30/2
|
Үпкәләр. Үпкәдәге һәм тукымадагы сулыш.
|
Сулыш системасы турында өйрәнүләрне дәвам итү; үпкәдә һәм тукымаларда газлар алмашын балаларга аңлаешлы итеп җиткерү
|
Таблица.
|
«Үпкә капкасы», стена яны плеврасы, плевраль куышлык, диффузия.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§27 у/э 1-4 с.җ.
142-143 бит у/э №117
|
|
|
31/3
|
Сулыш алу һәм сулыш чыгару механизмы. Сулышның регуляцияләнүе. Һава тирәлеген саклау.
|
Сулыш регуляциясен тәэмин итүче органнар турында балаларга җиткерү.
|
Таблица
|
Сулыш үзәге, карбоксигемоглобин, респиратор, төтенле томан.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§28 у/э 1-3,8-9 с.җ.
|
|
|
32/4
|
Сулыш системасының функциональ мөмкинлекләре – сәламәтлек күрсәткече. Сулыш органнарында була торган авырулар һәм имгәнүләр (травмалар): профилактика, беренче ярдәм. Реанимация алымнары.
|
Сулыш хәрәкәтләре һәм үпкәнең тереклек сыемы турында мәгълумат бирү; Сулыш юллары авырулары белән таныштыру; беренче ярдәм күрсәтергә өйрәтү
|
Таблица
|
Үпкәнең тереклек сыешлыгы, үпкәнең калдык күләме, флюрография, үпкә туберкулезы, Кох таякчыгы, электротравма, клиник үлем, биологик үлем, ясалма сулыш алдыру, йөрәккә тышкы массаж.
|
Катнаш дәрес.
|
§29 у/э 5-10 с.җ.
143-144 бит у/э № 118
|
|
|
АШКАЙНАТУ СИСТЕМАСЫ (7 сәг.)
|
33/1
|
Туклану һәм ашкайнату
|
Ни өчен аксымнар, майлар һәм катлаулы углеводлар үзләренең состав өлешләренә таркалырга тиешлеге, ашкайнату органнарының төзелеше һәм функцияләре, аларның регуляцияләнүе, ашказаны-эчәк авырулары булганда, агуланганда һәм аппендицит вакытында нишләргә кирәклеге турында белергә тиеш;
Ашказанының, бавыр, аппендиксның (сукыр эчәкнең) кайда урнашуын ачыкларга, ашказаны-эчәк авыруларын аера белергә һәм, алар булган очракта, табибка кадәр беренче ярдәм күрсәтергә өйрәнергә тиеш.
|
Азык продуктларының үзенчәлекләрен ачу, организмда аларның ролен күрсәтү; Ашкайнату органнары белән таныштыру. Ашкайнату системасының төзелешен балаларга күрсәтү, функцияләрен ачыклау
|
Таблица.
|
Пластик алмашу, энергетик алмашу, ашкайнату, туклыклы матдәләр, азык продуктлары, АК, глицерин һәм май кислоталары, ашкайнату тракты, перистальтика, рацион.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§30 у/э 1-5 с.җ.
148-149 бит у/э №119-120
|
|
|
34/2
|
Авыз куышлыгында ашкайнату.
|
Никотин һәм алькогольнең авыз куышлыгына йогынтысын күрсәтү; авыз куышлыгын һәм тешләрне саклау кагыйдәләрен булдыру
|
Таблица.
|
Авыз куышлыгы, тәм рецепторлары, селәгәй бизләре, тешләр.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§31 у/э 1-6 с.җ.
152-153 бит у/э №126-129
|
|
|
35/3
|
Ашказанында һәм уникеилле эчәктә ашкайнату. Ферментлар тәэсире.
|
Эчәклектә һәм ашказанында азыкның эшкәртелү процессы белән таныштыру. Укучыларны ашказанында азыкның ничек эшкәртелүе белән таныштыру; чагыштыру күнекмәләрен формалаштыруны дәвам итү
|
Таблица, бинт, мамык, шырпы, тәлинкә, йод, су
|
Үңәч, пепсин, сфинктер,12-50 эчәк, ашказаны асты бизе, трипсин, бавыр, үт, фермент, субстрат, дисбактериоз.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§32 у/э 1-9 с.җ.
