ӨЗІНДІК ЖҰМЫСТЫҢ ТИПТЕРІ ЖӘНЕ ОҚУ ТАПСЫРМАЛАРЫНЫҢ СӘЙКЕС ТҮРЛЕРІ

Дарынды балалардың ата-аналарымен жүргізілетін жұмыс жүйесі мұғалім мен ата-аналардың біріккен жұмыстарының тәсілдері мен формаларын құруға бағытталған.

1. 
   Түрлі жаңалықтар ашуда табысты оқу еңбегін қамтамасыз ету;
   
2. 
   Даусыз қарым-қатынас, жағымды адами көзқарас қалыптастыру;
   
3. 
   Баланың өзін ұнаған ісімен айналасуына, сонымен қатар, қолданбалы біліктілік пен дағдының кең аспектісін алуына жағдай жасау.
   

Дарынды балалардың ата-аналарымен ынтымақтаса жұмыс жүргізудің негізгі міндеттері.

• 
  Баланың дамуына қолайлы жағдай жасау үшін ата-ана мен мұғалімнің біріккен жұмыс әрекеті.
  

• 
  Отбасы тәрбиесінің пайдаланылмаған ресурстарын орнату;
  

• 
  Баланың отбасы тәрбиесіндегі жақсы жақтарымен танысу, тәжірибе алмасу.
  

• 
  Ата-аналарының сыныппен мұғалімдердің педагогикалық тәжірибесімен, оның балаларға қоятын талап-тілектерімен танысу.
  

• 
  Ата-аналарды сынып өміріне қатыстыру.
  

1. 
   Ашықтығы.
   
2. 
   Бірлескен шығармашылық қызмет.
   
3. 
   Жеке және жас әрекшеліктерін есепке алу.
   
4. 
   Серіктестік қатынас.
   

Ұйымдастыру жұмыстарына ата-аналармен ынтымақтаса жүргізетін жұмыстар жатады. Олар ата-аналар жиналысы, ата-аналар комитеті және т.б. Ата-аналар жиналысы – мұғалімнің ата-аналармен бірлескен қызметінің ең қажетті бөлігі. Кез келген педагогикалық іс-шаралар сияқты ата-аналар жиналысын өткізудің де өзіндік тәртібі бар. Яғни ата-аналар жиналысы ой-пікірлері бір жерден тоғысатын, серіктестер кездесуі сияқты болып өту керек. Мысалы, ата-аналармен өткізген ең бірінші жиналыстың құрылымын атап өтейік:

• 
  сәлемдесу;
  
• 
  өз балаларын осы мектепке оқуға бергені үшін ата-аналарға алғыс білдіру;
  
• 
  ата-аналарға ескертумен емес, ұсыныстармен шығу;
  
• 
  әр түрлі педагогикалық проблемаларды еске сала кету. Мысалы: «Ия, бұл кез-келген жанұяда кездесетін жайт...» «Осы жастағы балаларда болатын қасиеттер...» т.б. яғни, мұғалім өз тәжірибесінде әр түрлі қиындықтармен кездескенін, бұл қиындықтарды оңай жеңе алатындығын айта кеткені жөн.
  
• 
  тәрбиелеуде әр түрлі қиындықтардың кездесетінін, оған мұғалім өз көмегін аямайтындығын атап өткені дұрыс.
  
• 
  жиналыстың соңына таман мектеп бойынша немесе сыныпта қандай іс-шаралардың белгіленгенін, оған ата-аналардың қатысуы қажет екендігін де еске сала кеткен жөн.
  

Диагностикалық-аналитикалық жұмыс ата-аналармен байланысудағы басты бағыт. ата-аналардың пікірі, оны талқылау ата-аналардың оқу-тәрбие процесіне, мұғалімге деген көзқарастарының қандай екендігін көрсетеді.

Жұмысты ұйымдастырудың формалары:

• 
  анкета, тест жүргізу, сұрақ-жауап алу.
  
• 
  Ата-ана туралы шығарма жазғызу, сурет салу.
  
• 
  Бала даму картасы бойынша жұмыс.
  
• 
  Баланың ересектермен, құрдастарымен қарым-қатынасын қадағалау, оның әрекетін қадағалау.
  

Дарынды балалар, біріншіден, жоғары қызығушылықтары және зерттеушілік белсенділігімен ерекшеленеді. Психофизиологиялық зерттеулер көрсеткеніндей, мұндай балалардың миының биохимиялық және электрлік белсенділігі көтеріңкі болады.

Дарынды балалар кіші жастарында себеп-салдардың байланысын қадағалап отыруға және сәйкес қорытынды жасауға бейім болады; олар әсіресе балама модельдер мен жүйелер құруға құмар болады.

Көбіне дарынды балалардың сөздік қоры бай, олар күрделі сөздік құрылымдарды еркін қолдана алады. Олардың көбі анықтамалықтарды, энциклопедияларды көп оқиды, ақыл-ойды белсендіретін ойындарды жақсы көреді.

Дарынды бала – бұл жасына сәйкес өсіп келе жатқан интеллектінің дербес байқалуының жеткілікті дәрежедегі тұрақты ерекшеліктері.

Дарындылықтың түрлері

Дарынды балалар дарындылықтарының түрлеріне қарай бір-бірінен ерекшеленеді. Дарындылықтың мынадай түрлері болады:

Дарындылықтың бұл түрі арнайы мектептерде, үйірмелерде дамытылады. Музыка, бейнелеу өнері, орындаушылық, әртістік, сәулет өнері саласындағы жоғары жетістіктерінен көрінеді.

Мұндай дарынды балалар негізгі ұғымдарды тез есте сақтап, жылдам меңгереді. Ақпаратты өңдеу бейімділігі аса зор. Барлық пән бойынша үздік көрсеткіштерге қол жеткізеді.

Шығармашылық бағытта дарынды балалар:

• шарттылықтар мен беделге көнбейді;

• пікір айтуда еркін әрі тәуелсіз;

• әзіл, қалжыңды жақсы көреді;

• жұмысты ұйымдастыру мен тәртіпке көңіл бөлмейді;

• жарқын темперамент.

Әлеуметтік дарындылық.

Лидерлік дарындылықтың мынадай белгілерін атап өтуге болады:

• интеллекті ортадан жоғары;

• шешім қабылдай алады;

• дерексіз ұғымдармен, болашақ жоспарлармен жұмыс жасауға қабілеттілік;

• мақсатты, қозғалыстың бағытын сезіну;

• ілкімділік, бейімделгіштік;

• жауапкершілік сезімі;

• өз біліміне сенімділік;

• талапшылдық;

• энтузиазм;

• ойын анық жеткізе білу.

Аталған дарындылық түрлері әр балада түрліше байқалады.

БАЛАҒА ӨЗІНДІК ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ «МЕНІН» СЕЗІНУГЕ ЖӘНЕ ӨЗІНІҢ БОЙЫНДАҒЫ ДАРЫНДЫЛЫҚТЫ КӨРЕ БІЛУГЕ ҚАЛАЙ ЖӘРДЕМДЕСУГЕ БОЛАДЫ?

Оқытуды дербестендіруде тәлімгер маңызды рол атқарады. Мұғалім тұлғасы кез келген оқытудың жетекші факторы болып табылады.

1. Өзге адамдармен байланыс ұстаңыз.

2. Айналаңызда бай өмірлік орта құрыңыз.

3. Өз қорабыңыздан шығыңыз, саяхат жасаңыз.

4. Көңіл көтеріңіз, ойнаңыз және қалжыңдаңыз.

5. Өз дүниетанымыңызды кеңейтіңіз, оқыңыз.

6. Өнерге жақын болыңыз.

7. Қазіргі технологияларды пайдаланыңыз.

8. Сананың ғажап мүмкіндігін пайдаланыңыз.

9. Өзіңіздің балама санаңызды іске қосыңыз.

10. Өз жаныңыздың тереңіне үңіліңіз.

Осы он стратегияны шығармашылық өмірде кәсіби, мұғалімнің тіліне ауыстырыңыз. Кейбір мінез-құлық ережелерін өз қалауыңызға орай, оқушыға шығармашылық орта туғызатындай өзгертіңіз.

Тұлғаның бойында дарындылықты қалыптастыруда өзін-өзі дамыту әрекетінің психологиялық механизмін жоққа шығара алмаймыз.

Бала дарындылығы тек мектептегі жетістіктерімен ғана емес, мектептен тыс шаралар негізінде де анықталуы тиіс.

Біз баланың дарындылығы мен оқуға бейімділігін әрқашан айыра бермейміз. Әлеуеттік мүмкіндігі бірдей, бірақ әлеуметтік-экономикалық жағдайы әр түрлі отбасындағы балаларды салыстырғанда, әлеуметтік-экономикалық жағдайы жоғары отбасындағы бала өзге құрбыластарына қарағанда анағұрлым жоғары жетістіктерімен көрінуі мүмкін. Балалық шақтағы анықталған қабілеттері адамның болашақта жетістікке жетуіне толық негіз бола бермейді. Олар біртіндеп немесе тез арада жойылуы мүмкін немесе өркендеп дамуы мүмкін. Бұл жағдайды практикалық жұмысты ұйымдастыруда есепке алу өте маңызды.

І. Жалпы дарындылықтың бес факторы:

1. жалпы танымдық мүмкіндіктер (сенсорлық процестер, назар, ес, ойлау)

2. арнайы қабілеттер (ғылыми, көркем, техникалық, спорттық, әлеуметтік/лидерлік)

3. интеллект(IQ) – ақыл-ой мүмкіндіктері және сөйлеу

4. креативтілік зерттеушілік мүмкіндік

5. жағымды «Мен» - концепциясы
ІІ. Креативтіліктің бес факторы

1. 
   зерттеушілік мүмкіндік (белсенділік), қызығушылық.
   
2. 
   когнитивті проблемалылық.
   
3. 
   интуитивті мүмкіндік (ұғымпаздық).
   
4. 
   ойлау тілі (бай әрі сауатты сөздік қор).
   
5. 
   ойды анық жеткізе білу мүмкіндіктері.
   

ІІІ. Шығармашылықтың негізгі типтері

1. 
   «Мен» бейнесі («Мен» - шығармашылық).
   
2. 
   өнер
   
3. 
   әлеуметтік мінез-құлық
   
4. 
   ғылым
   
5. 
   техника
   

ІҮ. Шығармашылықты жүзеге асыру формалары

1. 
   дербес
   
2. 
   сұхбат үстінде
   
3. 
   топта
   
4. 
   дау-жанжалда
   
5. 
   жетекшілікте
   

Ү. Дарындылықтың тұлғалық факторлары

1. шығармашылық белсенділік

2. зерттеушілік (танымдық) мотвацияның басымдығы

3. жағымды өзіндік баға

4. өзін-өзі жүзеге асыруға ұмтылу

5. бәсекеге қабілеттілік

ӘДІСТЕМЕЛЕР