Буканова асель кайратовна
Білім беруді цифрландыру жағдайында информатика тарихы курсын оқыту құралы
жүктеу/скачать 7.27 Mb.
|
| 2.2 Білім беруді цифрландыру жағдайында информатика тарихы курсын оқыту құралы
Қазіргі цирфландыру уақытында оқыту құралдарының электронды немесе компьютермен сүйемелдеп оқыту құралдарына көп көңіл бөлініп отыр. Электронды оқыту дәстүрлі оқытумен салыстырғанда бірқатар артықшылықтарға ие: білім алушыларға қолжетімділіктің үлкен еркіндігі, оқудың икемділігі, жұмыс орнында оқу мүмкіндігі, сауатты, сапалы білім беру, білім алушылардың білімін бағалаудағы объективтілік, даму мүмкіндігі, заман ағымына сай болуы. Педагогикалық еңбектерде құралдарды оқу материалының және еңбек іс-әрекеттерінің мәні мен мазмұнын ашатын және оны теория мен практикада жүзеге асыратын құралдар жүйесі, педагогикалық қарым-қатынас құралы, дидактикалық құралдар деп бөлу орын алады. Оқу процесінің нәтижелі болуы оның құрылымдық элементтеріне тәуелді, оның ішінде құралдарға. Құрал – адам іс-әрекетінің құрылымындағы ойластырылған, болжамды және анықталған мақсатты жүзеге асырудағы орталық буын. Құрал – адамның қандайда бір нәтижеге жетудегі әрекет әдістері мен тәсілдері [115]. «Оқыту құралы» ұғымы дидактикада басқа компоненттермен қатар оқу процесінің құрамдас бөліктерінің біріне сілтеме жасау үшін қолданылады. Оқыту құралдары оқытушының ақпараттық және басқарушылық қызметін жүзеге асыруда маңызы зор. Құралдар білім алушылардың танымдық процестерін қозғауға және қолдауға, оқу материалының көрнекілігін жақсартуға, сонымен қатар, қол жетімді етуге, зерттелетін құбылыс туралы нақты ақпарат беруге көмектеседі. Мысалға, Н.Т. Ошанова өзінің зерттеуінде «Құралдар оқушылардың дүниетанымдық қабілеттерінің дамуына мүмкіндік туғыза отырып, оқушылардың ойын дамытады, өз бетінше ізденіп жаңа білімді игеруге ықпал жасайды. Негізінде оқыту құралдары мен әдістері ғылыми таным әдістеріне байланысты, өйткені оқушылардың оқытуда ең бастысы оқушылардың танымдық іс-әрекеті. Оқыту құралдарын пайдалану, практикалық сабақ пен теориялық сабақты жақындастыру оқушылар көзқарасының қалыптасуының, таным қабілеттерінің дамуының негізі болады» дей отырып, оқушылардың дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыруға көмегін тигізетін телекоммуникациялық технологияларды оқытуда қолданылатын Инфонет бағдарламасын (арнайы жасалынған, құрылымын өзгертуге болмайтын құрал) және телекоммуникациялық технологияларды оқытудың ақпараттық толықтыру құралын (мұғалімнің жетекшілігімен оқушылардың жас ерекшеліктеріне, білім деңгейлеріне байланысты оқу материалдары таңдалынып және әр сабақта толықтырылып отырады) ұсынады [21, б. 71]. Сол сияқты, Т.С. Назарова мен Е.С. Полат оқу құралдары ретінде – материалдық объекілерді, оқу ақпаратын тасымалдаушыларды және табиғи заттарды, сондай-ақ адам жасанды түрде жасаған заттарды, олардың көмегімен оқытушы мазмұны мен оқыту әдістерін пайдалана отырып, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту мақсатына жетеді [116]. П.И. Пидкасистый оқыту құралдары ұғымы дидактикада басқа компоненттермен (түпкілікті өнімнің бейнесі, түрлендіру пәні, іс-әрекеттің құралдары мен технологиясы) бірге оқытушы мен білім алушы қызметінің құрамдастарының бірін белгілеу үшін қолданылады деп тұжырым жасаған [117]. Біздің түсінігімізде оқыту құралы – оқытушы мен білім алушының арасында білімді меңгеру, танымдық және практикалық іс-әрекет тәжірибесін қалыптастыру үшін қолданылатын материалдық немесе идеалды «орналастырылған» объект. Оқыту құралдарының білім алушылардың білім сапасына, олардың психикалық дамуына, кәсіби қалыптасуына ықпалы зор. Осындай цифрлық оқыту құралының бірі – «Төңкерілген сынып» (Flipped Classroom) моделі. «Төңкерілген сынып» (Flipped Classroom) оқыту моделін қолданудың негізгі мақсаты – оқу жұмысын төмендегідей болатындай етіп ұйымдастыру: – жалпыға бірдей оқу әрекетін қалыптастыру; – білім алушыларың жеке қасиеттерін және жалпы мәдениетін дамыту; – білімнің құндылығын, ішкі мотивациясын және оқуға жауапкершілігін түсіну. – әрбір білім алушының дамуына, 21 ғасырға қажетті қасиеттер мен дағдыларды: – белсенділік, бастамашылық және дербестік; – АКТ сауаттылық; – шығармашылық пен инновация; – сыни ойлау және мәселелерді шешу қабілеті; – коммуникативті дағдылар және ынтымақтастық; – ақпараттық сауаттылық; – икемділік пен бейімделгіштік; – өнімділік және белсенділік; – көшбасшылық және жауапкершілік т.б. дамытуға қолдау көрсетуге мүмкіндік беру. Алғашында төңкерілген оқытудың құрылымы өте қарапайым болып көрінеді – білім алушыларға үйде видеолекциялар көру тапсырмасын беру және сабақ уақытында алған білімдерін тәжірибеде талқылайсыз. Дегенмен, мұқият қарасақ, төңкерілген сыныптың көптеген ерекше және қызықты формалары бар. Мысалы, EducationDive.com олардың 16 түрін анықтады – барлығын оқыту үшін: ең кішкентай оқушыдан бастап жоғары оқу орындарының білім алушыларына дейін. Осы мысалдардың барлығында ең таңқалдыратын нәрсе – оқу стильдерінен ақпараттық ресурстарға және білім алушылар арасындағы өзара әрекеттесу тәсілдеріне дейін әртүрлі. Біз олардың ішіндегі 7 түріне тоқталамыз: 1. Стандартты төңкерілген сынып: Білім алушылар үй тапсырмасын алады – келесі сабақтың тақырыбына қатысты бейне дәрістерді көру және оқу материалдарын оқу. Сабақта олар үйренгендерін тәжірибеде қолданады, ал оқытушылардың тақырыпты жаттықтыруға/бекітуге көбірек уақыты болады. 2. Талқылауға бағытталған «Төңкерілген» сынып: Оқытушылар дәріс бейнелерін, сондай-ақ сабақтың тақырыбына қатысты кез келген басқа бейне немесе оқуды береді (мысалы, TED Talks, YouTube бейнелері және т.б.). Содан кейін сабақтағы уақыт талқылауға және жобалық әрекеттерге арналады. Бұл тарих, өнер немесе шетел тілі сияқты пәндерде әсіресе пайдалы тәсіл болуы мүмкін. 3. Демонстрацияға бағытталған «Төңкерілген» сынып: әсіресе химия, физика және математика сияқты пәндер бойынша білім алушылар әрекеттерді дәл есте сақтау және қайталауды талап ететін жағдайда қолайлы. Бұл модельде оқытушы өз әрекеттерін жазу үшін программалық құралды пайдаланады, содан кейін білім алушылар өз қарқынымен жұмыс істей алады. 4. Жалған «Төңкерілген» сынып: EducationDrive әзірлеген бұл идея кез келген нақты үй тапсырмасын қолайсыз деп санайтын білім алушылар үшін өте қолайлы. Бұл модель білім алушылар дәріс бейнесін сыныпта өз қарқынымен көруге мүмкіндік береді және оқытушы кез келген жеке көмек көрсету үшін білім алушыдан білім алушыға ауыса алады. 5. Топпен ауыстырылған сынып: бұл модель білім алушыларға бір-бірінен үйренуге көмектесетін жаңа элемент қосады. Жаңа тақырып бойынша жұмыс үйдегі дәріс бейнематериалдар және басқа да ресурстар арқылы әдеттегідей басталады, ал жаңа тақырып білім алушылар топ құрып, тапсырмаларды бірлесіп орындағанда басталады. Бұл формат білім алушыларды бір-бірінен үйренуге ынталандырады, дұрыс жауаптарды білуге ғана емес, серіктеске олардың неге дұрыс екенін түсіндіруге көмектеседі. 6. Виртуалды «Төңкерілген» сынып: білім алушылар үшін бұл төңкерілген сынып үлгісі дәстүрлі бетпе-бет оқыту қажеттілігін толығымен жоя алады. Оқытушылар көру үшін дәріс бейнелерін бөліседі, үй тапсырмасын береді және дайындарын жинайды – барлығы онлайн оқытуды басқару жүйелері арқылы ұйымдастырылады. 7. «Төңкерілген» оқытушы: Бұл модельде төңкерілген сыныпқа арналған барлық бейнелер интернеттен алынбайды және оқытушы емес, білім алушылар жасайды. Осылайша олар өздерінің білімдері мен дағдыларын көрсетеді. Бұл білім алушы оқытушының рөлін алатын ойын, оның мақсаты оқытушыны оқыту. «Төңкерілген» сыныптағы басқа әдістер сияқты, оң және теріс жақтары бар (2-сурет). Сурет 2 – «Төңкерілген сынып» (Flipped Classroom) сабағының артықшылықтары мен кемшіліктері Ал, «төңкерілген сынып» оқыту моделі бойынша өткізілетін сабақта пайдаланылатын электронды ресурстарды төңкерілген цифрлық ресурстар дейді. Бұдан аралас оқытудың «Төңкерілген сынып» оқыту моделінің