Төртiншi. Тәуелсiз медициналық сараптама жүйесiн құру қажет, ол уәкiлеттi органның тәуелсiз сарапшыларын тарта отырып бақылау тексерулерiн жүргiзу принциптерiне негiзделедi.
Бесiншi. 2005 жылдан бастап денсаулық сақтау жүйесiнiң, ресурстарды басқару және саланы қаржыландыру менеджерлерiн даярлауды бастау қажет.
Дәрiгерлер мен медициналық қызметкерлердi даярлау мен қайта даярлау жүйесiнде де маңызды өзгерiстер қажет.
Алтыншы. өкпе ауруының, сусамырдың (диабет), демiкпенiң, жүрек-қантамырлары және басқа да әлеуметтiк мәнi бар аурулардың алдын алуға, оларды анықтауға және емдеуге баса назар аудару керек.
Жетiншi. Үкiмет пен әкiмдер жаңа ауруханалар мен медициналық мекемелердiң құрылысын қамтамасыз етуге, сондай-ақ жұмыс iстеп тұрғандарына күрделi жөндеу жүргiзуге тиiс.
2005-2007 жылдары 90 денсаулық сақтау объектiсi салынуы және 450-i жөнделуi керек. Бұл ретте өкпе ауруын емдеудегi және әйел босандыруға деген күллi мұқтаждықтар толығымен қамтамасыз етiлуге тиiс.
Аталған және басқа да проблемаларды кешендi шешу мақсатында Үкiметке бiр ай мерзiмде Денсаулық сақтауды реформалау мен дамытудың мемлекеттiк бағдарламасын әзiрлеудi тапсырамын.
Алға қойылған мiндеттерге сәйкес денсаулық сақтау iсiнде байыпты да жүйелi өзгерiстер талап етiледi. Ең алдымен, осы саладағы реформалар тұжырымдамасын айқын ұғыну қажет. Осы жылдарда бiз басқару мен қаржыландырудың кеңестiк, корпоративтiк-мемлекеттiк жүйесiнен бас тарттық, бiрақ батыстың денсаулық сақтау iсiне тән жекеше – сақтандыру жүйесiне жете алмадық. Осылай болғаны да жөн шығар, өйткенi түрлi елдерде барған сайын қолданылып жүрген жүйенiң кемшiлiктерi көптеп бой көрсетуде. Неге онда бiз бұл бағытпен жүруiмiз керек? Денсаулық сақтауды шектен тыс коммерцияға айналдыру дәрiгердiң ниетiн бұзатынын өз тәжiрибемiз көрсетiп отыр: оған адамның денi сау болғанынан гөрi жиi-жиi ауырғаны пайдалырақ бола түседi. Сондықтан да елiмiзде мемлекет пен адамның адам денсаулығы үшiн ынтымақты, бiрлескен жауапкершiлiгi болуға тиiс. Мемлекет кепiлдiк берiлген, адам үшiн тегiн, шектi стандарттар бойынша медициналық қызмет көрсетудi қамтамасыз етiлуге тиiс. Осыдан тыс нәрсенiң барлығы адамның өз еңбекақысының немесе ерiктi медициналық сақтандырудың есебiнен қамтамасыз етiлуi қажет. Мемлекеттiк медицина жекешеден кеңiстiк тұрғысында бөлiнуi керек: заң мемлекеттiк медициналық мекемелерде қандай да бiр жекеше кабинеттердi ашуға тыйым салуға тиiс. Салада: - басқару жүйесiн; - денсаулық сақтау iсiн қаржыландыруды, қаржы ресурстарын пайдаланудың тиiмдiлiгi мен сатып алуды мiндеттi түрде орталықсыздандыруды; - медициналық көмек берудi ұйымдастыру жүйесiн; - денсаулық сақтау жүйесiнiң нормативтiк базасын; - статистиканы, саланы ақпараттандыруды, есептiлiктi оңтайландыруды жетiлдiруге қатысты байыпты өзгерiстер жүргiзу қажет. Келесi жылдан бастап шешуге кiрiсу қажет бiрiншi кезектегi мiндеттер ретiнде мыналарды айқындар едiм. Бiрiншi. Негiзгi екпiндi бастапқы медициналық-санитарлық көмекке, стационарда емдеуден амбулаториялық емдеуге көшiру, жатын-орындарға иек артудан арылу керек. 2005-2007 жылдар барысында бастапқы медициналық-санитарлық көмекке жұмсалатын қаражат көлемiн едәуiр ұлғайту қажет. Екiншi. Денсаулық сақтау iсiнiң халықаралық стандарттарына, емдеу мен медициналық қызмет көрсетудiң жаңа технологиялары мен қазiргi заманғы әдiстерiне жүйелi түрде көшудi бастау керек. Үшiншi. Ана мен баланың денсаулығын бекемдеу. Үкiметке Астанада Ана мен баланың республикалық орталығының құрылысын қамтамасыз етудi тапсырамын, ол халықаралық стандарттарға сай әрi денсаулық сақтау жүйесiнде жаңа сапа эталоны болуға тиiс. Барлық аймақтар осы стандарттарды ұстанып, ана мен балаға байыпты көңiл бөлiнуi керек. Төртiншi. Тәуелсiз медициналық сараптама жүйесiн құру қажет, ол уәкiлеттi органның тәуелсiз сарапшыларын тарта отырып бақылау тексерулерiн жүргiзу принциптерiне негiзделедi. Бесiншi. 2005 жылдан бастап денсаулық сақтау жүйесiнiң, ресурстарды басқару және саланы қаржыландыру менеджерлерiн даярлауды бастау қажет. Дәрiгерлер мен медициналық қызметкерлердi даярлау мен қайта даярлау жүйесiнде де маңызды өзгерiстер қажет. Алтыншы. өкпе ауруының, сусамырдың (диабет), демiкпенiң, жүрек-қантамырлары және басқа да әлеуметтiк мәнi бар аурулардың алдын алуға, оларды анықтауға және емдеуге баса назар аудару керек. Жетiншi. Үкiмет пен әкiмдер жаңа ауруханалар мен медициналық мекемелердiң құрылысын қамтамасыз етуге, сондай-ақ жұмыс iстеп тұрғандарына күрделi жөндеу жүргiзуге тиiс. 2005-2007 жылдары 90 денсаулық сақтау объектiсi салынуы және 450-i жөнделуi керек. Бұл ретте өкпе ауруын емдеудегi және әйел босандыруға деген күллi мұқтаждықтар толығымен қамтамасыз етiлуге тиiс. Аталған және басқа да проблемаларды кешендi шешу мақсатында Үкiметке бiр ай мерзiмде Денсаулық сақтауды реформалау мен дамытудың мемлекеттiк бағдарламасын әзiрлеудi тапсырамын.
2.3. Бiлiм беру
Ұлттық бәсекелестiк қабiлетi бiрiншi кезекте оның бiлiмдiлiк деңгейiмен айқындалады.
Әлемдiк бiлiм кеңiстiгiне толығымен кiрiгу бiлiм беру жүйесiн халықаралық деңгейге көтерудi талап ететiнi сөзсiз. Бұл үшiн оқушыларды жоғары сатыда бейiндi оқытуды көздейтiн он екi жылдық бiлiм беруге көшу қажет.
Мектепке дейiнгi даярлық бiрiншi сыныпқа сәйкес келетiн болады. Балаларымыз он жыл оқудан кейiн не жоғары оқу орнына түсуге дайындалуға, не тиiстi кәсiптiк-техникалық бiлiм алып, өз бетiнше еңбек жолына түсу жөнiнде шешiм қабылдауға тиiс. Мектептiң соңғы жылындағы оқу қазiргi жүйедегi ЖОО-ның бiрiншi курсына сәйкес келедi. Сол себептi жоғары бiлiмнiң өзi негiзiнен төрт жылдық болады.
Осылайша, бiз жаңа он екi жылдық жүйеге өтемiз, сонымен қатар осы реформаға жұмсалатын шығындарды қысқартамыз.
Әрине, бұл бiрнеше жылға созылатын дайындықты талап етедi.
Сондықтан бұл уақыт аралығында артта қалған учаскелердi алға тартып, бiлiм беру жүйесiнiң материалдық-техникалық базасын елеулi түрде нығайту қажет.
Бiрiншiден, бала бақшалар жүйесiн қалпына келтiруге және толыққанды мектепке дейiнгi бiлiм берудi қалыптастыруға кiрiсу қажет. Әзiрше, мұндай мүмкiндiк бар жерде мектепке дейiнгi бiлiм берудi мектептер аясында дамыту қажет.
Екiншiден, реформалаудың нәтижелерiнiң бiрi жаңа сатыдағы педагогтың өмiрге келуi болуға тиiс.
Үкiметке 2005-2006 оқу жылынан бастап педагог кадрларды даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бес мың бiрлiкке ұлғайтуды тапсырамын.
Көптiлдi бiлiмi бар педагогтар үшiн қызмет орындарына ерекше назар аудару қажет.
Мұғалiмдердiң бiлiктiлiгiн неғұрлым сапалы деңгейге көтеру, бiлiм беру жүйесiнiң қызметкерлерiн қайта даярлау жөнiндегi республикалық және аймақтық институттардың материалдық-техникалық базасын нығайту қажет.
Мұғалiмдер мен балалардың жайлы мектептерде оқып, жұмыс iстеп, оқу жабдықтарының, кабинеттердiң, спорт алаңдарының тапшылығын сезiнбегенi өте маңызды. Қазақстандағы мектеп уақыт өте келе үздiк әлемдiк стандарттар деңгейiне көтерiлуге тиiс.
Келешекте мұғалiм мамандығы ең беделдi әрi жоғары ақы төленетiн мамандықтардың бiрi болуы керек. Әрине мұғалiмнiң өзi де уақыт талабына сәйкес болуы мiндеттi.
Өткен жылы 68 мектеп салынды, үстiмiздегi жылы 70-тен аса жаңа мектеп салынып, 500-ден астамына жөндеу жүргiзiлетiн болады. Мұның өзi күнi кешегi кеңестiк тарихымыздың “ең жақсы жылдарында” да жасалған жоқ.
Сонымен бiрге, ең төменгi бағам бойынша бiзге тағы да 1900-ден астам мектептi жөндеуден өткiзуiмiз және салуымыз қажет. Мұны алдағы үш жылда жасау керек.
Соңғы 15-20 жыл iшiнде пән кабинеттерi iс жүзiнде жаңартылған жоқ. Бұл проблемаларды 2005-2008 жылдар iшiнде шешу керек. Бұл – маңыздылығы жағынан үшiншi мiндет.
Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерiне мектептердiң материалдық-техникалық базасын нығайтуға бағытталған аймақтық бағдарламалар қабылдауды тапсырамын.
Әкiмдер (бұл мiндеттiң маңыздылығын атап көрсеткiм келедi) 2005 жылдың өзiнде-ақ мектептердiң кемiнде 70 пайызының интернетке қосылуын қамтамасыз етуi қажет. Үкiмет, әкiмдер мектептерге телефон орнату мiндетiн жедел түрде шешуге тиiс.
Төртiншiден, даму мүмкiндiктерi шектеулi балалар байыпты назар аударуды талап етедi. Үкiметке әкiмдермен бiрлесiп балалардың осы санаты үшiн мектеп-интернаттар желiсiн дамыту мәселесiн пысықтауды тапсырамын.
Бесiншiден, оқушылардың бiлiм сапасын көтеру үшiн олардың оқудағы жетiстiктерiне тәуелсiз сыртқы бағалауды енгiзу керек.
Үкiмет үстiмiздегi жылдың өзiнде-ақ республикада мектеп түлектерiн бiрыңғай ұлттық тестiлеу, сондай-ақ жоғары оқу орындарының студенттерiн кезеңдiк аттестациядан өткiзу нысанында тәуелсiз сыртқы бақылауды енгiзудi аяқтауға тиiс. Осы маңызды iстi институционалдық тұрғыда қолдау үшiн Бiлiм сапасын бағалау ұлттық орталығын құруды тапсырамын.
Алтыншыдан, оқулықтардың сапасына да ренiштер аз емес. Үкiмет оларға түгендеу және сапалы сараптама жүргiзуге, ал кейiннен ахуалды түзету жөнiнде шаралар қолдануға тиiс.
Жетiншiден, бiз техникалық және кәсiптiк бiлiмнiң рөлiн жаңаша сезiнуге тиiспiз.
Үкiмет, барлық деңгейдегi әкiмдер осындай түлектер қажет жекеше секторды басымдықпен тарта отырып, жастарға кәсiптiк техникалық бiлiм беретiн оқу орындары желiсiн дамытуға бағытталған пәрмендi шараларды қолдануға тиiс.
Сегiзiншiден, отандық жоғары оқу орындарының, сондай-ақ шетелдiк жоғары оқу орындарының филиалдары желiсi бұрынғыша шамадан тыс көп күйде қалып отыр. Олар беретiн бiлiм көңiлдегiден көп төмен жатыр.
Оларды қысқарту керек, соның iшiнде материалдық-техникалық базасына және ғылыми-педагог қызметкерлерiне қойылатын талаптарды қатайту арқылы да.
Тоғызыншыдан, ректорларын Президент тағайындайтын елдiң таңдаулы жоғары оқу орындарының шағын тобын бiз таяу арада айқындаймыз, ал мемлекет оларды дамытуға белсендi түрде қатысатын болады.
Бұл жоғары оқу орындары мамандар даярлаудың, соның iшiнде мемлекеттiк қызмет үшiн де мамандар даярлаудың эталонына айналуға тиiс.
Соңғысы. Елiмiзге болашаққа құлаш сермейтiн Бiлiм берудiң жаңа мемлекеттiк бағдарламасы керек.
Үкiмет таңдаулы отандық және шетелдiк сарапшыларды тарта отырып, оны әзiрлеуге кiрiсуге тиiс.
Ұлттық бәсекелестiк қабiлетi бiрiншi кезекте оның бiлiмдiлiк деңгейiмен айқындалады. Әлемдiк бiлiм кеңiстiгiне толығымен кiрiгу бiлiм беру жүйесiн халықаралық деңгейге көтерудi талап ететiнi сөзсiз. Бұл үшiн оқушыларды жоғары сатыда бейiндi оқытуды көздейтiн он екi жылдық бiлiм беруге көшу қажет. Мектепке дейiнгi даярлық бiрiншi сыныпқа сәйкес келетiн болады. Балаларымыз он жыл оқудан кейiн не жоғары оқу орнына түсуге дайындалуға, не тиiстi кәсiптiк-техникалық бiлiм алып, өз бетiнше еңбек жолына түсу жөнiнде шешiм қабылдауға тиiс. Мектептiң соңғы жылындағы оқу қазiргi жүйедегi ЖОО-ның бiрiншi курсына сәйкес келедi. Сол себептi жоғары бiлiмнiң өзi негiзiнен төрт жылдық болады. Осылайша, бiз жаңа он екi жылдық жүйеге өтемiз, сонымен қатар осы реформаға жұмсалатын шығындарды қысқартамыз. Әрине, бұл бiрнеше жылға созылатын дайындықты талап етедi. Сондықтан бұл уақыт аралығында артта қалған учаскелердi алға тартып, бiлiм беру жүйесiнiң материалдық-техникалық базасын елеулi түрде нығайту қажет. Бiрiншiден, бала бақшалар жүйесiн қалпына келтiруге және толыққанды мектепке дейiнгi бiлiм берудi қалыптастыруға кiрiсу қажет. Әзiрше, мұндай мүмкiндiк бар жерде мектепке дейiнгi бiлiм берудi мектептер аясында дамыту қажет. Екiншiден, реформалаудың нәтижелерiнiң бiрi жаңа сатыдағы педагогтың өмiрге келуi болуға тиiс. Үкiметке 2005-2006 оқу жылынан бастап педагог кадрларды даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бес мың бiрлiкке ұлғайтуды тапсырамын. Көптiлдi бiлiмi бар педагогтар үшiн қызмет орындарына ерекше назар аудару қажет. Мұғалiмдердiң бiлiктiлiгiн неғұрлым сапалы деңгейге көтеру, бiлiм беру жүйесiнiң қызметкерлерiн қайта даярлау жөнiндегi республикалық және аймақтық институттардың материалдық-техникалық базасын нығайту қажет. Мұғалiмдер мен балалардың жайлы мектептерде оқып, жұмыс iстеп, оқу жабдықтарының, кабинеттердiң, спорт алаңдарының тапшылығын сезiнбегенi өте маңызды. Қазақстандағы мектеп уақыт өте келе үздiк әлемдiк стандарттар деңгейiне көтерiлуге тиiс. Келешекте мұғалiм мамандығы ең беделдi әрi жоғары ақы төленетiн мамандықтардың бiрi болуы керек. Әрине мұғалiмнiң өзi де уақыт талабына сәйкес болуы мiндеттi. Өткен жылы 68 мектеп салынды, үстiмiздегi жылы 70-тен аса жаңа мектеп салынып, 500-ден астамына жөндеу жүргiзiлетiн болады. Мұның өзi күнi кешегi кеңестiк тарихымыздың “ең жақсы жылдарында” да жасалған жоқ. Сонымен бiрге, ең төменгi бағам бойынша бiзге тағы да 1900-ден астам мектептi жөндеуден өткiзуiмiз және салуымыз қажет. Мұны алдағы үш жылда жасау керек. Соңғы 15-20 жыл iшiнде пән кабинеттерi iс жүзiнде жаңартылған жоқ. Бұл проблемаларды 2005-2008 жылдар iшiнде шешу керек. Бұл – маңыздылығы жағынан үшiншi мiндет. Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерiне мектептердiң материалдық-техникалық базасын нығайтуға бағытталған аймақтық бағдарламалар қабылдауды тапсырамын. Әкiмдер (бұл мiндеттiң маңыздылығын атап көрсеткiм келедi) 2005 жылдың өзiнде-ақ мектептердiң кемiнде 70 пайызының интернетке қосылуын қамтамасыз етуi қажет. Үкiмет, әкiмдер мектептерге телефон орнату мiндетiн жедел түрде шешуге тиiс. Төртiншiден, даму мүмкiндiктерi шектеулi балалар байыпты назар аударуды талап етедi. Үкiметке әкiмдермен бiрлесiп балалардың осы санаты үшiн мектеп-интернаттар желiсiн дамыту мәселесiн пысықтауды тапсырамын. Бесiншiден, оқушылардың бiлiм сапасын көтеру үшiн олардың оқудағы жетiстiктерiне тәуелсiз сыртқы бағалауды енгiзу керек. Үкiмет үстiмiздегi жылдың өзiнде-ақ республикада мектеп түлектерiн бiрыңғай ұлттық тестiлеу, сондай-ақ жоғары оқу орындарының студенттерiн кезеңдiк аттестациядан өткiзу нысанында тәуелсiз сыртқы бақылауды енгiзудi аяқтауға тиiс. Осы маңызды iстi институционалдық тұрғыда қолдау үшiн Бiлiм сапасын бағалау ұлттық орталығын құруды тапсырамын. Алтыншыдан, оқулықтардың сапасына да ренiштер аз емес. Үкiмет оларға түгендеу және сапалы сараптама жүргiзуге, ал кейiннен ахуалды түзету жөнiнде шаралар қолдануға тиiс. Жетiншiден, бiз техникалық және кәсiптiк бiлiмнiң рөлiн жаңаша сезiнуге тиiспiз. Үкiмет, барлық деңгейдегi әкiмдер осындай түлектер қажет жекеше секторды басымдықпен тарта отырып, жастарға кәсiптiк техникалық бiлiм беретiн оқу орындары желiсiн дамытуға бағытталған пәрмендi шараларды қолдануға тиiс. Сегiзiншiден, отандық жоғары оқу орындарының, сондай-ақ шетелдiк жоғары оқу орындарының филиалдары желiсi бұрынғыша шамадан тыс көп күйде қалып отыр. Олар беретiн бiлiм көңiлдегiден көп төмен жатыр. Оларды қысқарту керек, соның iшiнде материалдық-техникалық базасына және ғылыми-педагог қызметкерлерiне қойылатын талаптарды қатайту арқылы да. Тоғызыншыдан, ректорларын Президент тағайындайтын елдiң таңдаулы жоғары оқу орындарының шағын тобын бiз таяу арада айқындаймыз, ал мемлекет оларды дамытуға белсендi түрде қатысатын болады. Бұл жоғары оқу орындары мамандар даярлаудың, соның iшiнде мемлекеттiк қызмет үшiн де мамандар даярлаудың эталонына айналуға тиiс. Соңғысы. Елiмiзге болашаққа құлаш сермейтiн Бiлiм берудiң жаңа мемлекеттiк бағдарламасы керек. Үкiмет таңдаулы отандық және шетелдiк сарапшыларды тарта отырып, оны әзiрлеуге кiрiсуге тиiс.
2.4. Әлеуметтiк қамту
Әлеуметтiк мәселелер мемлекет үшiн басымдықтар қатарында болып келдi және болып қала да бередi. 2005 жылдан бастап “Мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру туралы” Заң қолданысқа енгiзiлуi тиiс.
Келесi жылдан бастап зейнетақының ең төмен мөлшерiн 6200 теңге етiп белгiлей отырып, зейнетақы мөлшерiн инфляция деңгейiнен iлгерi оза индексациялау қажет. Зейнетақының орташа көлемi жоғарылатудан кейiн 9252 теңгенi құрайтын болады.
Зейнетақымен қамтуға 2005 жылы қосымша 10,5 миллиард те¦ге бғлiнедi.
Жоғарыда айтқанымдай, мемлекеттiң қастерлi борышы жұмыс iстеу немесе табыс табудың бiрдей жағдайына ие болу мүмкiндiгi шектеулi адамдарға деген қамқорлығы болып табылады.
Бұл азаматтарға көмектесу – бiздiң қоғамымыздың iзгiлену мен кемелдену дәрежесiнiң көрiнiсi, сiздер мен бiздiң борышымыз. Осынау борышымызды атқаратын мезгiл мен мүмкiндiк туды.
Келесi жылдан бастап бұл мақсатқа 15,8 миллиард теңге жұмсай отырып, мүгедектiгiне және асыраушысынан айырылуына байланысты мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақыларды едәуiр көбейту қажет. Бұл негiзiнен 680 мыңнан астам адамды қамтиды.
Мынадай жәрдемақылар:
47 мың бiрiншi топтағы мүгедектерге – 3 айлық есептiк көрсеткiшке (2757 теңгеге) (АЕК – 919 теңге);
193 мыңнан астам екiншi топтағы мүгедектерге – 2,5 айлық есептiк көрсеткiшке ұлғайтылады (2297 теңгеге);
125 мыңдай дерлiк үшiншi топтағы мүгедектер 2 айлық есептiк көрсеткiшке ұлғайтылған жәрдемақы алады (1838 теңгеге);
50 мыңнан астам 16 жасқа дейiнгi мүгедектер 3 айлық есептiк көрсеткiшке ұлғайтылады (2757 теңгеге);
асыраушысынан айрылған 262 мың отбасы бiр айлық есептiк көрсеткiшке ұлғайтылатын жәрдемақылар алады.
Нәтижесiнде 2005 жылы 415 мыңнан астам мүгедектер үшiн мемлекеттiк жәрдемақының орташа мөлшерi 6700 теңгеге дейiн немесе 50 пайызға жоғарылайды.
Асыраушысынан айрылуына байланысты мемлекеттiк ж¡рдемақының орташа көлемi 20 пайызға, 6500 теңгеге дейiн өседi.
Бiрақ бұл ұлғайтулар бұған дейiн жәрдемақының ең жоғары мөлшерiн алып жүрген мүгедектердiң бәрiне бiрдей қатысты емес. Олар үшiн бағаның өсуiн ескере отырып индексациялау жүзеге асырылатын болады.
Сiздер бен бiздiң әкелерiмiз және аталарымыз алдындағы парызымыздың тағы бiр мәселесi бар, бұл бiздiң тарихи зердемiздiң мәселесi.
Келер жылы бiз Ұлы Отан соғысындағы Жеңiстiң 60 жылдығын атап өтемiз, бiздiң қадiрмендi ардагерлерiмiзге құрмет көрсететiн боламыз.
Осы атаулы датаға байланысты Үкiметке 2005 жылы соғыс мүгедектерi мен соғысқа қатысушыларға берiлетiн арнайы мемлекеттiк ж¡рдемақының мөлшерiн 15 айлық есептiк көрсеткiшке дейiн өсiрудi және ардагерлерге 30 мың теңге көлемiнде бiржолғы материалдық жәрдем көрсетудi тапсырамын.
Бұл iс-шараларға 6,5 миллиард теңге бөлу қажет.
Тұтастай алғанда, әлеуметтiк қамсыздандыруға 2004 жылы 2,5 миллионнан астам адам қамтыла отырып, республикалық бюджет есебiнен 217,2 миллиард теңге бөлiндi, ал 2005 жылы бұл мақсаттарға арналған шығыстарды көбейту шамамен 33 миллиард теңгенi құрайтын болады.
Тұрмысы төмен азаматтарды әлеуметтiк қолдау жөнiндегi өзге де шаралармен қатар 2005 жылдың соңына қарай 2003 жылдың басымен салыстырғанда күнкөрiсi кедейшiлiк деңгейiнен төмен азаматтар саны екi еседен астамға азаюы тиiс.
Бiз сондай-ақ елiмiзге халықтың одан әрi көп келуiн ынталандыруға тиiспiз, сондықтан оралмандар иммиграциясының квотасын 2005 жылы 15 мың отбасына дейiн көбейту керек. Олардың қайта қоныстануы мен тұрғын үй алуы үшiн 9,8 миллиард 800 миллион теңге бөлу көзделiп отыр.
Бiз еңбек қатынастарын реттеу жөнiндегi заңнаманы жетiлдiре беремiз, Еңбек кодексiнде заңдастырылған еңбекпен қамтылуды ынталандыруды көздеймiз, еңбекпен қамтудың қазiргi заманғы үлгiсiн қалыптастырамыз.
Адам дамуының басым мiндеттерiн шешудiң маңызы аса зор.
Сондықтан облыстарды дамытудың барлық бюджеттерi тек қана бiлiм беру, денсаулық сақтау, сумен қамтамасыз ету жүйелерiн дамыту мақсаттары мен тұрғын үй құрылысы инфрақұрылымына пайдаланылуы тиiс.
2005 жылы ауылдық жерде бiлiм беру, денсаулық сақтау және сумен қамтамасыз ету нысандарын салуға мемлекеттiк бюджетте 15 миллиард теңге, ал облыс орталығы мен қалалардағы ерекше маңызды объектiлер үшiн 5 миллиард теңге қарастыру қажет.
Әлеуметтiк мәселелер мемлекет үшiн басымдықтар қатарында болып келдi және болып қала да бередi. 2005 жылдан бастап “Мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру туралы” Заң қолданысқа енгiзiлуi тиiс. Келесi жылдан бастап зейнетақының ең төмен мөлшерiн 6200 теңге етiп белгiлей отырып, зейнетақы мөлшерiн инфляция деңгейiнен iлгерi оза индексациялау қажет. Зейнетақының орташа көлемi жоғарылатудан кейiн 9252 теңгенi құрайтын болады. Зейнетақымен қамтуға 2005 жылы қосымша 10,5 миллиард те¦ге бғлiнедi. Жоғарыда айтқанымдай, мемлекеттiң қастерлi борышы жұмыс iстеу немесе табыс табудың бiрдей жағдайына ие болу мүмкiндiгi шектеулi адамдарға деген қамқорлығы болып табылады. Бұл азаматтарға көмектесу – бiздiң қоғамымыздың iзгiлену мен кемелдену дәрежесiнiң көрiнiсi, сiздер мен бiздiң борышымыз. Осынау борышымызды атқаратын мезгiл мен мүмкiндiк туды. Келесi жылдан бастап бұл мақсатқа 15,8 миллиард теңге жұмсай отырып, мүгедектiгiне және асыраушысынан айырылуына байланысты мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақыларды едәуiр көбейту қажет. Бұл негiзiнен 680 мыңнан астам адамды қамтиды. Мынадай жәрдемақылар: 47 мың бiрiншi топтағы мүгедектерге – 3 айлық есептiк көрсеткiшке (2757 теңгеге) (АЕК – 919 теңге); 193 мыңнан астам екiншi топтағы мүгедектерге – 2,5 айлық есептiк көрсеткiшке ұлғайтылады (2297 теңгеге); 125 мыңдай дерлiк үшiншi топтағы мүгедектер 2 айлық есептiк көрсеткiшке ұлғайтылған жәрдемақы алады (1838 теңгеге); 50 мыңнан астам 16 жасқа дейiнгi мүгедектер 3 айлық есептiк көрсеткiшке ұлғайтылады (2757 теңгеге); асыраушысынан айрылған 262 мың отбасы бiр айлық есептiк көрсеткiшке ұлғайтылатын жәрдемақылар алады. Нәтижесiнде 2005 жылы 415 мыңнан астам мүгедектер үшiн мемлекеттiк жәрдемақының орташа мөлшерi 6700 теңгеге дейiн немесе 50 пайызға жоғарылайды. Асыраушысынан айрылуына байланысты мемлекеттiк ж¡рдемақының орташа көлемi 20 пайызға, 6500 теңгеге дейiн өседi. Бiрақ бұл ұлғайтулар бұған дейiн жәрдемақының ең жоғары мөлшерiн алып жүрген мүгедектердiң