Бухгалтерлік есепке заңнамалы- нормативтік құжаттардың әдістемелік жинағы 0705002 «Бухгалтерлік есеп және аудит»
Ассоциацияланған кәсіпорындарға инвестициялар
жүктеу/скачать 2.96 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 14. Бірлескен қызметке инвестициялар
13. Ассоциацияланған кәсіпорындарға инвестициялар§ 91. Ассоциацияланған ұйымдардың анықтамасы 234. Ассоциацияланған ұйым – инвестор әдәуір әсер ететін және еншілес ұйым да, бірлескен қызметтегі қатысу үлесі де болып табылмайтын ұйым (мысалы серіктестікті қоса алағнада); 235. Едәуір әсер ету – инвестициялар объектісінің қаржылық және операциялық саясаты бойынша, бірақ осы саясатты бақылау немесе бірлесіп бақылау болып табылмайтын шешімдер қабылдауға қатысу мүмкіндігі. 1) Егер инвестор тікелей немесе жанама (мысалы, еншілес ұйымдар арқылы) инвестициялар объектісінде 20 немесе одан да көп пайыз дауыс беру құқығын иемденсе, инвестор оның мұндай емес екендігін дәл көрсетуге болатын жағдайларды қоспағанда, едәуір әсерге ие деп саналады. 2) Егер инвестор тікелей немесе жанама (мысалы, еншілес ұйымдар арқылы) инвестициялар объектісінде 20 пайыздан аз дауыс беру құқығын иемденсе, инвестор оның мұндай емес екендігін дәл көрсетуге болатын жағдайларды қоспағанда, едәуір әсер ете алмайды деп саналады. 3) Басқа инвестордың акциялардың елеулі бөлігін немесе акциялардың көпшілігін иеленуі инвесторда едәуір әсер етуді болдырмауы міндетті емес.
236. Инвестор өзінің инвестицияларын барлық ассоциацияланған ұйымдарға мынадай моделдердің бірімен ескеруге тиіс: 1) осы Стандарттың 237-тармағында берілген іс жүзіндегі шығындар бойынша есептеу моделі бойынша. 2) осы Стандарттың 238-тармағында берілген үлестік қатысу моделі бойынша. 3) осы Стандарттың 239-тармағына сәйкес пайданың немесе залалдың құрамына енгізу арқылы әділ құн бойынша.
237. Инвестор өзінің инвестицияларын құнсызданудан болған барлық жинақталған залалды шегергендегі іс жүзіндегі шығындар бойынша ассоциацияланған ұйымдарға өлшейді. Инвестор инвестициядан алынатын кірісті инвестор сатып алу сәтінен бастап жинақталған ассоциацияланған ұйымның пайдасынан түскен қаражатты бөлуді алатын деңгейде ғана тануға тиіс. Осындай пайданың үстінен алынған бөлінетін қаражат инвестициялардың орнын толтыру болып табылады және инвестициялардың құнын азайту ретінде танылады. Инвестор осы бөлімде көзделген ақпаратты мынадай ашуды жүргізуге тиіс. Инвестор осы Стандарттың 26-бөліміне сәйкес құнсыздануды тануға тиіс. § 94. Үлестік қатысу әдісі 238. Үлестік қатысу әдісі бойынша инвестицияларды ассоциацияланатын ұйымдарға өлшеген кезде инвестор ХҚЕС (IAS) 28 «Ассоциацияланған кәсіпорындарға инвестициялар» сәйкес рәсімдерге жүгінген және ашқан жөн. § 95. Пайда немесе залал арқылы әділ құн моделі 239. Пайда немесе залал арқылы әділ құн моделі бойынша ассоциацияланған ұйымдарға инвестицияларды өлшеген кезде инвестор осы Стандарттың 11-бөліміне сәйкес рәсімдерді пайдалануға және ақпаратты ашуға тиіс. Әділ құны дұрыс өлшенуі мүмкін ассоциацияланған ұйымдарға инвестициялар пайда немесе залал арқылы әділ құн моделінің көмегімен өлшенбеуге тиіс. § 96. Ақпаратты ашу 240. Ассоциацияланған ұйымдағы инвестор мынадай ақпаратты ашуға тиіс: 1) ассоциацияланған ұйымдарға инвестициялар бөлігіндегі есеп саясатының ережелері; 2) олар үшін кесілген баға жарияланатын ассоциацияланған ұйымдарға инвестициялардың әділ құны; 3) активтердің, міндеттемелердің, кірістің біріктірілген сомаларын және пайданы немесе залалды, сондай-ақ ассоциацияланған ұйымдардағы инвестордың меншік үлесін қоса алғанда, ассоциацияланған ұйымдар туралы жиынтық қаржылық ақпарат; және 4) ассоциацияланған ұйымдардың қаражатты инвесторға ақшалай дивидендтер немесе қарыздар немесе аванстар бойынша төлемдер нысанында беру қабілетіне әсер ететін кез келген елеулі шектеулердің (мысалы, қарыз туралы келісімдер немесе регулятивті органдар талаптарының нәтижесінде туындайтын) сипаты мен дәрежесі. 241. Егер ассоциацияланған ұйымдарға инвестициялар үлестік қатысу әдісі бойынша ескерілетін жағдайда инвестор осындай ассоциацияланған ұйымдардағы пайдадағы немесе залалдағы өзінің үлесі туралы ақпаратты, мұндай инвестициялардың баланстық құнын және осындай ассоциацияланған ұйымдардың тоқтатылған қызметіндегі инвестордың үлесін бөлек ашуға тиіс. 242. Инвестор ассоциацияланған ұйымдарға инвестицияларды ұзақ мерзімді активтер түрінде сыныптауға тиіс. 14. Бірлескен қызметке инвестициялар§ 97. Бірлескен қызметтің анықтамасы243. Бірлескен бақылау – шартта айқындалған экономикалық қызметті бақылауды бөлу; бірлескен бақылау осы қызметке жататын стратегиялық қаржылық және операциялық шешімдер бақылауға ие тараптардың (бірлескен қызметке қатасушылар) ынтымақты келісімін талап еткен жағдайда ғана жұмыс істейді. 244. Бірлескен қызмет – екі немесе одан да көп тарап бірлескен қызметке жататын экономикалық қызметті жүзеге асыратын шарттық келісім. Бірлескен ұйымдар бірлесіп бақыланатын активтердің, бірлесіп бақыланатын қызметтің немесе бірлесіп бақыланатын кәсіпорындардың нысанын қабылдауы мүмкін.
245. Бірлескен қызметтің кейбір түрлерінің жұмыс істеуі корпорация, серіктестік немесе өзге де ұйым немесе бірлескен қызметтің өзінің қатысушыларынан бөлек қаржылық құрылым құру емес, бірлескен қызметке қатысушылардың активтері мен өзге де ресурстарын пайдалануды қамтиды. Бірлескен қызметке әрбір қатысушы өзінің меншікті негізгі құралдарын пайдаланады және өзінің меншікті қорлары болады. Ол сол сияқты өзінің меншікті шығыстары мен міндеттемелерін алады және оның меншікті міндеттемелерін білдіретін меншікті қаржылық ресурстарды қалыптастырады. Бірлескен қызметті бірлескен қызметке қатысушының қызметкерлері бірлескен қызметке қатысушының ұқсас қызметімен қатарлас жүзеге асыра алады. Бірлескен қызмет туралы келісім, әдетте, бірлескен өнімді сатудан кіріс пен бірлесіп жұмсалған кез келген шығыстар бірлескен қызметке қатысушылар арасында бөлінетін тәсілді көздейді. 246. Бірлесіп бақылайтын операцияларға өзінің қатысу үлесіне қатысты бірлескен қызметке қатысушылар өзінің қаржылық есептілігінде мыналарды тануға тиіс: 1) олар бақылайтын активтер мен қолда бар міндеттемелер; және 2) жұмсалған шығыстар мен бірлескен қызмет тауарларын немесе қызметтерін сату нәтижесінде ол алатын кірістердегі өзінің үлесі.
247. Бірлескен қызметтің кейбір түрлері бірлескен бақылауды және жиірек бірлескен қызмет мақсатында енгізілген немесе сатып алынған және бірлескен қызметтің мақсаттарына арналған бір немесе бірнеше активтерге бірлескен қызметке қатысушылардың бірлескен меншігін қамтиды. 248. Бірлесіп бақыланатын активтердегі өзінің қатысу үлесіне қатысты бірлескен қызметке қатысушы өзінің қаржылық есептілігінде мыналарды тануға тиіс: 1) активтердің сипатына сәйкес сыныпталатын бірлесіп бақыланатын активтердегі өзінің үлесін; 2) олар қабылдаған міндеттемелерді; 3) бірлескен қызметке басқа да қатысушылармен бірлесіп бірлескен қызметке қатысты ұшыраған кез келген міндеттемелердің өзінің үлесін; 4) бірлескен қызметтен алынған өнімнің өзінің үлесін бірлескен қызметке ұшыраған шығыстардың өзінің үлесімен бірге сатудан немесе пайдаланудан түскен кірісті; және 5) ол бірлескен қызметке өзінің қатысу үлесіне қатысты жұмсаған шығыстарды. § 100. Бірлесіп бақыланатын кәсіпорындар 249. Бірлесіп бақыланатын кәсіпорын – бұл бірлескен қызметке қатысушының әрбір қатысушысында өзінің қатысу үлесі бар корпорация, серіктестік немесе өзге де ұйым құруды болжайтын бірлескен қызмет. Кәсіпорын қызметті бірлескен қызметке қатысушылар арасындағы шарттық келісім кәсіпорынның экономикалық қызметін бірлесіп бақылауды белгілейтінді қоспағанда, дәл басқа да ұйымдар сияқты жүргізеді. § 101. Бастапқы танудан кейінгі өлшеу 250. Бірлескен қызметке қатысушы барлық бірлесіп бақыланатын кәсіпорындарға өзінің қатысуын санамаланған әдістердің бірінің көмегімен ескереді: 1) осы Стандарттың 251-тармағына сәйкес шығындарды күрделендіру моделі бойынша; 2) осы Стандарттың 252-тармағына сәйкес үлестік қатысу моделі бойынша; 3) осы Стандарттың 253-тармағына сәйкес пропорционалды шоғырландыру моделі бойынша; немесе 4) осы Стандарттың 254-тармағына сәйкес пайданың немесе залалдың құрамына енгізу арқылы әділ құнмен. § 102. Іс жүзіндегі шығындар бойынша есептеу моделі 251. Бірлескен қызметке қатысушы бірлесіп бақылайтын кәсіпорындарға өзінің инвестицияларын барлық құнсызданудан болған жинақталған залалдарды шегергендегі іс жүзіндегі шығындар бойынша өлшейді. Инвестор инвестициядан түскен кірісті инвестор сатып алу сәтінде жинақталған инвестициялар объектісінің пайдасынан түскен қаражатты бөлуді алатын дәрежеде ғана тануға тиіс. Осындай пайдадан артық алынған бөлінетін қаражат инвестициялардың орнын толтыру болып саналады және инвестициялардың құнын азайту ретінде танылады. Бірлескен қызметке қатысушы осы бөлімде көзделген ақпаратты ашуды жүргізуге тиіс. Бірлескен қызметке қатысушы құнсыздануды осы Стандарттың 26-бөліміне сәйкес тануға тиіс. § 103. Үлестік қатысу әдісі 252. Бірлесіп бақыланатын қызметке инвестицияларды үлестік қатысу әдісі бойынша өлшеген кезде бірлескен қызметке қатысушы 31 «Бірлескен қызметке қатысу» ХҚЕС-ке (IAS) және 28 «Ассоциацияланатын ұйымдарға инвестицияларды есепке алу» ХҚЕС-ке (IAS) сәйкес рәсімдерді пайдалануға тиіс. Бірлескен қызметке қатысушы сол сияқты 28 «Ассоциацияланатын ұйымдарға инвестицияларды есепке алу» ХҚЕС (IAS) көзделген ақпаратты ашуды жүргізуге тиіс. § 104. Пропорционалды шоғырлану 253. Бірлесіп бақыланатын қызметке инвестицияларды пропорционалды шоғырлану әдісі бойынша есептеген кезде бірлескен қызметке қатысушы 30-37 ХҚЕС (IAS) 31 «Бірлескен қызметке қатысу» сәйкес көзделген рәсімдерді пайдалануға тиіс. Бірлескен қызметке қатысушы сол сияқты «Ассоциацияланатын ұйымдарға инвестицияларды есепке алу» ХҚЕС (IAS) 28-де көзделген ақпаратты ашуды жүргізуге тиіс. § 105. Пайда немесе залал арқылы әділ құны моделі 254. Бірлесіп бақыланатын кәсіпорынға инвестицияларды пайда немесе залал арқылы әділ құн моделі бойынша өлшеген кезде бірлескен қызметке қатысушы осы Стандарттың 11-бөліміне сәйкес рәсімдерді пайдалануға және ақпаратты ашуға тиіс. Әділ құнының дұрыс өлшенуі мүмкін емес бірлескен қызметке инвестициялар пайда немесе залал арқылы әділ құнның моделінің көмегімен өлшенбеуге тиіс. § 106. Бірлескен қызметке қатысушы мен бірлескен қызмет арасындағы операциялар 255. Бірлескен қызметке қатысушы активтерді бірлескен қызметке енгізсе немесе оларды бірлескен қызметте сатса, операция бойынша пайданың немесе залалдың кез келген бөлігін тану оның мазмұнын көрсетуге тиіс. Активтер бірлескен қызметте болған кезде және бірлескен қызметке қатысушы меншік құқығына байланысты едәуір тәуекелді және сыйақыны берсе, бірлескен қызметке қатысушы пайданың немесе залалдың бірлескен қызметке басқа да қатысушыларды қатысу үлесіне тиесілі бөлігін ғана тануға тиіс. Бірлескен қызметке қатысушы салым немесе сату қысқа мерзімді активтерді сатудың ықтимал таза құнын немесе құнсызданудан келген залалды азайтудың дәлелі болатын болса, залалдың бүкіл сомасын тануға тиіс. 256. Бірлескен қызметке қатысушы бірлескен қызметтен активтер сатып алған кезде ол өзінің осы операция бойынша бірлескен қызмет пайдасындағы үлесін ол активтерді тәуелсіз тарапқа қайта сатқанға дейін тануға тиіс емес. Бірлескен қызметке қатысушы осындай операциялардан келетін өзінің залалының үлесін залал олар құнсызданудан келген залалды білдіретін болса тез арада танылуға тиіс жағдайларды қоспағанда, пайданы есептеген кездегідей ескереді. 257. Бірлескен бақылауы жоқ бірлескен қызмет инвесторы мұндай инвестицияны осы Стандарттың 11-бөліміне сәйкес – егер ол бірлескен қызметке едәуір әсер ете алатын болса осы Стандарттың 13-бөліміне сәйкес ескеруге тиіс. § 107. Ақпаратты ашу 258. Бірлескен қызметке қатысушы басқа да шартты міндеттемелердің сомасынан бөлек залалдың болу ықтималдығы жоғары болмайтын жағдайларды қоспағанда, мынадай шартты міндеттемелердің жалпы сомасын ашуға тиіс: 1) бірлескен қызметке оның қатысушы бірлескен қызметке қатысу үлестеріне және ол бірлескен қызметке басқа да қатысушылармен бірге жауап беретін оның әрбір шарттық міндеттемелердегі үлесіне байланысты шеккен шарттық міндеттемелер; 2) ол шарты түрде жауапкершілік жүктейтін бірлескен қызметтің өзіндегі шарттық міндеттемелердегі оның үлесі; және 3) инвестор бірлескен қызметке басқа да қатысушылардың міндеттемелері бойынша шартты түрде жауап беретіндіктен туындайтын шарттық міндеттемелер. 259. Бірлескен қызметке қатысушы сол сияқты мынадай ақпаратты ашады: 1) бірлескен қызметке қатысуға байланысты өзінің міндеттемелерінің жиынтық сомасын, қатысушыда өзге де қызметтермен бірлесіп, туындаған капитал бойынша ықтимал міндеттемелердегі өзінің үлесін, сондай-ақ бірлескен қызметтің өзіндегі капитал бойынша міндеттемелердегі өзінің үлесін; 2) бірлескен қызметтегі неғұрлым едәуір қатысу үлестерінің тізбесі мен сипаттамасын және бірлесіп бақылайтын кәсіпорындардағы меншік үлестердің арақатынасы; 3) кәсіпорын өзінің үлесін бірлесіп бақылайтын кәсіпорындарда тану үшін пайдаланатын әдіс.
жүктеу/скачать 2.96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|