-кесте. Іргелі және қолданбалы зерттеудің өлшемдік белгілері

жақтарына оң әсерін тигізуі 
мүмкін. Тақырып ғылымда 
мүлдем зерделенбеген немесе 
өте аз зерделенген. Бұл сұрақ 
бойынша 
жеке 
жарияланымдар 
ғана 
бар. 
Сұрақтың теориясын жасау 
педагогикадағы ұстанымдық 
мәселелер туралы түсінігімізді 
түбегейлі 
өзгертуі, 
қолданбалы 
зерттеулердің 
жаңа бағыттарына жол ашуы 
ықтимал.
жұмысында 
оқулықтар, 
әдістемелік құралдар жоқ. 
Мұғалімдер, 
оқушылар 
және 
басқалар 
осы 
әдістемеге мұқтаж. 
2 
Көкейкесті зерттеулер 
Мәселені 
шешудің 
практикалық қажеттігі анық. 
Мәселені шешу практиканы 
жетілідіруге оң әсерін тигізеді. 
Тақырып 
ғылымда 
аз 
зерттелген. 
Тақырыпты 
зерделеу бірқатар теориялық 
мәселелер 
туралы 
біздің 
түсінігімізді 
толықтыруы 
мүмкін. 
Қолданбалы 
зерттеулер 
үшін 
жол 
ашылады.
Көкейкесті жасалымдар 
Жасалым 
аса 
қажет. 
Қолда бар бағдарламалар, 
оқулықтар, 
құралдар 
мәселені 
толық 
қанағаттанарлық деңгейде 
шешуді, 
оқушылардың 
білім 
сапасы 
мен 
тәрбиелік 
деңгейін 
жақсартуды қамтамасыз 
ете алмай отыр. Бұл 
жасалымдарға 
мұғалімдер, 
оқушылар 
мұқтаж.
3 
Көкейкесті емес зерттеулер 
Тақырыпты 
зерделеудің 
қажеті шамалы. Мәселе жалпы 
алғанда 
қанағаттанарлық 
деңгейде зерттелген. Дегенмен 
кейбір сұрақтар әлі өз шешімін 
толық тапқан жоқ. Тақырып 
жеткілікті 
зерделенген, 
көптеген 
еңбектер 
жарияланған, 
тақырыпты 
зерттеу кейбір теориялық 
сұрақтарды нақтылау мүмкін.
Көкейкестілігі 
нашар 
жасалымдар 
Жасалымға қажеттілік көп 
емес. Практикада бұл 
мәселе қанағаттанарлық 
деңгейде 
шешілген. 
Кейбір жеке сұрақтар 
жетілдіруді қажет етеді. 
4 
Көкейкесті емес зерттеулер 
Қазіргі 
уақытта 
мұндай 
зерттеудің 
қажеті 
жоқ. 
Практика үшін бұл мәселе 
мәнді емес. Бұл мәселенің 
қанағаттанарлық 
деңгейде 
шешілгенін 
көрсететін 
қолданбалы жұмыстар бар. 
Тақырыпты зерделеу теорияда 
ештеңе өзгертпейді. Алынған 
мәліметтер қазіргі түсініктерді 
қайталайды, 
ешқандай 
толықтырулар 
мен 
нақтылаулар жоқ. 
Көкейкесті емес жасалым 
Мәселе оң шешілген. 
Практикада қолданылып 
жүрген 
оқулықтар, 
құралдар оқушылардың 
білім 
сапасы 
мен 
тәрбиелілігін 
қажетті 
деңгейде қамтамасыз ете 
алады. Қазіргі жағдайда 
жаңа әдістемелер жасау 
тиімсіз [2, 161-162]. 