бәрiне бiрдей қатысты емес. Олар үшiн бағаның өсуiн ескере отырып индексациялау жүзеге асырылатын болады. Сiздер бен бiздiң әкелерiмiз және аталарымыз алдындағы парызымыздың тағы бiр мәселесi бар, бұл бiздiң тарихи зердемiздiң мәселесi. Келер жылы бiз Ұлы Отан соғысындағы Жеңiстiң 60 жылдығын атап өтемiз, бiздiң қадiрмендi ардагерлерiмiзге құрмет көрсететiн боламыз. Осы атаулы датаға байланысты Үкiметке 2005 жылы соғыс мүгедектерi мен соғысқа қатысушыларға берiлетiн арнайы мемлекеттiк ж¡рдемақының мөлшерiн 15 айлық есептiк көрсеткiшке дейiн өсiрудi және ардагерлерге 30 мың теңге көлемiнде бiржолғы материалдық жәрдем көрсетудi тапсырамын. Бұл iс-шараларға 6,5 миллиард теңге бөлу қажет. Тұтастай алғанда, әлеуметтiк қамсыздандыруға 2004 жылы 2,5 миллионнан астам адам қамтыла отырып, республикалық бюджет есебiнен 217,2 миллиард теңге бөлiндi, ал 2005 жылы бұл мақсаттарға арналған шығыстарды көбейту шамамен 33 миллиард теңгенi құрайтын болады. Тұрмысы төмен азаматтарды әлеуметтiк қолдау жөнiндегi өзге де шаралармен қатар 2005 жылдың соңына қарай 2003 жылдың басымен салыстырғанда күнкөрiсi кедейшiлiк деңгейiнен төмен азаматтар саны екi еседен астамға азаюы тиiс. Бiз сондай-ақ елiмiзге халықтың одан әрi көп келуiн ынталандыруға тиiспiз, сондықтан оралмандар иммиграциясының квотасын 2005 жылы 15 мың отбасына дейiн көбейту керек. Олардың қайта қоныстануы мен тұрғын үй алуы үшiн 9,8 миллиард 800 миллион теңге бөлу көзделiп отыр. Бiз еңбек қатынастарын реттеу жөнiндегi заңнаманы жетiлдiре беремiз, Еңбек кодексiнде заңдастырылған еңбекпен қамтылуды ынталандыруды көздеймiз, еңбекпен қамтудың қазiргi заманғы үлгiсiн қалыптастырамыз. Адам дамуының басым мiндеттерiн шешудiң маңызы аса зор. Сондықтан облыстарды дамытудың барлық бюджеттерi тек қана бiлiм беру, денсаулық сақтау, сумен қамтамасыз ету жүйелерiн дамыту мақсаттары мен тұрғын үй құрылысы инфрақұрылымына пайдаланылуы тиiс. 2005 жылы ауылдық жерде бiлiм беру, денсаулық сақтау және сумен қамтамасыз ету нысандарын салуға мемлекеттiк бюджетте 15 миллиард теңге, ал облыс орталығы мен қалалардағы ерекше маңызды объектiлер үшiн 5 миллиард теңге қарастыру қажет.
* * *
Әлеуметтiк сала мен адам ресурстарын дамыту Қазақстан үшiн шешушi ұзақ мерзiмдi басымдық болып табылады.
Мен жариялаған мiндеттер бiрiншi кезектi болып табылады, бiрақ әлдеқайда соңғылар емес.
Менiң тапсырмам бойынша реформалардың әлеуметтiк бағытталуын күшейту және жаңа әлеуметтiк саясат қалыптастыру жөнiндегi жұмыс жүргiзiлiп жатыр.
Ол келесi жылы жария етiледi.
3. Мемлекеттiң бәсекелестiк қабiлетi
Мемлекеттiң бәсекелестiк қабiлетi елдiң халықаралық аренадағы рөлi мен беделiнiң артуынан, мемлекеттiң өз азаматтарының өзектi проблемаларын шешу қабiлетiнен, мемлекет ұсынатын қызметтер сапасының артуынан көрiнедi.
Мемлекеттiң бәсекелестiк қабiлетi елдiң халықаралық аренадағы рөлi мен беделiнiң артуынан, мемлекеттiң өз азаматтарының өзектi проблемаларын шешу қабiлетiнен, мемлекет ұсынатын қызметтер сапасының артуынан көрiнедi.
