Жанат бектурова



жүктеу/скачать 2.16 Mb.
бет15/19
Дата11.06.2016
өлшемі2.16 Mb.
#127597
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   19

†œЗ з а т.

1. Тауды адам аяjы ‡ия баса алмайтын шыы; тzк шат‡ал, биzк жартас. Тау б›ркzттерz ясын биzк ‡  з j а, ‡анаттыдан бас‡аны »ресz жетпейтzн жалтыр беттегz кемерге салады (А. Сейдzмбеков, А‡иы‡).

6: 438



†œЗ-†ИЯ з а т.

Тауды тzк ‡иялы биzк шыдары. Ас‡ар таулар ‡  з - ‡ и я тере шат‡алдар, асау »зендер, айдын-шал‡ар к»лдер - dмбе табиjат жаарып, жасарып, г›л жайнаjан шаjы (С. Омаров, †ызыл арай).

6: 438



†œЙiАН з а т.

ºзен-суды ‡я берzсz, ‡яр жерz. Жиырма ›йлz жан Сарыкегzрдz ‡  й j а н ы н д а он т›йесzнz сегzзzнен бzр т›нде айырылып, жаяу ‡алды да ‡ойды (С. Шdрzпов, Бекболат).

6: 440



†œЙЫ† з а т.

д и а л. Суды иzрzмz. †ораjатыны суы ‡ауzптz. Оны кейбzр ‡  й ы ‡- т а р ы н ы  тередzгz 8-10 метр (Дала дауылпаз.).

6: 446



†œЙЫЛЫС ¹ з а т.

ºзен-суды бzр-бzрzне ‡ятын жерz; ‡йjан. Нра »зенzне ‡ятын ºткелсzз »зенzнz ‡  й ы л ы с ы н- д а j ы ‡оры‡тан ›й тzктz (c. Бектасов, Мdди).

6: 446



†œЛА с ы н.

— †ла д›з – елсzз, ш»л дала. Жол т›гzл, малды zзz жо‡ Алдынды жатыр ‡ла д›з («Алпамыс»).

6: 456



†œЛАМА з а т.

1. Тауды, »зеннz, жарды тzк ‡абаjы. Екz жаjасы ‡  л а м а биzк жар ‡аба‡, ортасы тере арна (А. Байтанаев, †айнар бла‡).

2. Жолды т»мен т›сетzн жерz, ‡лай берzсz. cмина балаларды жолды ‡  л а м а с ы н а иzрzп ‡ойып, ‡олын к»тердz (i. М›сzрепов, Кездесп. кет.).

3. Зор ‡уатты екпzнмен т»мен ‡лаjан су; сар‡ырама. Ендz бzздz ‡ызыjа ‡араjанымыз – Ниагара су ‡  л а м а с ы (I. Омаров, шабыт.).

— †лама бесzн. К›н екейген кез. †  л а м а б е с z н кезzнде олар да келzп ‡алар (М. cуезов, Тад. шыj.).
6: 456



†œЛАНСАЗ

з а т.


Шалjыны мол, дым‡ылды ойпа жер. Жазды к»рzп жайнауын, Менz де жаа жайлауым, Алатаудан ‡ол былjап, Кел деп шалjа сайрандап, †лпырjан анау ‡лансаз (Жамбыл).

6: 458



†œЛДИ з а т.

Тау, жота, д»ес, т»бе сия‡ты биzк жерлердz ‡лай берzс т»менгz жаjы, еzс. †араjай сонау ‡  л д и т»менге ‡арай созыла ‡лап барады (Б. Со‡па‡баев, Алыста.).

6: 459



†œМ з а т.

Т›рлz минералдар мен тау жыныстарынан тратын »те майда т›йzршzктz борпылда‡, ш»гzндz жыныс. †рамындаjы тау жыныстарыны, минералдарды т›сzне сdйкес ‡  м а ‡, сары жасыл, ‡оыр, ‡ызыл т. б. т›стz болады (†СЭ).

6: 467



†œМАЙТ з а т.

†мды жер, ‡мдауыт. Жол жыjыл »скен ‡  м а й т т ы  арасымен ж›рушz едz (С. М‡анов, Тад.).

6: 468



†œМДЫ†² з а т.

†мдауыт келген, ‡майт жер. Екеуz ‡амыс‡а жа‡ын жердегz кzшкентай ‡айра, а‡ ‡  м д ы ‡- т ы  ›стzне шы‡ты (Т. Жармаjамбетов, Сен- тябрь.).

6: 471



†œМТАС з а т.

†м яки ‡иыршы‡ т›йzрлерден ‡ат‡ан ш»гzндz тау жынысы. †  м- т а с ‡рылыс материалы ретzнде пайдаланылады (Табиjат. тану).

6: 472



†œМШЫ†з а т.

Шаjын, кzшz-гzрzм ‡мды т»бе, ‡майт т»мпешzк. Шdрипа атын тсап жzберzптz, »зz жатаjандау ‡  м ш ы ‡ т а т»zректz баjдарлап отыр (I. †ожабаев, œя).

6: 472



†œМЫ† ¹ з а т.

†мдарды ›йzндzсzнен пайда болjан ‡м т»бе. Ма‡анны тобы талай рет ауылдан ‡ара ›зzп, ‡мны арасындаjы мойны ‡ашы‡ ‡  м ы ‡ т а р д ы  басын аз шарлаjан жо‡ (Ж. Едzлбаев, Т›ркzстан).

6: 472



†œРА† ² з а т.

1. К»л яки су жиегzне жай‡алып »сетzн балjын да балауса ш»п; ‡амысты жас, балауса кезz. Осы су жайылjан участоктарда ‡амыс, ‡  р а ‡, ‡оjа жdне бас‡а ш»птер ‡алы »седz (†.К›ленов, †аза‡ст. балы‡.).

6: 495



†œРiА† ¹ з а т.

†рлы‡, ‡рjа‡ жер. – cрz кетсе он сегzз саjат zшz, †ос кеме, мы сан ‡ару адам к›шz. К»мекке жеделдетzп жеткzземzз, Т»zзбен, ‡  р j а ‡ п е н е н де »ткzземzз (Ж. Сма‡ов, Мы махаббат.).

6: 506



†œРДЫМ ¹з а т.

1. ºзеннz ‡мjа сzzп, жо‡ боп кететzн ая‡ жаjы, соы. Бл не jаламат, ‡  р д ы м деген осы ма ? Мы жылды‡ »мzрz бар, ке саjа, айдын арнаны осы бzткенz ме ? (Ж. Арыстанов, Та. жлд.).

6: 510



†œРЛЫ† з а т.

1. Теzз бен су кеzстzгzнен б»лек жер, жердz ‡атты б»лzгz. Олар тjыш рет д›ние ж›зzнz екz ›лкен ‡  р л ы j ы н а Европа, Азия деп ат ‡ойды (Н. Баяндин, Геогр.).

6: 512



†œЯРЛЫ†з а т.

ºзен-суларды к»лге, мхит‡а ‡ятын жерz; ‡йjан. Сонымен Сырдарияны саjасынан бастап, сонау Арал айдынына ‡  я р л ы j ы н а дейzнгz »н бойында орасан зор су ‡рылыстары ж›рzп жатыр (c. Нршайы‡ов, Менz †аза‡ст.).

6: 540



†ЫЛТА ² з а т.

1. Брылысты, ‡алтарысты тар жер, шат‡ал. Iленz ‡ыспа‡‡а алjан осы †апшаjай ‡ ы л т а с ы н а ‡азzр †апшаjай су электр станциясы салынып жатыр (Н. Баяндин, ºзен ал‡абы.).

6: 591



†ЫЛЫ з а т.

д и а л. Екz алапты ‡осып трjан енz тар, ‡ыстала жер; ‡ылта. Мzне мына ‡ос жартасты арасындаjы ‡ ы л ы д а н »тсе, ар жаjында тая‡ тастам жерде иесz жатыр (М. Маjауин, А‡ша ‡ар).

6: 596



†ЫР ¹ з а т.

1. Созылып жат‡ан биzк жер, жал. Бzз де демzмzздz zшке тартып, ‡ ы р басына к»терzлген екеуге ‡ызjана ‡арап ‡алды‡ (Т. Есzмжанов, Аяулым).

2. Ауылдан сырт жер, дала. – Сенz жыл‡ы баjуjа ‡ ы р j а кеткелz жатыр деп естzп едzм, тzлzмдz алса бармай-а‡ ‡ой (†. Салjарин, Жаныда ж›р.).

6: 614



†ЫРАŒ з а т.

Сdл биzктеу, д»ес жер. Бzр шетz »зеннz арjы жаjасындаjы ‡ ы- р а  j а шыjып кетzптz (М. cуезов, Тад. шыj.).

6: 617



†ЫРАТ з а т.

Биzктеу, д»ес жер. cйтсе де осы бzр ‡ ы р а т т ы ‡ал‡алап, †оспанны бzраз жер т‡ысы келедz (Т. Ахтанов, Боран).

6: 617



†ЫР†А з а т.

1. Белес-белес болып келген к»терzкz жер, ›стzрт. Т»леген ›кzдей шып барып, жаумен екz ортада, ‡ ы р ‡ а н ы  бер жаjында трjан жалjыз ›йге »зz барып бекzнzп алды (c. Нршайы‡ов, Алтын.).

6: 622



†ЫРЛЫ† з а т.

1. Сdл д»естеу жер; ‡ыр, ‡ырат. Темzр ауданыны ‡ ы р л ы j ы н д а ‡арды ‡алыдыjы атты омырауынан келдz (С. †алиев, Ебек.).

7: 6



†ЫРПУ ³ з а т.

д и а л. Биzк жер, д»ес, ‡ырат. Д›кеннz алды ‡ ы р п у екен (С. Аманжолов, †аз. тzлz диалектол.).

7: 8



†ЫРТЫС з а т.

1. Жердz ›стzгz ‡абаты, бетz. Жауынгерлер жер ‡ ы р т ы с ы н ‡опара, ‡орjаныс шебz жасау, окоп ‡азу, атыс яларын жdне dр т›рлz бекzнzстер трjызу zсzне кzрzстz (М. iабдуллин, Срапыл.).

7: 12



†ЫРЫМ з а т.

Алыс жер, ‡ия шет. Ол жауыздар ж›йzрzк жыл‡ыны ‡ырымнан таниды (З. Иманбаев, Нажаjай.).

7: 18



ЛАВА ¹ з а т.

Вулкан ат‡ылаjан кезде шыjатын табиjи минералдардан ‡ралjан сйы‡ ‡оспа. Жер астынан аты- лып шыjып жататын жанартауларды ‡сыjы ‡атты ‡ызып, бал‡ыjан сйы‡ л а в а болады (Х. cбzшлы, Халы‡ астрон.).

7: 40



МАЙСА з а т.

Ш»бz ‡аулап »скен, к»галды жер. Жпардай а‡ыjан м а й с а с ы н а бауырымды т»сеп ‡анша жатсам да тоймаймын дейтzн едz ол осы туjан жерzнен алыста ж›ргенде (Р. Райым‡лов, Брылыс.).

7: 99



МА†ТАЛЫ† з а т.

Ма‡та егетzн егzндzк жер. К›н шашырап жаа шыjып келе жатты. Ма‡ташылар м а ‡ т а л ы ‡ ‡ а ‡арай шбап барады (Ш. Шал‡аров, Серzкк»л.).

7: 105



МЕКЕН з а т.

†оныстанып орын тепкен тра‡, жай, ‡оныс. †азzргz Крупская атындаjы совхоз – dйгzлz большевик cлzбz Жанкелдиннz туып, »скен м е к е н z (Т. Ыдырысов, Жалын.).

7: 183



МИ ² з а т.

Батпа‡ты, балшы‡ты жер. Арт‡ы доjала‡тар к»рzнбейдz. Шыjарам деп ‡озjаjан сайын, м и j а бата берген екен (З. Иманбаев, Айналайын.).

7: 208



МИДАЙ: мидай дала.

Ке, жазы‡ дала. Бzздz елде тайга жо‡, ке, м и д а й д а л а болады (Б. Момышлы, Шыj.).

7: 209



МОЙНА† з а т.

3. А у ы с. Тау Басыны т›йе мойнына ‡сас иzлген жерz. Машина созылып жат‡ан жолмен тzзбектелген шаjын тауларды бzрде м о й н а ‡- т а р ы н а шыjып, бzрде баурына т›седz (А. Оразалин, †айырлы.).

7: 221



МОЙЫН з а т.

Басты кеудемен жалjастыратын дене м›шесz. †ойды м о й н ы жетz мойын омырт‡адан трады (А. Еламанов, †ой шаруаш.).

7: 222



МºЛДЕК ¹з а т.

К»шет отырjызуjа, егуге арналjан б»лек жер; м»лтек. Б»бектер клумбаjа, м » л д е к к е су ‡юjа, ол ›шzн су тасуjа dуес болады (Семья тdрбиесz).

7: 235



МœЗ з а т.

Суы‡ты‡тан се болып ‡атып ‡алjан су.

7: 245



НœРА з а т.

Су орjан жыра, тере сай. Соjысып ж›рzп Ер †осай, Жолы‡ты б»лек н  р а j а, †осаймысы сен? - дедz, Нdсzлсzз ‡лjа ‡ол рып (Батырлар жыры).

7: 357



ОАЗИС з а т.

г е о г р. Ш»лдер мен ш»лейттердегz »сzмдzк »сетzн к»галды, сулы ал‡ап. Бл жерлердz ауа райы ‡рjа‡, сонды‡тан жерzн суарады, суармаса егzн шы‡пайды, сол суару ар‡ылы мына Амудария мен Сырдария араларында г›лденген бау-ба‡шалы о а з и с пайда болjан (Н. Баяндин, Саяхат.).

7: 367



ОЙ ² з а т.

Ойпа, ойыс, т»мен жер. Жzгzттердz к›н шыjыс жа‡таjы тобы о й j а таман т›сzп, лы‡ ›йлерzне »згелерден жа‡ыныра‡ келzп тр едz (М. cуезов, †илы.).

7: 383



ОЙМАУЫТ з а т.

д и а л. Ойдым, ойпат жер. Айналасы ат шаптырым о й м а у ы т т а жат‡ан ºзеннz к»ше-к»шесzндегz к»шелерге кzлкzген кzрше ‡ар суыны ‡айда жтылjаны белгzсzз (М. Сатыбалдиев, †оыр ‡озы).

7: 389



жүктеу/скачать 2.16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   19



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет