Боранбаева бақтылы сансызбайқызы ғұмар Қараштың өмірі мен қоғамдық саяси қызметі

Біріншіден, Ғұмар еркіндік пен теңдікті жоғары бағалаған ортада өсті. Оның қоғамдық көзқарастарының қалыптасуына халықтың бай ауыз әдебиетінің, Асан қайғы, Қазтуған, Доспанбет, Шалгез, Махамбет, Мұрат, Шәңгерей сияқты ақын-жыраулардың, Ш.Уәлиханов, Ы.Алтынсарин, Абай Құнанбаев тәрізді ұлы ағартушылардың терең ойлы шығармаларының ықпалы болғандығы сөзсіз.

Екіншіден, Ғұмар Қараш азамат болып қалыптасқан кезең Қазақстанның Ресей империясының отарына түгелдей айналып болған уақытқа тұспа-тұс келді. Патша үкіметінің 1867-1868, 1886, 1891 жылдары Қазақстанда жүзеге асырған көпсалалық реформалары (әкімшілік сот, салық, т.б. мәселелерге байланысты) өлкеміздің империяның отарлы аймағы, ал халқымыздың отаршылдардың боданына айналғандығын заңдастырды. Осыған орай патшаның жергілікті әкімшіліктері тарапынан халықты әлеуметтік-саяси тұрғыдан езу, оның жекелеген намысқой өкілдерін жәбірлеу мен қорлау жаппай орын алды. Қазақ даласында орын алған осындай озбырлық Ғұмар Қарашты тез есейтіп, оның қоғамдық-саяси күреске ертерек араласуына түрткі болған.

Үшіншіден, оқу-білімді, ең алдымен азаттыққа, бостандыққа қол жеткізудің негізі деп түсінген Ғұмар Қараш – халықты, оқу, өнер үйрену арқылы оянуға үндеген ағартушы, әлемге ойлы көзбен қарауды ұсынған философ, жас ұрпақ тәрбиесі үшін ұлт тілінде «Педагогика» еңбегін жазған және тұңғыш педагогикалық «Мұғалім» журналын ұйымдастырып, шығарған ұстаз ғалым.

Төртіншіден, ол қоғамдық күрес жолына түскен жас қазақ интеллигенциясы өкілдерімен бірге қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық және саяси мәселелерін шешуге белсене араласты. Ұлттық мәні бар саяси-әлеуметтік және мәдени мәселелерді көтеріп, шешуде мерзімді баспасөздің атқарар қызметінің маңыздылығын Ғұмар Қараш жақсы түсінді. Сондықтан да ол Шәңгерейдің басшылығымен, Елеусін Бұйрин, Бақытжан Қаратаев сияқты қазақ қайраткерлерінің қосшылығымен «Қазақстан» газетін шығару ісіне көп күш жұмсап, баспасөз бетінде жалпыұлттық мәселелерді көтеруге ұмтылды.

Бесіншіден, Ғұмар Қараштың шығармаларында, қазақ ұлтының әлеуметтік прогресс жолына түсуі туралы көтерген ой-пікірлері өзінің өміршеңдігімен құнды. Ғұмар қазақ халқының өркениеттік жолға түсуі үшін міндетті түрде ғылым мен білім ең өзекті проблема екендігін алға тартады.

Алтыншыдан, Ғұмар Қараш – ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы философиялық, қоғамдық-саяси, әлеуметтік және тарихи ой-пікірлердің жаңа сапаға көтеріліп, дамуына өзінің зор үлесін қосып, айтулы еңбектерінде қолтаңбасын қалдырған ірі ойшыл-философ, қоғам қайраткері, ағартушы демократ.

Жетіншіден, Ғұмардың өмірі мен қоғамдық қызметін зерттеу барысында көз жеткізетін бір шындық оның өз заманында-ақ «тіл болмаса, ұлт та болмайды», – деп қазақ ұлтының тілін, дінін сақтау, әйел теңдігі, отырықшылық сияқты сан-салалы әлеуметтік келелі мәселелер төңірегінде айтылған құнды пікірлерінің болуы және бұл идеялардың бүгінгі тәуелсіз Қазақстан үшін де мәнділігін жоймауы оның өміршеңдігін көрсетеді.

Жалпы қоғамдық-саяси өмірде болып жатқан түрлі құбылыстарға белсене араласқан Ғұмар Қараш ХХ ғасырдың басындағы қалыптасқан социал-демократиялық идеяларға толы ұлт-азаттық күрестерді қолдаушы, ұлттық ояну мен жаңғыру идеяларына бой ұрған, ұлт мүддесін ойлап, өзінің еңбектері арқылы халқын ағартушылыққа шақырған қайраткер ретінде таныла білді. Ғұмардың ар-ождан, моральдық қасиеттерді санаға сіңіріп, жеке адамды қалыптастыру арқылы мемлекетті нығайту, өркениетті деңгейге көтеру идеяларының мазмұны мен мағынасы бүгінгі күні де өзінің мәнін жойған емес.

Пайдаланылған әдебиеттер мен деректер тізімі

1 Назарбаев Н. Ә. Тарих толқынында. - Алматы: Атамұра, 1999. - 296 б.

2 Алаш-Орда. Сборник документов (Сост. Мартыненко Н.) -Алма- Ата: Айқап, 1992. - 192 с.; Брайнин. С., Шафиро Ш. Очерки по истроии Алаш Орды (под ред. Н.И.Ванаг), - Алма-Ата- Москва, 1935. – 149 с.

3 Сейфуллин С. Тар жол тайғақ кешу. Тарихи-мемуарлық роман. - Алматы: Жазушы, 1977. - 392 б. Тугжанов Г. Казахская литература. – Москва: - Т. 5. 1931. - 236 с.; Мұқанұлы С. ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті. (Ұлтшылдық, байшылдық дәуірі) - Алматы: 1932. – 329 б.; Садуақасұлы С. Қазақ әдебиетінің аяқ алысы // Егемен Қазақстан, 1991. 9 қараша;

4 Манаев Н. Шәңгерей. Өлеңдер жинағы. - Алматы: 1934. - 79 б.

5 Ысмайлов Е. Қазақ әдебиеті, 9 кл. арналған хрестоматия. ІІ бөлім, -Алматы, 1940. - 112 б.

6 Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағаты (бұдан кейін ҚРОММ) 1985 - қор, 1 - тізбе, 3 - іс. Ысмайлов Е. ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті. Қолжазба, - 234 б

7 ҚРОММ. 1985 - қор, 1- тізбе, 6 - іс. С.Аманжолов хаты.

8 Антология казахской поэзии. - Москва: Гослитиздат 1958. – 861 с.

9 СубханбердинаҮ. Қазақ халқының атамұралары. Мазмұндалған библиографиялық көрсеткіш.-Алматы:Қазақстан Республикасы Орталық ғылыми кітапхана, 1999. - 834 б.; Бекхожин Х. Қазақ баспасөзі тарихының очеркі (1860-1958). - Алматы: Мектеп,1981. – 240 б.;Аллаберген Қ., Оразай Ф., Нұсқабайұлы Ж. Қазақ журналистикасының тарихы (1870-1995).-Алматы: Рауан, 1996.-244б.;Ө.Әбдіманов Қазақ газеті.–Алматы:Қазақстан,1993,- 168 б.

10 Ысмағұлов М. Ғұмар Қараштың тәлім - тәрбиелік ой - пікірлері // Қазақстан мұғалімі, 1959. 21 - май.

11 Ысмағұлов М. Ғұмар Қарашев. Қолжазба. Батыс Қазақстан облыстық тарихи - өлкетану мұражайы (БҚОТӨМ), М.Ш. Ысмағұлов қоры.

12 Зиманов С. Исмагулов М. Карашев Гумар. Философская энциклопедия. Т.2.- Москва: Советская энциклопедия, 1962. - 457с.

13 Байсалов С. Правовая основа первых колхозов Казахстана // Вестник АН Каз ССР. 1961. № 2, (191). С. 34 - 43; Джаксалиев М. Экономические и социально-политические взгляды казахских общественных деятелей конца ХІХ – нач. ХХ вв: автореф. ... канд. ист. наук. - Москва, 1973. - 30 с.

14 Пахмурный П. Большевики Казахстана в революции 1905-1907 годов.-Алма-Ата, 1976. - 312с.; Сапаргалиев Г.С. Дюсенов М.С. Социологическая мысль в Казахстане в конце ХІХ начале ХХ вв. - Алма-Ата, 1971.-127с.

15 Магауин М. Поэты Казахстана. Ленинград. 1978. – 220 с.

16 Нұрпейісов К. Алаш һәм Алашорда. - Алматы: Ататек, 1995. - 256 б.

17 Знать прошлое, чтобы помнить о будущем. // Казахстанская правда, 1989, 19 июля.

18 Ғұмар Қараш. Замана. (Өлең, толғаулар, пәлсапалық ой-толғамдар, мақалалар). Құрастырған Қ.Сыдиықов. - Алматы: Ғылым, 1998. - 240 б.

19 Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі. - Алматы: Санат, 1998. - 206 б.; Қойгелдиев М. Алаш қозғалысы. - Алматы: Санат, 1995. - 368 б.;Аманжолова Д.А. Казахский автономизм и Россия. История движения Алаш. - Москва: Россия молодая, 1994. - 216 с.;Ахмедов Ғ.Алаш Алаш болғанда. - Алматы: Жалын, 1996, - 224 б.; Нұрпейісов К. Алаш һәм Алашорда. - Алматы: Ататек, 1995. - 256 б.

20 Қойгелдиев М.Қ. Қазақ демократиялық интеллигенциясының 1905-1917 жж. қоғамдық-саяси қызметі // тарих ғылым. докторы... авторефераты. - Алматы, 1994. - 53 б; Ахметов С.А. Халел Досмухамедұлының өмірі мен қоғамдық-саяси және ағартушылық қызметі (1883-1939жж.) // тарих ғылым. кандидаты...авторефераты. Алматы, 2005. – 35 б.; ИдрисоваҮ.Х. Б.Қаратаевтың қоғамдық-саяси қызметі // тарих ғылым. кандидаты ... авторефераты. - Орал, 2007. – 30 б. Абикенова К.Е. Телжан Шонанұлының қоғамдық-ағартушылық және ғылыми қызметі (1894-1938жж.) // тарих ғылым. кандидаты ...авторефераты. - Алматы, 2007.- 28 б.; Сүлейменова Д.Д. Алашорданың Батыс бөлімінің тарихы // тарих ғылым. кандидаты ... авторефераты. - Алматы, 2004. - 30 б.; Мажитов Р.С. Ж.Досмұхамедовтың қоғамдық-саяси қызметі // тарих ғылым кандидаты ... авторефераты. - Орал, 2005.-30 б.; Иманбаева С.С. М.Дулатовтың өмірі мен қызметі (1885-1935жж.) // тарих ғылым. кандидаты ... авторефераты... - Алматы, 1999. - 28 б.;

21 Олкотт, Казахи изд. иностранной Гувера Стэнфорд. - Коллифорния, 1978. - 73 с; Беннигсен А., Лемерьсе-Келькежей Ш Баспасөз және 1920 жылға дейінгі россия мұсылмандары арасындағы ұлттық қозғалыс // - Қазақстан коммунисі, 1991. № 10, -72-78 б.; ВиннерТ.Г.Устное творчество и литература казахов Русской Центральной Азии. - Изд. Дьюкского университета, 1958. - 324 с.; Оралтай Хасен. Алаш Түркістан түркілерінің ұлт-азаттық ұраны// Азат. - 1991, № 1, 1- шілде.

22 Тәж-Мұрат М. Ғұмар Қараш. (Өмірі мен шығармашылығы.) - Ақтөбе: А-Полиграфия ЖШС, 2004. - 384 б.; Соныкі: Шәңгерей. (Жасампаздық өмірі.) -Алматы: Өлке, 1998. - 336 б.

23 Рысбеков Т.З. Өскен өлке тарихы. - Орал, 1997. - 62 б; Соныкі: Этюды истории родного края. – Уральск. 2007, - 196 с.; Кенжалиев И. Батыс Қазақстанның қасіретті жылдары (1916-1920 жж.). Тарихи очерк. - Орал: БҚМУ баспаханасы, 2000. - 144 б.; Соныкі: Батыс қазақстанның қасіретті жылдары (1917-1920 жж.). Бөкей облысы. - Орал: БҚМУ баспаханасы, 2001. - 169 б.; Соныкі: Ғұмар Қараш. Орал. Оқу құралы. 2004. - 136 б.; Бірімжаров Б.Қ. Батыс Қазақстан тарихынан. ХҮІІІ-ХІХ ғғ. Оқу құралы. - Орал, 2002. – 155 б.; Кенжалиев И., Табылдиев Н. Казталовка – байырғы ата мекен. - Алматы, 1994. - 57 б.

24 Өзбекұлы С. Арыстары алаштың. Тарихи очерктер. - Алматы: Жеті жарғы, 1998. - 186 б.

25 Исмаилов А. Ғұмар Қараштың қоғамдық-саяси және құқықтық көзқарастары // заң ғылым. кандидаты... авторефераты. - Алматы, 2004.- 26 б.

26 Батыс Қазақстан облыстық Мемлекеттік мұрағаты ( Бұдан кейін БҚОММ) 312 - қор, 1- тізбе, 2- іс.

27 Ресей Федерациясының Астрхан облыстық Мемлекеттік мұрағаты (әрі қарай РФ АОММ) 734 - қор, 1- тізбе, 4-іс.

28 ҚР ОММ. 78 - қор, 2 - тізбе, 5278 - іс,

29 РФ АОММ 734 - қор, 2 - тізбе, 2 - іс

30 РФ АОММ 734- қор, 1- тізбе, 11- іс,

31 ҚР ОММ. 78 - қор, 2 - тізбе, 5466 - іс,

32 ҚР ОММ 78 - қор, 2 - тізбе, 3975 - іс,

33 ҚР ОММ 4 - кор, 1 - тізбе, 3563 - іс,

34 ҚР ОММ. 78- қор, 2 - тізбе, 5044 - іс,

35 РФ АОММ. 1632 - қор,1 - тізбе, 39 - іс

36 Цаликов А. Кавказ и Повольже. Очерки инородческой политики и культурно-хозяйственного быта. - Москва: Изд. М. Мухтарова, 1913. – 184 с.

37 Нафигов Р.И. Наш Тукай: Новые страницы из жизни поэта. - Казань: Изд. Фикер, 1998. - 168 с.

38 Пидагогика // Мұғалім, 1919. №2.

39 Қараш баласы Ғұмар. Ішкі Орда. Ахмет Жанталинге жауап // Айқап, 1912. № 9.

40 Түрлі хабарлар // Қазақстан, 1912. № 11, 24 апрель.

41 Кенжалиев И. Ғұмар Қараш. Орал.Оқу құралы. 2004.-136 б.

42 Өзбекұлы С. Исмайлов А. Ғұмар Қараш (өмірі мен қызметі). - Алматы, 2000. - 34 б.

43 РФ АОММ. 299- қор, 3-тізбе, 506-іс.

44 БҚ ОММ. 17-қор, 2-тізбе, 451- іс. № 29 тіркеу карточкасы

45 БҚ ОММ. 312-қор, 1-тізбе, 2-іс.

46 БҚ ОММ. 17-қор, 1-тізбе, 10-іс.

