Д. Н. Аяганов., доктор PhD, доцент
ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТҮРЛЕРІ
жүктеу/скачать 6.23 Mb.
|
| 4.7. ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТҮРЛЕРІ
Жоғары жүйке қызметінің түрлері туралы ұғымды академик И. П. Павлов енгізді. Жүйке жүйесінің негізгі қасиеттері ретінде ол қозу мен тежелудің күшін, олардың тепе-теңдігі мен қозғалғыштығын қарастырды. Осы қасиеттерді ескере отырып, олар Гиппократпен белгіленген төрт темпераментке ұқсас жоғары жүйке қызметінің төрт түрін анықтады: 1. Түрі күшті теңгерімсіз, күшті қозу процесі және тежелудің әлсіз процесі сипатталады, сондықтан жүйке жүйесінің бұл түрі бар адамдар оңай қозғалады және олардың реакцияларын әрең тежейді. 2. Түрі күшті теңдестірілген және жоғары жылжымалы, күшті теңдестірілген және жоғары қозғалмалы қозу және тежелу процестерімен сипатталады, бір қызмет түрінен екіншісіне оңай ауысады, жаңа жағдайға тез бейімделеді. 3. Түрі күшті теңдестірілген инертті, қозу мен тежелудің күшті және теңдестірілген процестерімен сипатталады, бірақ белсенді емес, яғни баяу қозғалудан тежелуге және керісінше ауысады. 4. Түрі әлсіз, қозу мен тежелудің әлсіз процестерімен сипатталады, кейбір тежеу басым болады. Жоғары жүйке қызметінің бұл түрі бар адамдар жаңа жағдайларға нашар бейімделеді, невроздарға бейім және әлсіз ынталандыруларға жоғары сезімталдықпен сипатталады. Жоғары жүйке қызметінің аталған түрлері экстремалды көріністер болып табылады, сонымен қатар өтпелі түрлері бар. И. П. Павлов сондай – ақ адамда ерекше - екінші сигналдық жүйенің – адамға да, жануарларға да тән бірінші сигналдық жүйеден айырмашылығы - дененің сыртқы немесе ішкі ортасының тікелей тітіркендіргіштерінің болуымен байланысты жоғары жүйке қызметінің ерекше түрлерін анықтады. Бірінші немесе екінші сигналдық жүйенің басым болуына байланысты жүйке жүйесінің келесі ерекше түрлері бөлінді: Екінші сигналдық жүйенің басымдығымен ақыл-ой. 2. Көркем, бірінші сигналдық жүйенің басымдығымен. Ересектер арасында екінші сигнал жүйесі басым адамдар саны жартысына жуығын құрайды, ал бірінші сигнал жүйесі басым және екі жүйенің тепе-теңдігі бар адамдар 25% құрайды. жүктеу/скачать 6.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|