Ізденуші, әуелі өз зерттеуінің типін анықтап алғаны, сонан кейін зерттеудің 
көкейкестілігін анықтау әдістерін оқып үйренгені және өз зерттеу жұмысын 
сараптауда бұл әдістерді пайдаланғаны дұрыс. Зерттеу көкейкестілігін анықтау 
әдістері – қазіргі немесе жақын болашақта мәселені шешудің қажеттігі мен 
мүмкіндігін анықтайтын тәсілдер. 
Эксперттік әдіс келесі тәсілдерден тұрады: авторлар өз сұраныстарын 
зерттеуді жүргізудің қажеттілігінің негіздемесімен бірге тапсырады. Сұраныста 
тақырыптың аты, оның мақсаты, міндеттері, алынуға тиісті тұжырымдардың 
жобасы көрсетіледі. Негіздеменің басты элементіне осы тақырып бойынша осыған 
дейін жүргізілген зерттеулер туралы жарияланған еңбектерге жасалынған 
қысқаша талдау жатады. Эксперттер авторлардың сұраныстарын зерделейді және 
болашақта зерттелетін тақырыптарды іріктейді. Бұл ретте олар ғалымдардың осы 
тақырып бойынша бар әдебиеттермен танысқандығын, зерттеудің түпкі 
нәтижесінің нақтылығын, нәтиженің танымал нәтижеден айырмашылығын 
түсініп білетіндігін есепке алады. Демек, екі фасетке бөліп қарастырады, яғни 
ғылымда тақырыптың зерделену дәрежесі; тақырыптың теориялық маңыздылығы. 
Қолданбалы зерттеуге қарағанда іргелі зерттеуде болжау аса маңызды емес. 
Қолданбалы зерттеулер мен жасалымдардың көкейкестілігін анықтау үшін 
алдымен тақырыпты зерттеуге практикалық қажеттілік, мұғалімдердің, 
оқушылардың нормативтік материалдарға мұқтаждығы, ұқсас жасалымдардың 
болуы немесе жоқтығы, зерттеу нәтижесін практикаға енгізуден алынатын 
әлеуметтік немесе экономикалық тиімділік, ғылымдағы осы сұрақтың шешілу 
дәрежесі есепке алынады. Педагогиканың саласы мен зерттеу типіне байланысты 
көкейкесті тақырыптардың белгілері көрініс табатын негізгі түпнұсқа жасалып, 
эксперттік бағалуларды салыстыру арқылы зерттеудің өзектілігі анықталады [2, 
164]. 
Зерттеу тақырыбының өзектілігінің өлшемдері мен өзектілігін анықтау 
әдістері арқылы үйреніп, ізденушінің өзектілік өлшемі диссертацияға қатысы 
жағынан екі қырынан, яғни зерттеу тақырыбын ойластыру мен жұмыс барысында 
алынған нәтижені сипаттау кезінде қарастырылатынын білуі тиіс. Ізденуші үшін 
ең маңыздысы – оның өзіне дейін мұндай жұмыстардың орындалғанын білуі. 
Соңғы 
уақытта 
зерттеудің 
көкейкестілігі 
оның 
жаңалығымен, 
кешенділігімен, 
практикалық 
маңыздылығымен 
тығыз 
байланыста 
қарастырылады және өзектілік зерттеудің педагогика ғылымдары объектілерінің 
даму заңдылықтары туралы жаңа білімдер алуға, ұстанымдық тұрғыдан жаңа 
дидактиканы, әдістемені және технологияны жасауға қажет теориялық ңегіздерді 
анықтауға бағытталғандықтан, жақын және алыс шетелдерде, республика 
көлеміндегі ұқсас зерттеулерден айырмашылығын көрсетеді. 
Қазіргі заманғы диссертациялық зерттеудің сапасын бағалау мәселелерімен 
айналысатын ғалымдар зерттеу мәселесінің өзектілігін айқындау тәсілдері туралы 
білімдер жиынтығына сүйене отырып, зерттеу мәселесінің өзектілігін бағалау 
матрицасын жасады және зерттеу мәселесінің көкейкестілігін бағалау өлшемдері 
мен параметрлерін негіздеді (3-кестені қараңыз). 

жүктеу/скачать 2.5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: