Мазмұны: Кіріспе бет

• 
  Перкуссия айқын симптомдарын көрсетеді: плевра қалыңдауы және массивті фиброз жерлерінде дыбыстың қысқару. Пневмониялық және инфильтративті үрдістің айқын ұзақтылығы мен тереңдігінің күшеюі кезінде перкуторлы дыбыстың қысқаруы болады.
  
• 
  Аускультативті плевраның қалыңдаған және фиброздалған жерлерде тыныстың бәсеңдегенін байқауға болады. Инфильтративті-пневмониялық асқынуы кезінде бронхиальды тыныс, ұсақ ылғалды сырылдар естіледі. Үлкен көлемді және гигантты каверна үстінен бронхиальді және амфоралық тыныс, ірі көпіршікті ылғалды сырылдар естіледі. Ал кіші көлемді каверналар үстінен аздау, қатаң емес және жөтелген кезінде жақсырақ естіледі. Ескі каверна үстінен «арба сырылы», «шиқыл» естіледі, бұл негізі каверна қабырғасының және қоршаған тіннің циррозы әсерінен пайда болады.
  
• 
  Қан анализінде біркелкі лейкоцитоз және солға ығысуы, лимфопения, ЭТЖ жылдамдауы. Ауру ұзаққа созылғанда гемоглобин және эритроциттер саны да азаяды.
  
• 
  Фиброзды-кавернозды туберкулезбен сырқаттанған науқастар ем басталғанға дейін қақырықпен бірге ТМБ бөліп отырады. Бронхоскопия кезінде бронхтардың спецификалық өзгерістері анықталады; және де сыртқы тыныс қызметі бұзылады, әсіресе, рестриктивті тип бойынша және де гипоксемия дамиды.
  
• 
  Ауру өрши бастаса, толқын тәрізді ағымды , жаңа ошақтар мен каверналардың пайда болуы және де тұрақты бактерия бөлушілік- оң.
  
• 
  Науқастың жағдайы ауырлай береді де қосымша асқынулар қосылады. (тыныс жеткіліксіздігі, ХЛС, қан қақыру) жиі ТМБ дәріге тұрақтылықтың дамуымен бірге жүреді.
  
• 
  Дегенмен, бұл жағдайды тұрақтылыққа келтіруге және терапевтикалық оң нәтижеге жетіп, аурудың клиникалық көріністерін азайтуға болады. Науқас соматикалық жағдайын жақсартып, сонымен қатар қақырықта толық абациллирлену, кавернаны санациялауға болады. Мұндай жағдайда процесс циррозды туберкулезге ауысып кетеді.
  

• 
  Фиброзды-кавернозды туберкулезде каверна, өкпелік тіннің фиброзды өзгеруі, каверна маңында және басқа өкпе алаңдарында ошақты өгерістердің болуы.
  

• 
  Каверналар -дұрыс емес формалы, ішкі контурының бейнесі қатты, өткір, сырқы шекарасы – негізі анық емес, іргелес жатқан фиброзды зонада жоғалады.
  
• 
  Өкпе тінінің фиброзды өзгерістеріне- өкпе тіні мен плевраның бүрісуі нәтижесінен кеуде қуысы қаңқасының өзгеруі болады. Қабырғалар көлеңкелері ассиметриялы, зақымдалу жағында көбірек байқалады.
  
• 
  Қабырға аралықтары, жоғарғы бөлімдерінде жиі орналасатын «ескі» өкпелік өзгерістер байқалады.
  
• 
  Фиброз және бүрісу кеуде аралықтың органдардың өзгеруіне алып келеді. Жүрек , трахея, бронхтар фиброзды- кавернозды өзгерістері бар жаққа қарай жылжиды.
  
• 
  Өкпе түбірі деформацияланған және жоғарыға фиброз жағына қарай тартылған. Аз зақымдалған жағында шектелген немесе жайылған фиброзы ошақты өзгерістер; бронхогенді себілген жаңа ошақтар болуы мүмкін.
  
• 
  Бұл формада периодты түрде , жиі өршуге бейім болғандықтан ескі және бронхогенді себілу арқылы жаңадан пайда болған ошақтар «қосылып» инфильтрат түзіледі. Жаңа ыдырау қуыстары домалақ немесе дұрыс емес формада болуы мүмкін; іргелес каверна жанында қабыну тінімен қоршалған.
  

• 
  Фиброзды-кавернозды үрдісте, каверна өкпенің дөрекі фиброзының арасында орналасады, қабырғасы деформацияланған, тығыз, жиі қалыңдаған. Жиі каверна түбінде аз көлемді сұйықтық анықталады. Үрдістің өршуі және асқынуы кезінде каверна маңында инфильтрация аймақтары көрінеді.
  
• 
  Ем барысында бұл өзгерістердің баяу сіңірілуы, кішкене азаюы және кавернаның бүрісуі байқалады. Кейде фиброзды каверна тек томография кезінде ғана анықталады, қарапайым рентгенограмма кезінде каверна үстіне ошақтардың көлеңкесімен, фиброзбен, плевральді қабаттасу әсерінен каверна көрінбей қалу мүмкін.
  

• 
  Қақырықты лабораторлы зерттеу кезінде тұрақты бациллобөлушілік , массивті, коралл тәрізді эластикалық талшықтар анықталады.
  
• 
  Өршу кезінде жалпы клиникалық қан анализінде лимфопения, солға ығысу, ