Білім беру бағдарламасы үшін лекциялар жинағы шымкент, 202 ж. Мазмұны кіріспе. Стандарттау ұғымына жалпы түсінік
Дәріс № 8. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі
жүктеу/скачать 361 Kb.
|
| Дәріс № 8. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі
Дәрістің жоспары: 1. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесі. 2. Негізгі міндеттері мен нысандары. 3. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің құрылымы. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесі – Қазақстан Республикасында өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі субъектілерді, нормаларды, құралдарды және әрекет (қызмет) түрлерін басқарудың мемлекеттік жүйесі. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесін құруға себеп болған мыналар: біріншіден, өлшеулер адамзат әрекетінің ең жаппай жүргізілетін «өнімі» болып табылады, және оларға сұраныс жылдан жылға ұлғайып келеді; екіншіден, өлшеулер адамзаттың өте маңызды әрекеті болып табылады және олардың сапасына (яғни дәлдігіне) қойылатын талаптар үнемі өсіп келеді; үшіншіден, халықаралық ынтымақтастың дамуы (сауда, ғарышты игеру жөніндегі бірлескен бағдарламаларды әзірлеу, медицина, қоршаған ортаны қорғау) өлшеу нәтижелеріне өзара сенімділікті талап етеді. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің негізгі мақсаты - өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді шешу үшін құқықтық, нормативтік, ұйымдастыру, техникалық және экономикалық жағдаылар жасау болып табылады. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің негізгі міндеттері: - өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі әрекеттерді басқарудың оңтайлы принциптерін зерттеп дайындау; - шама бірліктерінің эталондар базасын құру және жетілдіру; - метрология облысында негізгі түсініктер, терминдер мен анықтамаларды тағайындау; - өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтік базаны құру және жетілдіру; - метрология облысындағы ережелер, нормалар мен талаптарды халықаралық, мемлекетаралық, аумақтық ұлттық ережелер, нормалар және талаптармен гармонизациялау; - өлшеулер облысын ақпаратпен қамтамасыз ету. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің объектілері болып табылады: - шама бірліктері; - шама бірліктерінің эталондары; - өлшем құралдары; - өлшем құралдарына, әдістеріне және нәтижелеріне қойылатын талаптар; - өлшеулерді орындау өдістемелері; - нормативтік құжаттар. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің объектілеріне қысқаша тоқталайық. Шама бірліктері. Қазақстан Республикасы территориясында Халықаралық SI бірліктер жүйесі қолданылуға рұқсат етілген. ҚР техникалық реттеу және метрология жөніндегі Комитеттің шешімі бойынша SI жүйесініне кірмейтін шама бірліктерін қолдану рұқсат етілуі мүмкүн. Шама бірліктерінің Мемлекттік эталондары өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің техникалық негізін құрайды. Мемлекеттік эталондар шама бірліктерін ұдайы қайталау және сақтау үшін арналады және Қазақстан Республикасы территориясында шама бірлігінің өлшемлерін басқа өлшеу құралдарына беру мақсатында бастапқы құрал ретінде қолданылады. Өлшеу құралдары бірліктері Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген шамаларды анықтау үшін қолданылады және өздеріне қойылатын талаптарға және қолдану жағдайларына сай болуы керек. Өлшеулер жүргізу өдістемелері мемлекеттік метрологиялық қадағалауды жүргізу сфераларында қолданылатын жағдайда міндетті түрде аттестациядан өтуі және өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің тізілімінде тіркелуі керек. Өлшеулер жүргізу өдістемелерін әзірлеуші және аттестациядан өткізуші метрологиялық қызметтер бекітілген тәртіп бойынша . ҚР техникалық реттеу және метрология жөніндегі Комитетінде аккредитациядан өтуі керек. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің Қазақстан Республикасы территориясында міндетті түрде қолдануға жататын нормативтік құжаттары ҚР техникалық реттеу және метрология жөніндегі Комитетімен бекітіледі. Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің құрылымы Қазақстан Республикасы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесі ұйымдастыру, техникалық және нормативтік негіздерінің жиынтығы болып табылады. Қазақстан Республикасы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің ұйымдық негізі болып Қазақстан Республикасы Метрологиялық қызметі табылады. Қазақстан Республикасында өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесін мемлекеттік басқару Қазақстан Республикасы техникалық реттеу және метрология жөніндегі уәкілетті органға - Қазақстан Республикасы техникалық реттеу және метрология жөніндегі Комитетке (ҚР Мемстандартына) жүктелген. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету үшін үшін ҚР Мемстандарты төмендегі функциялар атқарады: - өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясатты қалыптастырады және іске асырады; - Қазақстан Республикасы метрологиялық қызметінің жұмысын үйлестіруді жүзеге асырады; - қолдануға рұқсат етілген шама бірліктерін белгілейді; - метрология саласында іргелі зерттеулер жүргізуді ұйымдастырады; - шама бірліктерініңмемлекеттік эталондарын жасау, бекіту, сақтау және қолдану ережелерін белгілейді. Қазақстан Республикасы шама бірліктерінің эталондық базасын жетілдіреді; - өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеу мен бекіту тәртібін белгілейді; - өлшем құралдарына, әдістеріне және нәтижелеріне қойылатын жалпы метрологиялық талаптарды айқындайды; - өлшем құралдарын қолдану, өндіру және жөндеу тәртібін белгілейді; - өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің тізілімін жүргізеді; - мемлекеттік метрологиялық қадағалауды ұйымдастырады және өткізеді; - метрология жөніндегі халықаралық және аймақтық ұйымдарда Қазақстан Республикасының атынын өкіл болады; - өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында кадрларды кәсіби даярлауды және қайта даярлауды ұйымдастырады. Қазақстан Республикасы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің техникалық негізін құрайды: - шама бірліктерінің мемлекеттік эталондары және Қазақстан Республикасы Метрология қызметтері қолданатын шама бірліктерінің эталондары жүйесі; - өлшеу құралдары, оның ішінде республика территориясында қолданылатын заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандарртық үлгілері; - физикалық тұрақтылар және заттар мен материалдардың қасиеттері туралы стандарттық анықтамалық мәліметтер. Қазақстан Республикасы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің нормативтік негізі төмендегілерді реттейді: -шама бірліктерін; - шамалардың мемлекеттік эталондарын және мемлекеттік салыстырып тексеру схемаларын; - өлшеу құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу әдістері мен құралдарын; - өлшеу құралдарының нормаланатын сипаттамаларының номенклатурасын; - өлшеу дәлдігі нормаларын; - өлшеу нәтижелерін және өлшеудің дәлдік көрсеткіштерін белгілеу және ұсыну формаларын; - өлшеу жүргізу әдістемелерін; - заттар мен материалдардың құрамы және қасиеттерінің стандарттық үлгілеріне қойылатын талаптарды; - өлшеу құралдарын сынау, метрологиялық аттестациялау, салыстырып тексеру және калибрлеу, нормативтік құжаттарды, жобалық, констркутролық және технологиялық құжаттарды метрологиялық сараптамадан өткізу жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу тәртібін; - метрология саласындағы терминдер мен анықтамаларды. Қазақстан Республикасы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің нормативтік құжаттары мынадау екі түрге бөлінеді: - негізін қалаушы құжаттар (жалпы талаптар, ережелер мен ноормаларды тағайындайды); - жеке өлшеу түріне талаптар ережелер және нормаларды реттеуші құжаттар. Өздік бақылауға арналған сұрақтар: 1. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің негізгі міндеттері қандай? 2. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің объектілерін атаңыз. 3. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемлекеттік жүйесінің құрылымына қандай органдар кіреді? Ұсынылатын әдебиеттер: 1. Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Учебное пособие под редак. Тазабекова Алматы.: 2003 г. - 450 с. 2. Ракымжанова М.Т. Стандарттау, сертификаттау және метрология негіздері– Астана, «Фолиант», 2008 ж. – 245 б. жүктеу/скачать 361 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|