47 БҚОММ. 17-қор, 1-тізбе, 207- іс.

1 Ғұмар Қараш шығармаларындағы әлеуметтік мәселелер // М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті «Хабаршысы». Ғылыми журнал. Орал.-2007, - №3. -32-40 бб.

2 Ғұмар Қараш – «Қазақстан» газетін ұйымдастырушы // Қазақ тарихы. Республикалық ғылыми әдістемелік журнал. Алматы. -2007.- №2, -36-40 бб.

3 Ғұмар Қараштың «Қазақстан» газетінде көтерген мәселелері // М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті «Хабаршысы». Ғылыми журнал. - Орал, -2008. -№3, - 22-32 бб.

4 Ғұмар Қараштың – педагогикалық ой-пікірлері // М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті «Хабаршысы». Ғылыми журнал. - Орал. -2007, -№4.- 23-31 бб.

5 Ғұмар Қараш – Алаш қозғалысының жаршысы // «Батыс Қазақстандағы тарих ғылымы мен білім дамуының мәселелері: ізденістер мен міндеттер» атты тарих ғылымдарының докторы, академик Т.З. Рысбековтың 60 жасқа толуына арналған республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Орал. 20 қыркүйек, 2007.-157-160 бб.

6 Ғұмар Қараш – қоғам қайраткері // «Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы және жоғары мектеп міндеттері» М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің 75-жылдық мерейтойына арналған Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Орал, 2007. - 117-120 бб.

7 Ғұмар Қараштың тарихи танымдық, философиялық көзқарастары // «Ғасырлар тоғысындағы түркі өркениеті: саясат, экономика және мәдениет» атты Халықаралық ғылыми - тәжірибелік конференцияның материалдары, Батыс Қазақстан гуманитарлық академиясы, Орал, 2007. -134-137 бб.

8 Ғұмар Қараштың қоғамдық - саяси көзқарасының қалыптасуы // 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің 90 жылдығына арналған «Қазақстандағы ұлт-азаттық қозғалыстар: теория, тарих, тағылым» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары, М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Орал. 7желтоқсан, 2006.- 37-42 бб.

9 Ғұмар Қараштың – халық ағарту саласындағы атқарған қызметі // «Қазақстан қоғамы: Ұлттық басымдылық және бәсекеге қабілеттіліктің шешуші факторлары» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары, «Әулие-Ата» университеті. Тараз қаласы, 2007, -113-117 бб.

10 Ғұмар Қараш – Алаш тұлғасы // «Алаш қозғалысы идеясының Еуразия кеңістігіндегі ықпалы: тарих және қазіргі кезең» Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары, Шәкәрім атындағы СМУ және СМПИ, Семей. 3-5 қараша, 2008. 242-247 бб.

Резюме

автореферата диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук по специальности 07.00.02 – Отечественная история

(История Республики Казахстан)
Боранбаева Бактылы Сансызбаевна
Жизнь и общественно-политическая деятельность Гумара Караша
Объектом исследования является жизнь и общественно-политическая деятельность Г.Караша. Исследование основано на архивных документах и ценных источниках.

Актуальность темы. Исследование общественно-политической и творческой деятельности представителей казахской интеллигенции, посвящавших себя в разные годы служению своему народу, в период становления независимости нашей страны стало актуальной. Возможность свободно вести исследования в этой области ученые получили только после обретения республикой независимости. Так, основные труды, посвященные жизни и деятельности участников движения Алаш, увидели свет именно в последние годы. Тем не менее, нельзя утверждать, что на сегодня изучена жизнедеятельность всех представителей интеллектуальной элиты, имевших отношение к движению Алаш в этой связи, весьма актуальным является исследование как самих личностей из малоизученных представителей национально-освободительного движения казахского народа первой четверти XX века, так и их идейных позиций.

К тому же необходимо дальнейшее углубление исследований в этой области для раскрытия новых граней в истории жизни и деятельности представителей национальной элиты, объединенных идеями движения Алаш. Поэтому объектом нашего исследования стала жизнь и общественно-политическая деятельность одного из незаурядных представителей казахской национальной интеллигенции – Гумар Караша.

Из вышеизложенного следуют следующие задачи:

– определить основные факторы и среду получения образования, повлиявшие на становление Г. Караша и формирование его общественных воззрении;

– выявить его взгляды, как одного из деятелей движения Алаш, по вопросам земли, религии, просвещения относительно интересов казахского народа, а также суть его критики колониальной политики Российской империи;

– дать объективную оценку просветительской деятельности Г.Караша при его работе организатором и издателем газеты «Казахстан» в 1911-1913 гг.;

– на основе источниковых материалов раскрыть педагогическую и религиозно-просветительскую деятельность Г.Караша;

– охарактеризовать его роль как борца за национальные интересы в деле организации партии «Алаш» и правительства «Алашорда»;

– проанализировать деятельность Г.Караша по пропаганде среди населения политических преобразований и реформ после Февральской революции 1917г.;

– основываясь на источники, ранее не введенные в научный оборот, изучить общественно-политическую деятельность Г.Караша в советский период, а также обстоятельства его смерти.

Научная новизна исследовательской работы.

– рассмотрены и проанализированы мировоззрение, общественные взгляды и личные качества Г.Караша как общественного деятеля;

– отдельно исследованы взгляды Гумара Караша в отношении национальных вопросов;

– показана роль Г.Караша в распространении и пропаганде идей движения Алаш;

– с исторических позиций рассмотрены и проанализированы его педагогические взгляды и религиозно-просветительская деятельность;

– изучены его участие и деятельность в движении джадидизма;

– на основе новых документальных данных выявлен и определен вклад Г.Караша в освободительную борьбу казахского народа;

– историческое наследие Г.Караша исследовано с новых концептуальных и общечеловеческих позиций.

– Г.Караш как общественный деятель, на основе своих политических взглядов и убеждении, призывал к широкому просвещению казахского народа с целью введения своей страны в ряд цивилизованных;

– Г.Караш – поборник интересов своего народа. В его произведениях нашли отражение актуальные для того времени проблемы, касающиеся противоречии в социальном, политическом, экономическом и правовом развитии казахского общества, а также поиски путей их решения;

– Г.Караш – личность, занимающая особое место в истории национально-освободительного движения казахского народа начала ХХ века как один из его проповедников. Он в рядах национально-демократической интеллигенции активно участвовал в решении социально-экономических и политических проблем казахского общества;

– Взгляды и передовые идеи заступника народа о религии, нации, языке и культуре, публикуясь в периодической печати, способствовали духовному и политическому развитию казахского общества. Взгляды и идеи Г.Караша начала ХХ века о вступлении казахского народа в число цивилизованных и его развитии в этом направлении не потеряли свою актуальность и по сей день;

– Г. Караш – деятель с высшим религиозным образованием. Его идеи о преобразовании общества основаны на том, что достижение духовности и цивилизованности в нем должно опираться на религиозные ценности и законы шариата. Он научно доказал, что законы религии и шариата совершенно не препятствуют развитию науки и культуры;

– Г Караш хорошо понимал важность периодической печати в выявлении и решении социально-политических и культурных проблем, имеющих национальную значимость. В связи с этим им было вложено много сил в дело издания общенациональной газеты «Казахстан»;

– Г.Караш как и другие представители национальной интеллигенции приветствовал Февральскую революцию. Свержение самодержавия было воспринято им как важнейшее политическое событие, которое должно было привести к освобождению народа от колониального гнета.

