Д. З. Айгужинова экономика ғылымдарының кандидаты, С. Торайғыров атындағы пму доценті

«Мақам» ЖШСтың салық заңының бұзушылығы орынды алады ма? Егер иә болса, онда жауапкершiлiктiң шаралары осы кәсiпорынға қолдануы керек болған ба?

Жиынтық жылдық табыс Салық комитетiнiң өткiзу барысында тақырыптық салықты тексеру айқындалған мәлiметтерi бойынша 52000 мың теңгеге 98000 мың теңгеге, шегермелердi құрады.

Вариант ЖШСтың салық заңының бұзушылығы орынды алады ма? Егер иә болса, онда жауапкершiлiктiң шаралары осы кәсiпорынға қолдануы керек болған ?

4 есеп. ЖШС «Радикалы» сәуiрiнiң 6900 мың тенге сомасындағы ағымдағы (ҚҚС бойынша бюджетi бар есептеулер бойынша есептi мерзiм - календарлық тоқсаны) салық жылының қаңтарына қосылған құнға салығының бюджетiне төлеуiн осы жыл жасады.

«Радикал» ЖШСтың салық заңының бұзушылығы орынды алады ма? Егер иә болса, онда жауапкершiлiктiң шаралары осы кәсiпорынға қолдануы керек пе?

Салық механизмі - бұл ұйымдық-экономикалық категория ретінде осы ұғымды түсіндіретін салық теориясының аясы, сәйкесінше, ұлттық табыстың бөлігінде өндірісте жасалынған бөлігін қоғамдастыру кезінде қалыптасатын қайта бөлу қатынасы кезіндегі объективті қажетті басқару процесі. Салық салу механизмі салықтарды белгілеудің принциптерінен, нысандары мен әдістерінен, оларды өзгерту мен күшін жоюдан, оларды төлеуді қамтамасыз ету бойынша шаралардан тұрады.

Бұл процесте қалыптасатын қатынастың барлық саласын үш қосалқы жүйемен шектеуге болады: салықтық жоспарлау, салықтық реттеу және салықтық бақылау.

Салық жүйесі және оның қызмет ету механизмі белгілі бір принциптерге сәйкес қызмет етуі керек. Сонда ғана салық жүйесі өз қызметін жан-жақты және тиімді түрде жүзеге асырады.

Салық принциптерінің, жалпы салық салу теориясының негізін қалаушы болып шотландық экономист, әрі философ Адам Смит табылады. А.Смиттің классикалық принциптері төмендегідей:

1. 
   салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс (әділеттілік принципі);
   
2. 
   салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала және дәл анықталуы керек (анықтылық принципі);
   
3. 
   әрбір салық салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және әдіспен алынуы тиіс. (қолайлылық принципі);
   
4. 
   салықтан жиналған түсімнен оны жинауға кеткен шығын аз болуға тиіс (үнем принципі).
   

Салық салудың қазіргі халықаралық принциптері мыналар:

• 
  Қарапайымдылық принципі. Салық механизмі салық төлеушіге түсінікті болуы тиіс, ол айқын әрі жеңіл болуы керек. Ол үшін мына шарттар орындалуы қажет:
  
• 
  салық түрлері өте көп болмай, нақты да дәлелді болуы керек;
  
• 
  бір салық түріне бірыңғай салық ставкасын белгілеу қажет;
  
• 
  салық салуобъектісін, салық салынатын табысты немесе айналымды анықтау әдісі барынша жеңіл, қарапайым, қолдануға ыңғайлы және түсінікті болғаны дұрыс;
  
• 
  салық жеңілдіктері не үшін беріледі, оған қандай негіздер бар екенін дәлелді болуы керек. Салық жеңілдіктерінің мейлінше аз болғаны дұрыс;
  
• 
  салық төлеуде, салықты табыс көзінен, яғни төлем жүргізілген көзден төлеген ыңғайлы.
  
• 
  Әділеттілік принципі. Салық жүйесінде әділеттілік принципі тікелей және көлденең екі бағытта сақталуы тиіс.
  

Көлденең әділеттілік принципі – тиісті жағдайда бірыңғай салық төлеушіге бірдей талап, бірдей шарт қойылуы керек. Салық төлеушілер белгілі бір табыс не қызмет түрінен, мүлкінен бірдей ставкамен салық төлеуі тиіс.

• 
  Салыстыру принципі. Бұл принцип бойынша салық ставкаларын бекіткен кезде, олардың мөлшері басқа елдерде қолданылып жүрген салық ставкаларымен салыстырылып отырылуы қажет.
  
