Д. Н. Аяганов., доктор PhD, доцент
САБАҚТЫ ГИГИЕНАЛЫҚ ҰЙЫМДАСТЫРУ, ҮЗІЛІС УАҚЫТЫ. ОҚУ ЖӘНЕ ЖАЗУ ГИГИЕНАСЫ
жүктеу/скачать 6.23 Mb.
|
| 10.4. САБАҚТЫ ГИГИЕНАЛЫҚ ҰЙЫМДАСТЫРУ, ҮЗІЛІС УАҚЫТЫ. ОҚУ ЖӘНЕ ЖАЗУ ГИГИЕНАСЫ
Сабақтың ұзақтығы (академиялық сағат) барлық сыныптарда 45 минуттан аспауы тиіс, ал сабақтың ұзақтығы 1 - сыныпты қоспағанда. 40 минуттан аспауы тиіс Осы жас ерекшеліктерді ескере отырып, оқушылардың өнімді оқу үшін, сабақты жоспарлау қажет. Физиологтар сабақта оқушылардың жұмыс қабілеттілігінің келесі кезеңдерін ажыратады: 1. Жаңа деңгейге көшу кезеңі; 2. Жұмысқа қабілеттіліктің ең жоғары деңгейін белгілеу кезеңі; 3. Оңтайлы жұмыс кезеңі; 4. Тұрақсыз жұмыс кезеңі; 5. Жұмыс істеу қабілетінің төмендеуі. Оңтайлы жұмыс кезеңі белгілі бір оқушының жасына, денсаулығына және жеке ерекшеліктеріне байланысты ең үлкен назар аудару белсенділігімен сипатталады. Сабақта шаршау сабақтың қалай ұйымдастырылғанына байланысты. Сабақтар әр түрлі әдістермен жүргізілсе аз шаршайды, мысалы, мұғалімнің жаңа материалды түсіндіруі дәптерлердегі жазбалармен, көрнекі құралдар мен TОК (техникалық оқыту құралдары) көмегімен. Ерте шаршауды болдырмау үшін жаңа материалға деген қызығушылық үлкен маңызға ие. Сабаққа тақырып бойынша тарихи анықтамаларды, қызықты фактілерді қосу арқылы өткізілсе, ең қызық емес тақырыпқа да назар аударуы мүмкін. Сабаққа деген қызығушылық тек материалдың мазмұнына ғана емес, сонымен бірге оны жеткізу қабілетіне, мұғалімнің жеке қасиеттеріне, мысалы, мінез - құлқына, сөйлеуіне де байланысты. Тыныш монотонды сөйлеу шектен тыс тежелудің пайда болуына, ұйқышылдыққа және оқу материалын қиын қабылдауға ықпал етеді. Сабақ барысында адамның екінші сигнал системасы біріншіге қарағанда әлсірейтінін ескеру қажет. Сонымен қатар, 11-13 жастағы қыздарда және 13-15 жастағы ұлдарда дамуға байланысты нейроэндокринді даму салдарынан екінші сигналдық жүйенің кортикальды қызметінің жоғары функционалдық деңгейінің әлсіреуі және осының нәтижесінде бірінші сигналдық жүйенің функцияларының күшеюі байқалады. Сондықтан, мектеп оқушылары, әсіресе кіші және орта сыныптар, сезім мүшелеріне тікелей әсер ететін алғашқы сигнал беру жүйесінің ынталандыруларын оңай қабылдайды. Жоғарыда айтылғандардың бәріне байланысты оқыту бірінші сигнал беру жүйесінің функционалды мүмкіндіктерін максималды пайдалану негізінде, яғни көрнекі құралдарды максималды пайдалану негізінде құрылуы керек. Негізгі пәндер бойынша сабақтарда білім алушылардың оқу жұмысының тығыздығы 60-80% - ды құрауы тиіс. Жеке органдар мен жүйелерге және бүкіл денеге психикалық, статикалық, динамикалық жүктемені біріктіретін мектеп сабақтары шаршауды болдырмау үшін және жалпы физикалық белсенділікті жеңілдету үшін дене шынықтыру сабақтарын қажет етеді. Сабақ барысында оқу іс - әрекетінің әртүрлі түрлерін (бақылау жұмыстарын орындау үшін) ауыстыру қажет. Әр түрлі түрлердің орташа үздіксіз ұзақтығы 1-4 – сыныптарда білім алушылардың оқу іс-әрекеті (қағаз жеткізгіштен оқу, хат, тыңдау, сұрау және т.б.) 7-10 минуттан, 5-11-сыныптарда 10-15 минуттан аспауы тиіс. Дәптерге немесе кітапқа дейінгі қашықтық 1-4 сынып білім алушыларында кемінде 25-35 см және 5-11 сынып білім алушыларында кемінде 30-45 см болуы тиіс. Білім беру процесінде техникалық оқыту құралдарын үздіксіз пайдалану ұзақтығы кестеге сәйкес белгіленеді (кесте 2). Кесте 2. Техникалық құралдарды пайдалану нормасы
Техникалық оқыту құралдарын қолданғаннан кейін көздің шаршауын болдырмауға арналған жаттығулар жиынтығын, ал сабақтың соңында жалпы шаршаудың алдын алуға арналған физикалық жаттығуларды орындау қажет. Компьютерлік техниканы пайдалана отырып кабинеттерді оқыту және олардың жұмысын ұйымдастыру режимі дербес электрондық - есептеу машиналарына қойылатын гигиеналық талаптарға және оларда жұмысты ұйымдастыруға сәйкес болуы тиіс. Шаршауды жеңілдету үшін сабақтар арасында үзілістер ұйымдастырылады. Сабақтар арасындағы үзілістердің ұзақтығы кемінде 10 минутты, үлкен үзіліс (2 немесе 3 сабақтан кейін) – 20-30 минутты құрайды. Бір үлкен үзілістің орнына 2 және 3 сабақтан кейін әрқайсысы 20 минуттан екі үзіліс орнатуға рұқсат етіледі. Үзіліс кезінде оқушылар үй тапсырмасын қайталай отырып, келесі сабаққа дайындалмауы керек: үзіліс белсенді болуы керек. Үзілістерді ашық ауада ұйымдастыру ұсынылады. Осы мақсатта күнделікті динамикалық үзіліс жүргізу кезінде үлкен үзілістің ұзақтығын 45 минутқа дейін ұлғайту ұсынылады, оның ішінде кемінде 30 минут мекеменің спорт алаңында, спорт залында немесе демалыс бөлмелерінде оқушылардың қимыл-қозғалыс белсенді қызмет түрлерін ұйымдастыруға бөлінеді. жүктеу/скачать 6.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||