коммерциялық қызметтер үшін әртүрлі ақпарат ағындарын ұйымдастыруы керек. Жоғарыда баяндалғанның негізінде банктің орнықты дамуының табыстылығының кепілі тәуекелдерді басқарудың нақты ойластырылған жүйесі болып табылады, оған саясат, оған сәйкес Ұйымдық құрылым, ақпараттық қамтамасыз ету, банктік қызметке тән тәуекелдерді шектеу, сақтандыру және бақылау шаралары жүйесі кіреді деп қорытынды жасауға болады. Банктік тәуекелдер проблемасына байыпты көзқарас және тәуекелдің белгілі бір түрлерін экономикалық талдау Банктің шығындарын азайтуға және ұсынылатын қызметтер аясын үнемі кеңейтуге мүмкіндік береді. Банкаралық бәсекелестіктің күшеюі жағдайында кәсіпкерлік қызметтің сәттілігі банктік тәуекелдерді азайту әдістерін жақсы меңгерген банкирлермен бірге жүреді. Қазіргі банк нарығын тәуекелсіз елестету мүмкін емес, тәуекел ұғымы банктердің өміріне берік кірді. Сондықтан, қорытындылай келе, банктер үшін банктік тәуекелдерді кәсіби және дұрыс басқарудың маңызы зор екенін тағы да атап өткім келеді. Бұл тұрақсыз экономикалық жағдай жағдайында реформалаудың басты міндеттерінің бірі. Макроэкономикалық көрсеткіштерді болжау қиын және тәуекелді болдырмау мүмкін емес, яғни оны әртүрлі жолмен жұмсартуға, өтеуге болады, бірақ тәуекелді толығымен жоятын және белгілі бір қаржылық нәтижеге алдын-ала кепілдік беретін банктік операциялардың нұсқалары жоқ. Сондықтан белгілі бір операцияны жүргізу кезінде тәуекелдің пайда болу мүмкіндігін дұрыс бағалау және оны ең төменгі деңгейге дейін азайту қажет. Әрбір банк өз бәсекелестерінің, клиенттерінің іс-әрекеттерінің барлық ықтимал салдарын ескеруі, сондай-ақ заңнаманың ықтимал өзгерістерін болжауы тиіс. Бірақ дәл осындай белгісіздік және тәуекелдің жоғарылау деңгейі – алынған экономикалық еркіндік үшін төлем. Өз қызметі барысында банктер пайда болу орны мен уақыты, олардың деңгейіне әсер ететін сыртқы және ішкі факторлардың жиынтығы, демек, оларды талдау әдісі мен оларды сипаттау әдістері бойынша бір-бірінен ерекшеленетін әртүрлі тәуекелдер жиынтығына тап болады. Сонымен қатар, тәуекелдердің барлық түрлері өзара байланысты және банктердің қызметіне әсер етеді. Тәуекелдің бір түрінің өзгеруі барлық дерлік түрлердің өзгеруіне әкеледі. Мысалы, кредиттік тәуекел банктің өтімділік тәуекеліне және төлем қабілетсіздігіне, сондай – ақ банктің әкімшілік-шаруашылық шығыстарын өтеуге қабілетсіздігіне байланысты тәуекелге әкелуі мүмкін. Пайыздық мөлшерлеменің өзіндік тәуекелі тәуелсіз, өйткені ол несиелік ресурстар нарығындағы жағдайға байланысты және банкке тәуелді емес фактор ретінде әрекет етеді. Алайда, егер банк нарықтық пайыздық мөлшерлеме деңгейінің өзгеруіне бейімделмесе, ол несиелік тәуекелді және барлық тәуекелдер тізбегін нашарлатуы мүмкін. Банк тәуекелдерін басқарудың аталған және жұмыста қарастырылған әдістері банктерге күтпеген шығындар қаупіне ұшырамауға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта тәуекелдерді азайтудың ең көп таралған әдісі-банктік өтімділіктің экономикалық стандарттарын бөлу және сақтау. Көптеген коммерциялық банктер, әсіресе мамандандырылған банктер, банктік қызметтің әртүрлі бағыттары бойынша тәуекелдердің жекелеген түрлерін ғана есептейді. Банктің, жеке клиенттің, экономикалық аймақтың рұқсат етілген жалпы тәуекелінің мөлшерін анықтау перспективалы болады. Қазіргі уақытта кредиттік тәуекелді басқару коммерциялық банктердің жұмысында елеулі қиындықтар туғызатын негізгі проблемаларының бірі болып қалуда. Банктер баланстарының жалпы көлемінде негізгі үлес салмақты қарыз алушылардың несиелік берешегі алады. Осылайша, несиелік тәуекелді отандық банктерге тән ең үлкен тәуекел ретінде қарастыруға болады. Несиелік тәуекелдің амортизаторының бір түрі-есептен шығарылған несиелер бойынша шығындарды өтеу үшін коммерциялық банктерде құрылған резервтік қор. Қазіргі уақытта барлық коммерциялық банктер пайшылар жиналысы бекіткен нормативтер бойынша резервтік қорларға аударымдарды жүзеге асырады. Аударымдар көзі-салық бюджетке аударылғаннан кейін банктің иелігінде қалатын пайда. Бірақ айта кету керек, несиелік тәуекел, ең үлкен тәуекел ретінде, постфактумнан гөрі несие беру процесінде ескерілуі керек, өйткені несиені қайтармау процесінде онымен күресуден гөрі оны болжау оңай. Жеке банктік тәуекелдерді басқару маңызды процесс болып табылады. Алайда, коммерциялық банктің тәуекел операцияларын басқару жөніндегі кешенді бағдарламаны іске асыру ғана оған бүкіл әлемде бағаланатын сенімділікті сатып алуға мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 0.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|