156-158 бит у/э №131-132,135
|
|
|
36/4
|
Нечкә һәм юан эчәклекнең функцияләре. Сеңү. Бавырның барьерлык роле. Аппендицит.
|
Укучыларны туклыклы матдәләрнең сеңүе белән таныштыру; организмда бавырның һәм ашказаны асты бизенең ролен күрсәтү
|
Таблица.
|
Сеңү, капка венасы, бавыр, бавыр венасы, мочевина, перитонит.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§33 у/э 1-5 с.җ.
158-159 бит у/э №137-138
|
|
|
37/5
|
Ашкайнатуның регуляцияләнүе.
|
Ашкайнатуның нерв һәм гумораль регуляциясе белән таныштыру. И.И.Павловның шартлы һәм шартсыз рефлексларын аңлату.
|
Таблица
|
Фистула, шартсыз һәм шартлы рефлекслар, ялган ашату.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§34 у/э 1-3 с.җ.
|
|
|
38/6
|
Ашкайнату органнары гигиенасы. Ашказаны-эчәк инфекцияләрен кисәтү.
|
Шәхси гигиена һәм туклану режимы турында белемнәр формалаштыру; ашказаны-эчәк авыруларының нәрсәдән килеп чыгуын ачыклау, аларны кисәтү
|
Таблица
|
Ботулизм, сальмонеллез, холера, карантин, диарея, дизентерия.
|
Катнаш дәрес.
|
§35 у/э Бүлекне тулысынча кабатларга
|
|
|
39/7
|
Контроль эш №2
|
Укучыларның белем-кунекмәләрен бәяләү.
|
|
|
Белем һәм кунекмәләрне гомумиләштерү.
|
|
|
|
МАТДӘЛӘР ҺӘМ ЭНЕРГИЯ АЛМАШУ (3 сәг.)
|
40/1
|
Матдәләр һәм энергия алмашы – барлык тереклек ияләрнең төп үзлеге.
|
Алмашуның әзерлек фазасы, төп һәм соңгы фазалары, организмда аксымнар, майлар һәм углеводларның әверелешләре, су һәм минераль тозларның әһәмияте, организмда энергиянең файдаланылуы һәм азык матдәләренең энергетик сыешлыгы, рациональ туклану кагыйдәләре һәм витаминнарның әһәмияте турында белергә тиеш;
Энергия тотылуына бәйле рәвештә, азык рационнарын тозергә, эш башкарганда, нагрузкага кадәр һәм аннан соң сулышны туктатып торып, энергия алмашының үзенчәлекләрен ачыкларга момкинлек биргән функциональ пробаларны үткәрергә өйрәнергә тиеш.
|
Укучыларга пластик һәм энергетик алмашу турында мәгълумат бирү; таблицалар, дәреслек белән эшләү күнекмәләрен арттыру
|
Таблица
|
М/а әзерлек, төп һәм сонгы фазасы, амилаза, микро-, макроэлементлар.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§36 у/э 1-9 с.җ.
|
|
|
41/2
|
Витаминнар
|
Укучыларга витаминнар һәм авитаминозлар турында мәгълумат бирү, витамин төрләренең функциясен күрсәтү; хезмәт, физик һәм эстетик тәрбия бирүне дәвам итү
|
Таблица
|
Авитаминоз, гиповитаминоз, каротин, рахит, «тавык күзе».
|
Катнаш дәрес.
|
§37 у/э 1-7 с.ж.
|
|
|
42/3
|
Кеше организмында энергия тотылу һәм азык рационы.
