1. Дауыстың (салдырдың деуге де болады) қатысына қарай:
а) үнділер: л, м, н, ң, р, й, у;
ә) ұяңдар: б, в, г, ғ, д, ж, з;
б) қатаңдар: п, ф, к, қ, т, ш, с, х, һ, ц, ч.
Ұяңдар мен қатаңдар үнсіздер делінеді.
Дауыссыз дыбыстардың бұлай жіктелуіндегі ерекшелік дауыстың және салдырдың қатысуы дәрежесіне байланысты. Үнділерде дауыс (тон) басым да, салдыр аз; ұяңдарда керісінше, салдыр басым да, дауыс аз болады. Ал қатаң дауыссыз тек салдырдан жасалады (яғни оларға дауыс қатыспайды).
Дауыссыздарға дауыстың қатысу дәрежесін білудің маңызы зор. Осыны білгенде ғана бала-ға, қыз-ға, ат-қа, ас-қа дегендерге неге қосымша ғ, қ түрінде жалғанады, ақ ешкі, қара қой айтуда неге ағешкі, қарағой болып кетеді деген сұрақтарға нақты жауап беруге болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