• 
  Салықтардың анықтылығы – алдын ала белгіленген шарттар мен талаптардың мызғымас теңдігі елдің барлық аумағында және барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер үшін түсіндіру мен қолданудың біркелкілігі.
  
• 
  Жеңілдіктердің ең аз саны. Жеңілдіктер құндық үйлесімдерді бұрмалайды және салық салу субъектілерін тең емес жағдайларға әдейі қояды.
  
• 
  Салық салудың экономикалық бейтараптығы. Салықтар экономиканың жұмыс істеуін жақсартуға және инвестициялардың өсуіне кедергі жасамауы тиіс.
  

Салық төлеуші салық заңына сәйкес салықтық міндеттемелерін толық көлемде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті.

Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер айқын болуға тиіс. Салық салудың айқындылығы салық төлеушінің салықтық міндеттемелерінің туындауының, орындалуының және тоқтатылуының барлық негіздері мен тәртібін салық заңында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.

Еліміздің салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады. Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тиым салынады.

Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты бірыңғай болып табылады.

Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға жатады.

А) салық салудың әділдігі:

Б) салық заңдарының жариялылығы;

С) салық салудың жариялылығы;

Д) салық жүйесінің біртұтастығы;

Е) салық салудың міндеттілігі.

А) субъект;

Б) объект;

С) салық ставкасы;

Д) салық квотасы;

Е) салық оклады.

А) салық есептелетін база;

Б) салықтың материалдық өрнектелуі

С) салық сипаттамасы;

Д) заңмен бекітілген салық бұйымынын өлшеу параметірі

Е) салықтық базаны өлшеу бірлігіне шаққандағы салықтық есептеулер шамасы.

А) төленген салық сомасы;

Б) салық салу өлшем бірлігіне есептелген салық мөлшері;

С) барлық салық салу объектісіне салынған салық мөлшері;

Д) объект пен салық сомасының ара қатынасы;

Е) бір салық салу объектісіне төленген салық.

А) Тіркелген, проценттік (пропорционалды, прогрессивті, регрессивті);

Б) пропорционалды, прогрессивті;

С) пропорционалды, регрессивті;

Д) пропорционалды, прогрессивті, регрессивті;

Е) прогрессивті, біркелкі болып келеді.

А) салықтық ауыртпалық;

Б) салықтық оклад;

С) салық салынатын салық квотасы;

Д) салық салынбайтын минимум;

Е) салық салынатын минимум.

А) жоғартылған ставка;

Б) жалпы ставка.

С) тең ставка;

Д) тұрлаулы ставка

Е) пайызды ставка.

А) салықты экономикалық реттеу әдісі ретінде қолданғанда;

Б) салықтық төлем бұйымын мемлекет мәжбүрлі турде алғанда;

С) салық төлеуші объектісі барлығын туралы арнайы хабарлағанда;

Д) 6ip жолғы талон алғанда немесе патент алғанда;

Е) төлем көзінен салықты ұстап қалғанда.

Заңды тұлға өз шешімімен өзінің құрылымдық бөлімшесін Қазақстан Республикасының көлік туралы заңнамасына сәйкес осындай құрылымдық бөлімшеге тіркелген көлік құралдары бойынша көлік құралдары салығын дербес төлеуші деп тануға құқылы.

1) Егер есептеу қорытындылары бойынша жүк автомо­биль­дерiнiң саны бiр бiрлiктен аз болған жағдайда, двигателiнiң қуаты барынша аз бiр жүк автомобилi босатылуға жат­қызылады.

2) Өзінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіруде пайдаланылатын мынадай мамандандырылған ауыл шаруашылығы техникасы бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілерді қоса алғанда, ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер:

• 
  сүт немесе ауыл шаруашылығы мақсаттарына су тасымалдауға арналған автомобиль-цистерналар;
  
• 
  ветеринария қызметінің автомобильдері,
  
• 
  автозообиологиялық зертханалар,
  
• 
  автожемтасығыштар;
  
• 
  автотиеуіштер,
  
• 
  дән сепкіштерге автоқұйғыштар;
  
• 
  тыңайтқыш енгізуге арналған автомашиналар;
  
• 
  ұшақтарға минералдық тыңайтқыштарды және улы химикаттарды
  
• 
  автотиеуіштер;
  
• 
  тең штабельдерін автотасымалдауыштар;
  
• 
  автоулыжемшашқыш;
  
• 
  пәлекжинағыш машиналар;
  
• 
  а/ш АН-2 әуе кемесі;
  
• 
  өздігінен жүретін дестелегіштер;
  
• 
  астық жинағыш комбайндар;
  
• 
  доңғалақты тракторлар, өздігінен жүретін шассилер және оңтайлы энергетикалық құралдар;
  
• 
  мал азығын жинағыш комбайндар;
  
• 
  ауыл шаруашылығы машиналарын жөндеу және техникалық қызмет көрсету жөніндегі автомобиль-шеберханалар;
  
• 
  өздігінен жүретін шөп шапқыштар;
  
• 
  маялағыштар;
  
• 
  жинағыш комбайндар (тамыржемістілерді, картопты, қызанақты, көк бұршақты, мақтаны және басқа да ауыл шаруашылығы өнімін жинауға арналған)
  

4) салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша Ұлы Отан соғысына қатысушылар, соларға теңестірілетін адамдар, Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағы ордендерімен және медальдарымен наградталған адамдар, сондай-ақ 1941 жылғы 22 маусымнан 1945 жылғы 9 мамырға дейінгі аралықта кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет еткен) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағы ордендерімен және медальдарымен наградталмаған адамдар;

5) салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша – меншігінде мотоколяскалары мен автомобильдері бар мүгедектер;

6) салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша – Кеңес Одағының Батырлары мен Социалистік Еңбек Ерлері, «Халық қаhарманы», «Қазақстанның Еңбек Ері» атақтарына ие болған, Даңқ орденінің үш дәрежесімен және «Отан» орденімен наградталған адамдар, «Ардақты ана» атағын алған, «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған көп балалы аналар;

7) ауыл шаруашылығы құрылымынан шығу нәтижесінде пай ретінде алынған, пайдалану мерзімі жеті жылдан асқан жүк автомобильдері бойынша жеке тұлғалар көлік құралдары салығын төлеушілер болып табылмайды.

Салық төлеу мерзімдері

Заңды тұлғалар ағымдағы төлемдер сомасын төлеудi ағымдағы төлемдердi енгiзу арқылы салық салу объектiлерiнiң тiркелген жерi бойынша салық кезеңiнiң 5 шiлдесiнен кешiктiрмей жүргiзедi.

Көлiк құралына меншік құқығын, шаруашылық жүргізу құқығын немесе оралымды басқару құқығын салық кезеңінің 1 шілдесінен кейін алған жағдайда, заңды тұлғалар салық кезеңі үшін декларацияны табыс ету мерзімі басталғаннан кейінгі күнтізбелік он күннен кешіктірмей көрсетілген көлік құралы бойынша салық төлеуді жүргізеді.

Салық кезеңі және салық декларациясы

Көлік құралдары салығын есептеуге арналған салық кезеңі айқындалады. Төлеушілер - заңды тұлғалар көлік құралдары салығы бойынша ағымдағы төлемдердің есеп-қисабын ағымдағы салық кезеңінің 5 шілдесінен кешіктірмей, сондай-ақ  декларацияны есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірмей салық салу объектілерінің тіркелген жері бойынша салық органдарына табыс етеді.

- автомобиль Ford Scorpio 2001 жылы шығарылған, двигателенің көлемі 3500 куб. см;

- автомобиль ВАЗ-21073 1994 жылы шығарылған, двигателенің көлемі 1690 куб. см;

- жүк автомобиль MAN F2000, 2001 жылы шығарылған, жүк көтергіші 19 тонн;

- автобус SETRA Kaess 1988 жылы шығарылған, 48- отыратын орны;

Көлік құралдырынның салығын есептеу.

1) ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге;

2) елді мекендер жерлеріне;

3) өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы жерлерге (бұдан әрі - өнеркәсіп жерлері);

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жерлерге (бұдан әрі - ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлері);

5) орман қорының жерлеріне;

6) су қорының жерлеріне;

7) босалқы жерлерге тиесілігіне қарай қарастырылады.

Жердің қандай да болсын санатқа тиесілігі Қазақстан Республикасының жер заңнамасында белгіленеді. Елді мекендер жерлері салық салу мақсаты үшін мынадай екі топқа бөлінген:

1) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлерді қоспағанда, елді мекендер жерлері;

2) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлер.

Жердің мынадай санаттары:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;

2) орман қорының жерлері;

3) су қорының жерлері;

4) босалқы жерлер салық салуға жатпайды.

Жер салығы:

• 
  меншік құқығын, тұрақты жер пайдалану құқығын, өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттар;
  
• 
  жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган әр жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік сандық және сапалық есебінің деректері негізінде есептеледі.
  

1) жеке меншік құқығындағы;

2) тұрақты жер пайдалану құқығындағы;

3) бастапқы өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығындағы салық салу объек­тілері бар жеке және заңды тұлғалар жер салығын төлеушілер болып табылады.

Егер осы бапта өзгеше көзделмесе мыналар:

1) шаруа немесе фермер  қожалықтары  үшін арнаулы салық режимі қолданылатын қызметте пайдаланылатын жер учаскелері бойынша бірыңғай жер салығын төлеушілер;

2) мемлекеттік мекемелер;

3) уәкілетті мемлекеттік органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары;

4) Ұлы Отан соғысына қатысушылар және соларға теңестірілген адамдар, Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағы ордендерімен және медальдарымен наградталған адамдар, 1941 жылғы 22 маусым - 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемін­де алты ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы жанқиярлық еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағы ордендерімен және медальдарымен наградталмаған адамдар, мүгедектер, сондай-ақ бала жасынан мүгедектің ата-анасының біpeyі:

тұрғын-үй қоры, соның ішінде, оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жер учаскелері;

үй маңындағы жер учаскелері;

өзіндік (қосалқы) үй шаруашылығын жүргізу, бағбандық үшін берілген және құрылыс алып жатқан жерлерді қоса алғанда, саяжай құрылысына арналған жер учаскелері;

гаражға арналған жер учаскелері бойынша;

5) «Ардақты ана» атағына ие болған, «Алтын алқа» алқасымен наградталған көп балалы аналар:

тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жер учаскелерi бойынша;

үй маңындағы жер учаскелерi бойынша;

6) жеке тұратын зейнеткерлер:

тұрғын үй қоры, соның iшiнде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жер учаскелерi бойынша;

үй маңындағы жер учаскелерi бойынша;

7) діни бірлестіктер жер салығын төлеушілер болып табылмайды.

Салық салу объектісі

Жер учаскесі (жер учаскесіне ортақ үлестік меншік кезінде - жер үлесі) салық салу объектісі болып табылады.

Мыналар салық салу объектісі болып табылмайды:

1) елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жер учаскелері.

Алаңдар, көшелер, өткелдер, жолдар, жағалаулар, саябақтар, скверлер, гүлзарлар, су айдындары, жағажайлар, зираттар және халықтың мұқтаждарын қанағаттандыруға арналған өзге де объектілер (су құбырлары, жылу құбырлары, электр беру желілері, тазарту құрылғылары, күл-қоқыс құбырлары, жылу трассалары және басқа да ортақ пайдаланудағы инженерлік жүйелер) алып жатқан және соларға арналған жерлер елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жерлерге жатады;

2) ортақ пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдарының желісі алып жатқан жер учаскелері.

Бөлінген белдеудегі ортақ пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдарының желісі алып жатқан жерлерге жер алаптары, жол тарамдары, өткерме жолдар, жасанды құрылғылар, жол бойындағы резервтер мен өзге де жол қызметін көрсету жөніндегі құрылғылар, жол қызметінің қызметтік және тұрғын үй-жайлары, қардан қорғайтын және әсемдік екпелер орналасқан жерлер жатады;

3) Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша консервацияланған объектілер орналасқан жер учаскелері;

4) жалға берілетін үйлерді күтіп-ұстау үшін сатып алынған жер учаскелері.

Жер салығын айқындау үшін жер учаскесінің алаңы салық базасы болып табылады.

Салықты есептеу әрбір жер учаскесі бойынша жеке салық базасына тиісті салық ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі.

Ауыл шаруашылығы өнімдерін, акваөсіру (балық өсіру шаруашылығы) өнімін өндіруші заңды тұлғалар мен селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимін қолданатын салық төлеушілер салықты есептейді.

Бюджетке жер салығын төлеу жер учаскесінің орналасқан жері бойынша жүргізіледі.

Салық жылы ішінде елді мекенді қоныстың бір санатынан басқа санатына ауыстыру кезінде салық төлеушілерден ағымдағы жылғы жер салығы - осы елді мекендер үшін бұрын белгіленген ставкалар бойынша, ал келесі жылы қоныстардың жаңа санаты үшін белгіленген ставкалар бойынша алынады.

Елді мекен таратылған және оның аумағы басқа елді мекеннің құрамына қосылған кезде, таратылған елді мекеннің аумағында жаңа ставка тарату іске асырылған жылдан кейінгі жылдан бастап қолданылады.

Салық төлеушілер орналасқан жер учаскелері бонитетінің балдарын анықтау мүмкін болмаған жағдайда, жер салығының мөлшері шектесіп орналасқан жерлердің бонитет балы негізге алына отырып айқындалады.

Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша салық олардың осы жер учаскесіндегі үлесіне барабар есептеледі.

Жеке тұлғалардың салықты есептеу тәртiбi және төлеу мерзiмдерi

Жеке тұлғалар (осы тармақтың екiншi бөлiгiнде аталған тұлғаларды қоспағанда) төлеуге жататын жер салығын есептеудi салық органдары тиiстi салық ставкалары мен салық базасын негiзге ала отырып, 1 тамыздан кешiктiрмей жүргiзедi.

Салық кезеңі

Жер салығын есептеу мен төлеу үшін салық кезеңі айқындалады.

Салық төлеушiлер (патент негiзiнде арнаулы салық режимiн қолданатын дара кәсiпкерлердi қоспағанда) декларацияны салық салу объектiлерi орналасқан жердегi салық органдарына есептi салық кезеңiнен кейiнгi жылдың 31 наурызынан кешiктiрмей, сондай-ақ ағымдағы төлемдердiң есеп-қисабын осы бапта белгiленген мерзiмдерде табыс етедi.

Патент негiзiнде арнаулы салық режимiн қолданатын дара кәсiпкерлер декларацияны салық салу объектiлерi ор­на­­ласқан жердегi салық органдарына есептi салық кезеңi­нен кейiнгi жылдың 31 наурызынан кешiктiрмей табыс етедi.

Жеке тұлғалар салық органдары есептеген жер салығы бойынша ағымдағы төлемдердiң есеп-қисабын және декларацияны табыс етпейдi.

Жер салығы бойынша ағымдағы төлемдердің есеп-қисабы ағымдағы салық кезеңінің 15 ақпанынан кешіктірілмей табыс етіледі.
Есептер
1 есеп. Жеке тұлға келесi объекттер меншiк құқығы және иелiкте алады:

- 3 760 000 теңге Алматы қаласындағы тұрғын үй, құнмен;

- 2 400 000 теңге Павлодар қаласындағы тұрғын үй, құнмен;

- 4 200 000 теңге Ресей Федерациясының Омбы қаласында, құнмен пәтерге;

- 340 000 теңге Павлодар қаласындағы гараж және қоймалық бөлмелерi, құнмен;

- 776 000 теңге құнмен Алматы қаласындағы екi қабатты саяжайды.

Келесi шарттар бойынша тиiстi бюджеттерде мүлiк салығының сомасы, жататын төлеудi есептеп шығару.

2 есеп. Павлодар қаласында ортақ тұрақты жер пайдалануды құқықта тұрғын үйлердiң меншiк иелерiне тұрғын үйлердiң жалпы ауданы м 1 500 шаршыны құрайды м 9 000 шаршыны құрауға тәуелдi жер телiмiнiң ауданы м 1 000 шаршы ауқыммен жер телiмiнде орналасуға орналасқан тұрғын тоғыз қабатты үй.

Жерде жер салықты соманы, бос емес тұрғын үйдi, үйдiң алдындағы жер телiмiн есептеп шығару.

Жер салықты соманы неткен молар 32 шаршы ауқымды бiр бөлмелi пәтердiң иесi төлейдi; м 65 шаршы ауқымды үш бөлмелi пәтердiң иесi.

3 есеп. «Тұлпар» ЖШС Павлодар қаласындағы келесi жер телiмдерi баланста бос емес алады:

- 2 000 шаршы ауқыммен автотұраққа

- 1 400 шаршы ауқыммен жанармай құятын станцияға.

Жер салықты соманы, бюджетке жататын төлеудi есептеп шығару.

- 0,25 га жалпы ауданмен тұрғын үймен және шаруашылық құрылымдарының астында;

- 600 шаршы ауқыммен үйдiң алдындағы жер телiмi;

- 16 шаршы ауқымның гаражымен;

- 800 шаршы ауқымды бағбаншылық және саяжай құрылыстың жүргiзулерi үшiн.

Келесi шарттар бойынша жер салықты соманы, бюджетке жататын төлеудi есептеп шығару:

- жеке тұлға Алматы қаласында дәурен сүредi.;

- жеке тұлға Павлодар қаласында дәурен сүрер едi ) жеке тұлға аудан мәннiң қаласында дәурен сүредi;

- жеке тұлға павлодар ауданының Ленинский ауылында дәурен сүредi;

-жеке тұлға кейiпкердiң ананың атағы лайықтаған, Павлодар қаласында дәурен сүредi

- жеке тұлға ауғандық соғыстың қатысушысы болып табылады, Павлодар қаласында дәурен сүредi.