|
Укучыларны төп һәм гомуми алмашу, азык рационы, туклану режимы турында таныштыру.
|
Таблица
|
Төп, гомуми алмашу, организмда энергия тотылу, туклану нормалары.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§38 у/э 1-6 с.ж.
|
|
|
ЯПМА ОРГАННАР. ТЕРМОРЕГУЛЯЦИЯ. БҮЛЕП ЧЫГАРУ(5сәг.)
|
43/1
|
Тире – тышкы япма орган.
|
Тире япмасы организмны дым югалтудан һәм микроогранизмнар үтеп керүдән ничек саклавы, тән температурасының ничек саклануы, таркалуның сыек продуктлары ничек чыгарылуы һәм канда туклыклы матдәләрнең микъдары ничек көйләнүе турында белергә тиеш;
Тире, чәч, тырнакны карап-чистартып, өс-баш һәм аяк киемен тикшереп торырга, тире авыруларын кисәтергә, пешкәндә һәм өшегәндә, эссе сукканда ярдәм күрсәтергә, организмны чыныктырырга, бөер авыруларын кисәтергә өйрәнергә тиеш.
|
Укучыларны тиренең төзелеше һәм функцияләре белән таныштыру.
|
Таблица
|
Эпидермис, дерма, гиподерма, май һәм итр бизләре, чәч, тырнак, терморегуляция.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§39 у/э 1-4 с.җ.
174-175 бит у/э №145,147
|
|
|
44/2
|
Тирене карап-чистартып тору. Өс-баш һәм аяк киеме гигиенасы. Тире авырулары.
|
Тире гигиенасы кагыйдәләрен ныгыту.
|
Таблица
|
Бетчә чыгу, тиренең гормональ һәм гиповитаминоз бозылулары, тире авырулары, химик һәм термик пешүләр, өшү.
|
Катнаш дәрес.
|
§40 у/э 1-8 с.ж.
|
|
|
45/3
|
Организмның терморегуляциясе. Чыныгу.
|
Организмның терморегуляциясендә тиренең ролен күрсәтү; Организмны чыныктыруның асылын ачып бирү; дөрес киенү күнекмәләре булдыру
|
|
Терморегуляция, эссе һәм кояш сугу, чыныгу.
|
Катнаш дәрес.
|
§41 у/э 1-8 с.ж.
178 бит у/э №148-149
|
|
|
46/4
|
Бүлеп чыгару.
|
Укучыларга бүлеп чыгару органнары турында мәгълумат бирү; бөернең төзелеше һәм эшчәнлеге белән таныштыру; сәламәтлеккә карата аңлы караш тәрбияләү
|
Таблица.
|
Сидек бүлеп чыгару органнары, бөер, сидек юллары, сидек куыгы, сидек чыгару каналы, боернең кабык һәм ми матдәсе, бөер пирамидалары, бөер лаканчыгы, нефрон, беренчел һәм икенчел сидек.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§42 у/э 1-4 с.ж.
170-171 бит у/э № 141-143
|
|
|
47/5
|
Контроль эш №3
|
Укучыларның белем-кунекмәләрен бәяләү.
|
|
|
Белем һәм кунекмәләрне гомумиләштерү.
|
Узган материалларны кабатларга.
|
|
|
НЕРВ СИСТЕМАСЫ (5сәг.)
|
48/1
|
Нерв системасының әһәмияте.
|
Арка мие һәм баш миенең, нервлар һәм нерв төеннәренең төзелеше, аларның функцияләре, тумыштан килгән һәм булдырылган рефлекслар, анлап һәм аңламый эшләгән гамәлләр, нерв системасының соматик һәм автоном бүлекләренең эшләве турында белергә тиеш;
Нерв эшчәнлегенең үзенчәлекләрен ачыкларга момкинлек биргән функциональ пробалар һәм физиологик тестлар үткәрергә өйрәнергә тиеш.
|
Нерв системасының төзелеше турында мәглумат бирү, балаларда анализ, гомумиләштерү күнекмәләре булдыру
|
Таблица.
|
Ихтыяҗлар, активлык, объектларны тану, субъектив чагылыш.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§43 у/э 1-5 с.ж.
50-53 бит у/э №27-28
|
|
|
49/2
|
Нерв системасының төзелеше. Арка мие.
|
Балаларга арка миенең төзелеше турында мәгълумат бирү, аның функцияләрен ачыклау. Интеллектуаль аңны үстерү өстендә эш алып бару.
Рефлекс, һәм рефлектор дуга турында төшенчә бирү, китап белән мөстәкыйль эшләү күнекмәләрен арттыру
|
Таблица
|
Ми кабыгы, ми төшләре, нерв җепселләре, арка миенең алгы һәм арткы буразналары, умырткалык каналы, арка мие сыкчасы, үзәк канал, ак һәм ссоры матдә.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§44 у/э 1-5 с.җ.
56-57 бит у/э №31,33
|
|
|
50/3
|
Баш менең төзелеше. Озынча һәм урта минең, ми күпере һәм кечкенә минең функцияләре.
|
Баш миенең төп бүлекләренең төзелешен һәм функцияләрен өйрәтү, укучыларда кызыксындыру булдыру.
|
Таблица.
|
Арткы ми: озынча ми, күпер, кечкенә ми, урта ми, алгы ми, баш миенең зур ярымшарлары, ми карынчыклары.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§45 у/э 1-5 с.ж.
60-63 бит у/э №35
|
|
|
51/4
|
Алгы ми функцияләре
|
Зур ми ярымшарларының төзелеше һәм төп зоналарның функцияләре белән таныштыру.
|
Таблица
|
Ара ми, таламус, гипоталамус, зур ми ярымшарлары, сөялсыман өлеш, сырлар, сизү һәм хәрәкәт зоналары, иске һәм яңа кабык.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§46 у/э 1-7 с.җ.
66-67 бит у/э №37
|
|
|
52/5
|
Нерв системасының соматик һәм автоном (вегетатив) бүлекләре.
|
Нерв системасының соматик һәм автоном бүлекләре белән таныштыру.
|
Таблица
|
НС соматик һәм автоном бүлекләре, симпатик, парасимпатик кече системалар, гизүче нерв, вегетатив төеннәр.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§47 у/э
68-69 бит у/э №39
|
|
|
АНАЛИЗАТОРЛАР. СИЗҮ ОРГАННАРЫ (5 сәг.)
|
53/1
|
Анализаторлар
|
Сизү органнарының һәм анализаторларның тулаем ничек эшләве, аларның эшендә килеп чыгу ихтималы булган зарарлануларны кисәтү, тышкы тирәлектән без алган информациянең ни дәрәҗәдә чын булуы турында белергә тиеш;
Сизү органнарының эшен бәяләргә, күрү һәм ишетү начараюын кисәтергә, күп кенә анализаторларны күнектерүне кайбер алымнары белән эш итәргә өйрәнергә тиеш.
|
Балаларга кешенең сизү органнары турында мәгълүмат бирү.
|
Таблица
|
Сизү органнары, анализатор, модальлек, рецепторлар, нерв юллары, галлюцинация, иллюзияләр.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§48 у/э 1-3 с.җ.
|
|
|
54/2
|
Күрү анализаторы
|
Күрү анализаторының төзелеше һәм функцияләре турында белемнәр формалаштыру.
|
Таблица.
|
Күз алмасы, күз чокыры, күз мускуллары, яшь бизе, склера, мөгезпәрдә, күз бәбәге, хрусталик, пыяласыман җисем, таякчыклар һәм колбачыклар, сары һәм сукыр тап, бинокуляр күрү.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§49 у/э 1-5 с.җ.
72-75 бит у/э №42-44
|
|
|
55/3
|
Күз гигиенасы. Күз авыруларын кисәтү.
|
Күз инфекциясе һәм якыннан күрүне, ерактан күрүне, кылый күзлелекне кисәтү турында беседа алып бару; Катарактаны булдырмау һәм күз травмаларына каршы гигена таләпләре белән таныштыру.
|
|
Конъюнктива, конъюнктивит, күрә карау, диоптрия, бельмо.
|
Катнаш дәрес.
|
§50 у/э 1-3 с.җ.
|
|
|
56/4
|
Ишетү анализаторы. Тигезлекне саклау, тире-мускул сизүчәнлеге, ис сизү һәм тәм тою органнары.
|
Укучыларны ишетү анализаторының тозелеше һәм функциясе белән таныштыру, тигезлекне саклау органы турында төшенчә бирү. Анализаторның төрле төрләре белән таныштыруны дәвам итү, һәрберсенең әһәмиятен күрсәтү; Анализаторларның үзенчәлекләре турындагы белемнәрне тирәнәйтү.
|
Таблица
|
Тышкы колак, урта колак, эчке колак, стереофоник яңгыраш.
Вестибуляр аппарат, кечкенә капчыклар, җәясыман каналлар.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§51-52 у/э 1-4 с.җ. 80-89 бит у/э № 48,51,53,
|
|
|
57/5
|
Контроль эш №4
|
|
Карточкалар.
|
|
Белем һәм кунекмәләрне гомумиләштерү.
|
86-89 бит у/э №55-57
|
|
|
ЮГАРЫ НЕРВ ЭШЧӘНЛЕГЕ. КЕШЕНЕҢ ҮЗ-ҮЗЕН ТОТЫШЫ. ПСИХИКА. (5сәг.)
|
58/1
|
Югары нерв эшчәнлеге турындагы тәгълиматны үстерүгә ватаныбыз галимнәренең керткән хезмәте.
|
Үзеңне тотуның тумыштан килгән һәм булдырылган программалары, йокының табигате һәм төш күрүләр, хәтер, фикерләү, эмоция һәм ихтыяри гамәлләр, сөйләмнең һәм хезмәт эшчәнлегенең әһәмияте турында белергә тиеш;
Шартлы һәм шартсыз рефлекслар схемаларын аңлатырга, үз күзәтүчәнлегегезне, хәтер, игътибарыгызны бәяләргә һәм күнегүләр юлы белән аларнв яхшыртырга өйрәнергә тиеш.
|
Югары нерв эшчәнлеге турында мәгълүмат бирү; Тоткарлану төрләренең физиологик ролен ачу; ярсу һәм тоткарлану арасындагы бәйләнешне күрсәтү; галимнәрнең хезмәтләре белән танышу;
|
Галимнәрнең портретлары
|
ЮНЭ, үзәктә тоткарлану, шартсыз һәм шартлы рефлекслар, тышкы һәм эчке тоткарлану, доминанта.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§53 у/э 1-6 с.җ. И.М.Сеченов һәм И.П.Павлов хезмәтләре турында чыгыш әзерлә
|
|
|
59/2
|
Үзеңне тотуның тумыштан килгән һәм булдырылган программалары.
|
Рефлекслар турындагы белемнәрне гомумиләштерү;
|
Таблица
|
Инстинкт, импринтинг, этология, динамик стереотип, уңай һәм тискәре эмоцияләр.
|
Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
|
§54 у/э 1-4 с.җ.
193-195 бит өйрән, эш дәфт. №160, 162
|
|
|
60/3
|
Йокы һәм төш күрү.
|
Йокы һәм төш күрүнең табигатен билгеләү; йокы периодлары һәм йокының тирәнлеге белән таныштыру Йокы һәм төш күрүнең табигатен билгеләү; йокы периодлары һәм йокының тирәнлеге белән таныштыру.
|
|
Биологик ритмнар, йокы һәм уяу булу, акрын йокы, тиз йокы, төш күрү.
|
Катнаш дәрес.
|
|