білім беру ресурстарына, оларды жобалау және оқу үдерісіне енгізудегі оқытушының іс-әрекетіне ерекше талаптар қалыптасады. Бұл бетпе-бет сабақтардың бір бөлігін қашықтық форматқа көшіруде ғана емес, сонымен қатар білім беру бағдарламаларында көбірек уақыт берілетін білім алушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда және қашықтықтан қолдау көрсетуде жемісті. «Төңкерілген сынып» моделімен оқыту жеке пәндер, тақырыптар, тараулар деңгейінде қарастырылады. «Араластырудың» пайызы қандай болса да, оқытудың мұндай түрін енгізу білім беру өзара әрекеттестігінің елеулі инновациялық трансформациясымен, демек, білім беру нәтижелерінің сапасына әсер етумен байланысты. Бұл дәстүрлі оқыту курстарының құрылымы мен мазмұнын құруда, білім алушылардың оқу қызметін ұйымдастыруда және қолдауда өзгерістер енгізу қажеттілігімен байланысты. Формальды түрде цифрлық білім беру ресурстарын дамыту және оқу процесіне қосу оқытушы қызметінің маңызды бөлігі болып табылады, бірақ нақты педагогикалық тәжірибеде бұл көбінесе білім алушыларға заманауи білім беру ортасының мүмкіндіктерін толық ашуға әкелмейді. Білім алушылар цифрлық білім беру ортасында оқу әрекетінің сипатын айтарлықтай өзгерте алатын жалпы педагогикалық тәсілдердің жоқтығын сезінеді. «Төңкерілген сынып» әдісі бойынша цифрлық білім беру ресурстарын әзірлеу мен пайдаланудың мазмұны мен технологиялық ерекшеліктері ғана емес, сонымен қатар аралас оқытудағы олардың рөліне қатысты оқытушының кәсіби ұстанымы да маңызды. Оқытушының аралас оқытуды жүзеге асыруға арналған цифрлық ресурстарды әзірлеудегі қызметі білім беру субъектілерінің өзара әрекеттеріндегі позицияларын өзгертуге, білім алушылардың ашық білім беру позициясын қалыптастыруға байланысты басымдылықтарды көрсетуі керек деген болжамға негізделген. Білім алуды жекелендіруге ықпал ететін, сондай-ақ құзыреттердің перспективалы цифрлық контекстін көрсетеді. Бұл оқытушыға заманауи цифрлық ортаның білім беру әлеуетін барынша толық ашуды қамтамасыз ететін электрондық курстардың цифрлық ресурстарын жобалау тәсілдерін табуға мүмкіндік береді. «Төңкерілген сынып» оқыту моделі бойынша білім беру процесінің цифрлық ресурстық базасын қалыптастырудың педагогикалық тәсілдерін іздестіру барысында оқытушы бірқатар күрделі проблемалық сұрақтарға жауап беруі қажет (3-сурет). Оқытушы осы сұрақтарды өзіне қоя отырып, цифрлық білім беру ресурстарының білім беру үдерісін айтарлықтай өзгеретін педагогикалық функционалдығын түсінуге, «Төңкерілген сынып» әдісі бойынша оқытуды жүзеге асыруда оларды жоспарлаудағы қажетті өзгерістерді жүзеге асыруға әкеледі. Сурет 3 – «Төңкерілген сынып» (Flipped Classroom) оқыту моделі бойынша туындайтын сұрақтар Бүгінгі таңда оқытылатын пәнді ақпараттық қамтамасыз ету үшін оқытушы әзірлеген электрондық оқу курсының ресурстары білім алушыға білім беру мазмұнын айтарлықтай мультимедиялық байытуды, автоматтандырылған бақылауды және өзін-өзі бақылауды қамтамасыз ететін оқыту, қосымша тақырыптық дереккөздерді пайдалану бойынша ұсыныстар ең көп таралған жағдай болып табылады. Білім беру мазмұнын цифрлық форматта ұйымдастырудың дамыған педагогикалық әдістемелері белгілі бір дәрежеде оқу қызметін (сызықтық мәтіндердегі немесе гипермәтіндегі статикалық және динамикалық цифрлық көріну, интерактивті модельдер, өзін-өзі бақылауға арналған тесттер, бекітуге, бақылауға арналған интерактивті тапсырмалар түсіну, дағдыларды дамыту және т.б.) белсендіруге ықпал етеді. Бірақ жалпы алғанда, білім алушы электронды оқыту курсында негізінен дайындалған білім беру мазмұнын қабылдайтын субъектінің ұстанымын сақтайды. Бағалау процедураларының да дәстүрлі оқу процесімен салыстырғанда айтарлықтай айырмашылығы жоқ. Сонымен қатар, белсенді оқыту әдістерінің тиімділігі көбінесе оқу орнының заманауи цифрлық инфрақұрылымында белсенді өзін-өзі дамыту идеяларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін құралдар мен қызметтер қолжетімді болса да, бағытталған оқыту және білім алушының өзін-өзі тәрбиелеу және өзін-өзі дамыту тәжірибесін жинақтау цифрлық ресурстың «артында» педагогикалық әдістермен анықталады. Заманауи цифрлық білім беру ресурстарының педагогикалық функционалдық критерийлері пән мазмұнын ыңғайлы, мәнерлі, көрнекі және тіпті интерактивті ұйымдастыру ғана емес, сонымен қатар субъектілерінің білім берудегі өзара әрекеттеріндегі дәстүрлі рөлдерінің елеулі өзгеруіне ықпал ету болып табылады. Білім алушы үшін бұл цифрлық мазмұнмен және әріптестерімен интерактивті әрекеттесу жағдайында оқу мәселелерін өз бетінше шешу, кеңес алу үшін оқытушыға жүгіну, күрделі мәселелерді шешуге көмектесу және нәтижелерді сараптамалық бағалау мүмкіндігі. Осыған сәйкес оқытушы үшін білім алушылардың өзіндік жұмыстарын педагогикалық қамтамасыз етудің міндеттері мен мүмкіндіктері кеңейіп келеді. Педагогикалық басқарудың икемді әдістерін тікелей цифрлық білім беру ресурстарының мазмұнына технологиялық интеграциялау, кеңейтілетін цифрлық мазмұнға негізделген жеке немесе бірлескен оқу іс-әрекетін ұйымдастыру, цифрлық ортада ақпараттық процестерді автоматтандыру және алгоритмдеу тек мүмкіндік беріп қана қоймайды, сонымен қатар педагогикалық функциялары мен басымдықтары ақпаратты қайта бөлуге мәжбүрлейді. Аралас оқытудың цифрлық ресурстарын жобалаудағы белсенділік тәсілі өнімді болып табылады, мұнда олардың құрылымы мен мазмұнын қалыптастырудың жетекші негізі цифрлық ортада дербестендірілген білім беру қызметін ұйымдастыру мүмкіндіктерінің өзгермелілігі және оны икемді аралас оқытудың таңдалған үлгісіне сәйкес педагогикалық қолдау мүмкіндіктері болып табылады. Бұл тәжірибелік тапсырмалар мен өзіндік жұмыс тапсырмаларын орындаудың мазмұны мен технологияларының, бағалау құралдары қорларының өзгеруімен байланысты және соның нәтижесінде аралас оқытуға арналған электронды оқыту курстарын әзірлеуге ерекше көзқарас қалыптасуда. Аралас оқытудың цифрлық ресурстарының педагогикалық бағыты білім алушының ашық танымдық ұстанымын қалыптастыруға бағытталуы керек. Бүгінгі таңда кәсіби дайындықтың педагогикалық мақсатын қою білім беру нәтижесі мен игерілген академиялық және қолданбалы білімдер мен дағдылардың жиынтығымен шектелмейді. Жүйелік ойлаудың, шығармашылық белсенділіктің, цифрлық құзыреттіліктердің, өнімді өзара әрекеттесу қабілетінің, өзінің даму мақсаттарын анықтаудың және т.б. маңыздылығы артып келеді. Білім алушылардан талап етілетін дағдыларын қалыптастырудың маңызды факторлары олардың ішкі белсенділігі, дербестігі, бастамасы, ашық танымдық ұстанымы болып табылады. Е.Г. Гельфман және М.А. Холодная білім беру ресурстарының мазмұны дамушы әсерге ие болуы, интеллектуалдық тәрбие мәселелерін шешу керектігін көрсетті. Авторлар білім алушының ашық танымдық позициясын қалыптастыруға ықпал ететін білім беру ресурстарының (оқу мәтіндерінің) қажетті сипаттамаларын анықтады. Бұл сипаттамалардың ішінде мыналарды атауға болады: әртүрлі мақсаттағы фрагменттерді біріктіруге мүмкіндік беретін ақпаратты құрылымдаудың ерекше формасы (декларативті және процедуралық білім, тарылған-кеңейтілген мазмұн, нұсқаулық ақпарат және т.б.); қарама-қайшылықтардың, баламалардың болуы, әртүрлі көзқарастардың қақтығысы, қиын жағдайлар және т.б. [118]. Білім беру ресурсының мазмұны мен құрылымының интеллектуалдық әрекеттермен өзара байланысы және оқу-танымдық іс-әрекет субъектісінің авторлары анықтаған ұстанымы аралас оқыту ресурстарында жаңа іске асыруды таба алады. Дәстүрлі білім беру ресурстарын пайдалана отырып, оқытушы дайын, формальды білімді тиімді беру мүмкіндігіне ие, бірақ қазіргі өзгермелі білім мен технология кеңістігінде өзін-өзі дамытудың шарты ретінде білім алушыға білім беру іс-әрекетінің жеткілікті еркіндігін қамтамасыз ете алмайды, жаңа білімді одан әрі тұрақты дербес дамытуға сенімді түрде дайындала алмайды. Оқытудың әдеттегі түсінігінде білім алушы пайдаланатын ресурстардың мазмұнына оларды білім беру мәселелерін шешуде толық иелік етпесе, білім алушыға білім беру ақпаратының көздерін, оларды меңгеру және қолдану жолдарын таңдауға еркіндік берілсе, оқытушы үшін ыңғайсыз жағдай туындайды. Бірақ мұндай ыңғайсыздықты болдырмау енді мүмкін емес. Бүгінгі күні білім беру және кәсіптік қызметте адам ақпараттың көлемді массивтерімен жұмыс істеуі керек, білімнің пәнаралық синтезі маңызды рөл атқарады, интеллектуалдық әрекеттердің жоғары деңгейлерді қамтамасыз ететін әртүрлі ақпараттық құрылымдармен жұмыс істеудің тәжірибеге бағытталған қабілетін қалыптастыру [119]. Қазіргі білім беру ақпараттық кеңістігі желілік ұйымға ие және білім беру, ғылыми, мәдени және кәсіби мазмұнды біріктіреді. Білім беру процесінің ақпараттық базасындағы қажетті өзгерістер түлектің күрделі жүйелермен өзара әрекеттесу қабілетін қамтамасыз етуге, сонымен бірге олардың теориялық негіздерін, дамудың жоғары динамикасын есепке алу мен жүзеге асыруға кәсіби дайындықты бағдарлаумен байланысты әртүрлі факторлардың әсері және т.б. Күрделі ұйымдастырылған білімді дамыту аналитикалық қабілетсіз, сыни көзқарассыз және білім алушыларда өздігінен қалыптаспайтын, бірақ оқу ресурстарының сәйкес құрылысымен бірте-бірте дамитын арнайы аспаптық дағдыларсыз мүмкін емес [120]. Осы тұрғыдан қарағанда аралас оқытудың цифрлық ресурстық базасының ерекше қасиеттері болып келесілерді айтуға болады: – қолжетімді цифрлық контенттің көптігі және көп форматтылығы, білім беру ортасына ену үшін ақпарат арналарының әртүрлілігі; – ақпараттық қызмет формаларымен өзара байланысты білім беру мазмұнын жүйелеу принциптерінің вариативтілігі; – ашық білім беру ресурстары мен өзін-өзі тәрбиелеу ресурстарының рөлін күшейту; – білім беру мазмұнын өнімді дамыту үшін цифрлық құралдарды пайдалана отырып өңдеу мүмкіндігі. Оқытушы қызметінде цифрлық ресурстардың инновациялық педагогикалық әлеуетін және олардың негізінде құрастырылған аралас оқыту үлгілерін білу шешуші мәнге ие [121]. Қорытындылай келе, білім берудегі өзара әрекеттесудегі цифрлық білім беру ресурстарының рөлін түсіну, аралас оқытудың әртүрлі үлгілеріне қатысты цифрлық ортада өзіндік жұмыс шеңберінде және сыныпта пәндерді оқыту процесі шешілетін білім беру тапсырмаларының таңдалған таралуымен анықталады деп қорытынды жасауға болады. Оқытушының цифрлық ресурстарды дамытудағы қызметі ашық желілік ақпараттық кеңістікте білім алушылардың цифрлық білім беру мазмұнымен өзара әрекеттесуінің ерекше тиімділігіне бағытталуы керек. Аралас оқытудың цифрлық ресурстарын әзірлеуде басты назар білім алушының ашық танымдық құзыреттер позициясын қалыптастыруға, оқу әрекетін таңдау еркіндігін қамтамасыз етуге (мазмұндық және аспаптық аспектілерде) және цифрлық контекстті көрсетуге қолайлы жағдай жасауға аударылуы керек. Цифрлық білім беру мазмұнын жобалауға икемді тәсіл келешегі зор болып саналады, ол білім алушының білім беру мәселелерін шешудің жеке стратегиясына бейімделу үшін мазмұн элементтерімен жүзеге асыра алатын ақпараттық әрекеттердің ауқымын кеңейтумен байланысты, оның ішінде жеке ақпараттық өнімдерді әзірлеу, цифрлық құралдарды пайдалана отырып, игерілген мазмұнды түрлендіру және белсенді түрде қосу. Аралас оқытудың электрондық курстары үшін цифрлық ресурстардың мұндай құрылысы білім берудің өзара әрекеттестігі субъектілерінің позицияларының айтарлықтай өзгеруіне әкеледі, репродуктивті білім беру нәтижелеріне барған сайын аз орын қалдырады. Жаңа педагогикалық басымдық – өздік жұмыс процесінде білім алушының білім беру ресурстарының цифрлық мазмұнымен дербестендірілген өзара әрекетін қолдау, бұл білімді тиімді дамытуға ғана емес, сонымен қатар өз білімін тереңдетуге және кеңейтуге, интерпретациялық құзіреттіліктерді қалыптастыру, қызығушылықтарды көрсету және пәнаралық байланыстарды өзекті ету. Енді төңкерілген сыныпты ұйымдастыруда қандай ережелерді сақтау керектігіне тоқталайық: 1. Төңкеру керек пе? Керек емес пе? Неліктен сабақты төңкергіңіз келеді? Мүмкін керек емес шығар? «Төңкеру» сіздің білім алушыларыңызға қандай пайда әкеледі? Бұл сіздің сыныбыңызға және сабағыңызға құндылық қосады ма? Төңкерілген оқытуды пайдалануды бастамас бұрын осы сұрақтарға жауап бере алуыңыз керек. 2. «Төңкерудің» басын әсерлі етіңіз («Шоу» деп шатастырмау керек!). «Төңкеруді» неден бастау керектігін білмейсіз бе? Білім алушыларыңыз үнемі, күнде, әр сабақта кездесетін тақырыпты таңдасын. Төңкерілген сынып түсінігін түсіндіретін бейнероликті көрсетіңіз, содан кейін білім алушылар сұрақтарына жауап беру үшін қажет болғанша уақытты пайдаланыңыз, бір-біріне қалай көмектесуге болатынын үйретіңіз. 3. Білім алушылардың жоғары жылдамдықты интернет байланысы бар екеніне көз жеткізіңіз. Білім алушылардың интернетке кіру мүмкіндігі бар ма? Егер жоқ болса, олар компьютерлік сыныптарды пайдалана ала ма? Егер екі сұраққа да жауаптар «жоқ» болса, білім алушылардың бейне мазмұнына қол жеткізуінің басқа жолдарын қарастырыңыз (мысалы, бейнені пайдалана алмайсыз немесе оны дәстүрлі дәрістің жақсы басып шығарылған нұсқасымен алмастыра алмайсыз :)!). 4. Өлшем маңызды! Қысқа қызықты бейнелерді таңдаңыз! Олар 10 минуттан асқанда, сіздің білім алушыларыңыз қарауды тоқтатады. Есіңізде болсын: 3-4 орташа бейнеден 1-2 жақсы бейне жақсы, ал бір өте ұзақ бейнеден 2-3 қысқа бейне жақсырақ. 5. Бейне көру дағдыларын үйрету Білім алушылар нұсқаулық бейнелерді қалай көру керектігін біледі деп ойламаңыз. Мұны қалай жасау керектігін көрсетіңіз: алдымен олар барлық бейнелерді (жазбаларсыз) көруі керек, содан кейін қарауды қайталаңыз тек жазбалармен, соңында үшінші рет жазбалармен, өз ойлары мен өз жазбаларын қосып. 6. Есептер туралы есте сақтаңыз! Егер білім алушыларға бейнені көргенін тексеру қажет болмаса, олар оны көрмейді (әсіресе №7 ережені бұзсаңыз)! Олардан пішімдеу құралдарын (мысалы, Schoology) пайдаланып қарап жатқан кезде жазып алуды және өз ойлары мен идеяларымен бөлісуді сұраңыз. Қарап болғаннан кейін бірден қысқаша викториналар мен тесттерді қолданған дұрыс. 7. Қайталаудан аулақ болу! Сабақта үй тапсырмасы бойынша бейнелерді көрсетпеу. Бұл оқу уақытын ысырап етіп қана қоймайды, сонымен қатар ауыспалы оқытудың мақсатын - жеңіл оқу материалын (дәрістерді) сыныптан тыс (!) алу, осылайша сыныпта (!) № 8 ережені орындай аласыз ... 8. Дәрісті екі рет оқымаңыз! Егер білім алушы сабақтан тыс жерде бейнежазбаны қараған болса, онда олар сабаққа келгенде қайтадан дәріс оқымаңыз. Бұның орнына: – қателер мен шатасуларды шешуге нұсқаулар беріңіз; – білім алушыларды жоғары деңгейлі ойлауға баулу (егер жағдайды талқылау, мәселені шешу, тақырыпты талдау, түйінді ойларды жинақтау); – білім алушылардың тақырыптың маңызды тұстарын түсінгенін бағалау; – білім алушыларды үлкенірек, ерекше мысалдармен, мәселелермен немесе тапсырмалармен қызықтыру, ынталандыру; – артта қалған және сенімсіз білім алушыларға көмектесіңіз, оларға көбірек тәжірибе беріңіз. 9. Сөйлеу мәнеріне, таза, бір тілде сөйлеуге мән беріңіз. Бейненің мазмұны қандай болса да қызықты, барлығын дикция немесе білім алушыларға бейтаныс шет тілі бұзуы мүмкін. Бейнедегі динамик анық, баяу және түсінікті екеніне көз жеткізіңіз. Мүмкін болса, YouTube-тің жабық субтитрлер мүмкіндігін қосыңыз. Бұл түсінуге көмектеседі. 10. Өзіңіздің мазмұныңызды жасай бастаңыз Бейнежазбаңызды жасау үшін PowerPoints, Podomatic, Echo360 бар экранды, Zaption немесе Jing сияқты кез келген қарапайым тегін құралдарды пайдаланыңыз. 11. Айтпақшы: сіз бейнесабақсыз да жасай аласыз! Білім алушыларға бейнежазбаларды мүлдем қараудың қажеті жоқ – олар мультимедиалық құралдармен өзара әрекеттесе алады. Бір мәселе бойынша қарама-қарсы пікірлерді (оқулықтарда, интернетте) оқып, сабаққа және сыныпта талқылауға дайындалады. Flipped оқыту бейнеге немесе технологияға қатысты емес. Сіз жай ғана сабақ уақытын тиімді пайдаланасыз, осылайша білім алушылар мазмұнға терең бойлай алады. 12. Баяу төңкеріңіз және айналдырыңыз. Қиындық жасамаңыз, кішкентайдан бастаңыз және оның қалай өтетінін көріңіз. Білім алушыларды берілген тақырып бойынша қызықты, сапалы мазмұнды табуға шақырыңыз. Төменде дәстүрлі формат пен төңкерілген сынып айырмашылықтарын көрсетейік (4-сурет). Сурет 4 – Дәстүрлі әдіс пен «Төңкерілген сынып» (Flipped Classroom) сабағының айырмашылығы «Төңкерілген сынып» (Flipped Classroom) – бұл инновациялық оқыту моделі. Оның дәстүрлі сценарийден ерекшелігі – теориялық материалды сабақ алдында өз бетінше меңгереді. Оқытудың дәстүрлі және «төңкерілген» тәсілдерін бірнеше критерийлер бойынша салыстырайық: білім алушының рөлі, оқытушының рөлі, оқу-тәрбие процесіндегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың рөлі т.б. (2-кесте). Кесте 2 – Дәстүрлі оқыту әдіс пен «Төңкерілген сынып» (Flipped Classroom) оқыту моделін салыстыру
Кез келген әдіс-тәсіл сияқты бұл оқыту моделінің де әлі де жетілдіретін тұстары бар. Бұл әдісті қолдану барысында кездескен қиындықтардың бастысы – жаңа тақырыпты аз уақыттың ішінде түсіндіру әрдайым оң нәтиже бермеуі мүмкін. Оқытушы оқу жоспарына қарай оқу материалымен танысып, тақырыпты меңгертуде «төңкерілген оқыту» әдісінің қаншалықты тиімді болатыны жөнінде алдын ала ойлануы қажет. Сонымен қатар, бұл әдісті қолдану үшін интернеттің қолжетімді болуы да негізгі факторлардың бірі болып табылады. Заманауи электрондық оқыту құралдарын келесі түрде ұсынуға болады: виртуалды зертханалар, зертханалық шеберханалар, компьютерлік тренажерлар, тестілеу және бақылау бағдарламалары, ойын оқыту бағдарламалары, бағдарламалық-әдістемелік кешендер, мәтіндік, графикалық және мультимедиялық материалы гиперсілтемелер жүйесімен қамтамасыз етілген электрондық оқулықтар, пәнге бағытталған орталар (микроәлемдер, имитациялық бағдарламалар), мультимедиялық ресурстар жиынтығы, анықтамалықтар мен энциклопедиялар, ақпараттық-іздеу жүйелері, білім беру деректер базасы; интеллектуалды оқыту жүйелері. Жоғарыда айтылғандардан қазіргі кезде цифрландыру жағдайында маңызы зор – электронды оқулықтарға тоқталып өтсек. Электрондық оқулық – бұл білім беру процесінде қолданылатын және дәстүрлі қағаз оқулығын алмастыратын арнайы құрылғы немесе бағдарламалық жасақтама. Қазіргі уақытта «электрондық оқулық» сөз тіркесін түсіндіру кең мағынада біріледі: кейбір жағдайларда бұл қағаз оқулығының электронды нұсқасын білдіреді, ал кейбіреулерінде білім алушыларға мәтіннен басқа, интерактивті білім, тексеру блоктары бар мультимедиялық материалдарды көрсетуге мүмкіндік беретін орталықтандырылған электронды құрылғылардағы бағдарламалардың күрделі жиынтығы. Соңғы типтегі электрондық оқулықтар әзірлену үстінде, сондықтан қазіргі заманауи электрондыұ оқулықтар иллюстрациялары бар электронды мәтін болып табылады. Барлық оқытушылар электронды оқулықты қолданудың қарапайымдылығын, техникалық құрылғы көмегімен білім алушылардың оқу пәнімен жұмыс істеуге деген ынтасы мен қызығушылығын, сабақта және үйде электронды оқулықты қолданудың тиімділігін атап өтеді. Бұл құрылғымен жұмыс істеудің тиімділігі ғана емес – бұл безендірудің жоғары деңгейі, ақпараттың толықтығы, әдістемелік құралдардың сапасы, техникалық орындау, көрнекілік, логика, дәйектілік. Сонымен қатар өз бетімен білім алуға және қашықтықтан оқитындар үшін, таптырмас көмекші. Сондықтан білім беру процесінде электронды оқулықтарды пайдаланудың маңыздылығы дәлелдеуді қажет етпейді. Электронды оқыту құралы келесідей бір-бірімен байланысты бірнеше бөлімдерден тұрады: Құралдың түсініктемесі: электрондық оқыту құралын құрудың мақсаты және бұл құрал кімге арналған; электрондық оқыту құралының бөлімдер мазмұнына қысқаша шолу. Тақырыпты оқытудың көкейкестілігі: информатика бойынша жалпы білім беретін мектеп стандартында тақырыптың өзектілігі; тақырыптың дүниетанымдық қуатын айқындау және негіздеу; тақырыптың мақсаты мен міндетін анықтау. Тақырыпты оқыту әдістемесі бойынша зерттеулерге шолу жасау: тақырып бойынша авторлардың еңбектерін, оқыту-әдістемелік құралдарын талдау; сабақ конспектілерінің мысалдары. Тақырыпты оқытудағы автордың (өзіндік) әдістемелік нұсқаулары: бағытты оқытудағы тақырыптық жоспарлау; сабақ конспектісі; білім алушылардың шығармашылығын дамытуға бағытталған оқыту тапсырмалары, танымдық, дүниетанымдық тапсырмалар (жағдайлар); тақырып бойынша білімді бағалау сұрақтары, тапсырмалар, сауалнамалар және т.б. Оқыту, көрсету және бақылау сипатындағы бағдарламалық құралдар: тақырыпты оқытуға байланысты қолдануға болатын компьютерлік оқыту құралдарына, дайын электрондық оқыту құралдарына түсініктеме беру; жеке авторлық презентациялар, оқытатын веб-қорлары; тақырыпты оқыту үшін электрондық оқыту құралын негіздеу. Ақпараттық жәрдем: Бұл бөлім мұғалімдер мен оқушыларға арналған ақпараттық деректер тізімінен тұрады. Құралды жасаушылар: Бұл бөлімде электронды оқыту құралын жасағандардың аты-жөні, электрондық почта адрестері, суреті, өздері туралы мағлұмат (қажет деп санаса) жазылады. Экономикалық және әлеуметтік өзгерістер жағдайында білім алушыларды өз бетінше білім алуға, өмір бойы білімін жаңартып, біліктілігін үнемі жетілдіріп отыруға үйрету өте маңызды. Өмірді және қоғамдық коммуникацияларды виртуализациялау жағдайында білім алушылардың қажеттіліктеріне көбірек бейімделген оқытудың жаңа тәсілдерін енгізу және оқытушы рөлін өзгерту қажеттілігі туындап отыр. Осыған байланысты оқытушының алдында оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың әдістері мен формаларын таңдау сияқты күрделі мәселе тұр, оны оқу орнының нақты жағдайында жүзеге асыру маман дайындаудың жоғары сапалы деңгейін береді. Соңғы уақытта шетелде гибридті немесе аралас оқыту деп аталатын түрі кең тарады, ол қашықтықтан оқыту элементтерін, электрондық білім беру ресурстарын, бірлескен платформаларды, цифрлық технологияларды және Интернетті белсенді пайдаланудан тұрады. Дамыған елдердегі шетел педагогикасының соңғы процесінің бірі «төңкерліген сынып» технологиясы, ол аралас оқытудың бір түрі болып табылады. Төңкерілген сынып – бұл оқуды ұйымдастырудың жаңа тәсілі, онда сыныптағы және сыныптан тыс жұмыстар орны ауысып, керісінше болады. Сонымен қатар проблемалық оқытумен қиылыса отырып, бұл әдіс үлкен икемділікке ие және білім алушылардың оқу процесіне көбірек қатысуын қамтамасыз етеді, білім алушылар сыни ойлауға және тапсырмаларды бірлесіп орындауға үйренетін динамикалық және шығармашылық ортаны құруға мүмкіндік береді [122]. Жаңа тәсілдің айрықша ерекшелігі – толықтай немесе ішінара өз бетімен білім алуға көшіру болып табылады. Сонымен қатар, сыныптағы бос уақытты сыни ойлау мен шығармашылықты дамытатын интерактивті іс-шараларға пайдалануға болады. «Төңкерілген педагогика» кітабы авторларының бірі М.Лебрен «Төңкерілген оқыту – бұл жаңа әдіс емес, керісінше жаңа ойлау тәсілі, оның мақсаты сыныптан тыс жұмыстар арқылы білім алушылармен сыныптағы жұмысты оңтайландыру, пәнді тереңдетіп оқытуда» деп жазады. Сонымен қатар оқытушының міндеті – білім алушыларды сыныптан тыс уақытта өз бетінше білім іздеуге ынталандыру, ақпаратты іздеп қана қоймай, оның дұрыстығын тексеруге, талдауға, сыни тұрғыдан түсінуге, содан кейін сабақта жаңа білімді игерудің қажетті шарты болып табылатын оқу материалына белсенді интеллектуалдық реакцияға қол жеткізу болып табылады. Қазіргі уақытта төңкерілген оқытудың бірнеше түрі бар. Төңкерілген оқытудың классикалық моделі білім алушының алдағы сабақтың теориялық материалымен алдын ала танысуын болжайды. Дайындыққа арналған материалдар негізгі дәріс конспектісі немесе оқулықтың параграфы түрінде де, слайдтар, бейне және аудио құжаттар түрінде де берілуі мүмкін [123]. Сабақта оқытушы оқытылатын материалды талқылауды ұйымдастырады, қиын тұстарын түсіндіреді, сұрақтарға жауап береді, оқытудың интерактивті әдістерін қолданады. Диссертациялық зерттеу жұмысында сабақты ұйымдастыру барысында бірнеше әдістер қарастырылды [124]. жүктеу/скачать 7.27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||