– в диссертационной работе проанализированы и систематизированы документы и научные труды, посвященные жизни и деятельности Г.Караша;

– выявлены объективные и субъективные факторы, повлиявшие на формирование мировоззрения и становления личности деятеля;

– изучена просветительская деятельность Г.Караша в период его работы организатором и издателем газеты «Казахстан» в 1911-1913 гг.;

– впервые проведен исторический анализ и взглядов Г.Караша, как одного из активных деятелей движения Алаш, в отношении колониальной политики Российской империи, по вопросам религии, собственности на землю, образования и просвещения казахского народа, и дана их характеристика;

– на основе различных источников и новых архивных данных раскрыта педагогическая и религиозно-просветительская деятельность Г.Караша;

From the above said the following tasks set up:

– to determine basic factors and educational environment that influenced on the moulding his character and his creative activity;

– to reveal his view points as one of the outstanding representatives of Alash,concerning the questions of land, religion, education, interests of Kazakh people, as well as the essence of his critical attitude to Russian Empire colonial policy;

– to give a fair assessment of G.Karash’s enlightenment activity while working as organizer and publisher of the “Kazakhstan” newspaper in 1911-1913;

– on the basis of source materials to reveal G.Karash’s pedagogical and religious enlightenment activity;

– to characterize his role as a fighter for national interests in organizing the party “Alash” and government “Alash Orda”;

– to analyze G.Karash’s activity on propaganda among the inhabitants the political reorganization and reform after February revolution in 1917;

– based on sources earlier not introduced in scientific terms, to investigate Gumar Karash’s socio-political activity during the Soviet period, as well the circumstances of his death.

Scientific novelty of the research.

– Worldoutlook, public viewpoints and his personal qualities as a public figure have been investigated and analyzed;

– G.Karash’s views concerning national questions have been seperately investigated;

– G.Karash’s role in spreading and propoganda the ideas of Alash movement is shown;

– His pedagogical viewpoints reliogous enlightenment activity has been examined from his historical positions;

– His participation and activity in the jadidism movement has been studied;

– On the basis of new documents G.Karash’s valuable contribution to Kazakh people’s liberation movement has been rerealed and determinded;

– G.Karash’s historical heritage has been investigated from new conceptual and human(common to humanity)values;

– G.Karash as a public figure on his own political views and convictions, called for broad enlightenment of Kazakh people aiming at introduction of his native country into civilized world.

– G.Karash is a champion of his people’ interests. In his works urgent problems of that time were revealed concerning contradictions in social, political, economic and legal development of the Kazakh society, as well as the ways of solution.

– G.Karash is a unique individual taking a special place in the history of national-liberation movement of Kazakh people at the beginning of the XX century, as one of its exponents. He took an active part in solving socio-economic and political problems of the Kazakh society being among national democratic intelligentsia.

– His view points and progressive ideas as people’s protector about religion, nation, language and culture, having been published in mass media, contributed to spiritual and political development of the Kazakh society. His view points and ideas at the beginning of the XX century on Kazakh people’s introduction into civilized world and its development hasn’t lost its actuality yet until nowadays.

– G.Karash is a figure with higher religious education. His ideas on society reorganization are based on the belief the spiritual and civilization should be based on religion and laws of shariat. He scientifically proved that laws of shariat don’t create obstacles to science and culture development.

– G.Karash realized very well the importance of mass media in clarification and solving of socio-political and cultural problems that have national significance. In this connection much effort was spent in publishing the national newspaper “Kazakhstan”.

– G.Karash as well as other representatives of national intelligentsia welcomed February revolution. Overthrough of autocracy was perceived as the most important political event, leading to free people from colonial york.

– In this dissertation work all the documents and research works devoted to G.Karash’s life and creative activity have been analyzed and systematized.

– The objective and subjective factors that have affected on formation of his outlooks and becoming a politician have been studied.

– The enlightenment activity during the period of his work as organizer and publisher of newspaper “Kazakhstan” in 1911-1913 has been studied.

– For the first time has been analyzed G.Karash’s view points as one of the most active leaders of Alash concerning colonial policy of Russian Empire, question of religion, owning the land, education and enlightenment of Kazakh people and the characteristic features are given.

– On basis of various sources and new archives materials G.Karash’s pedagogical and religious-enlightenment activity have been revealed.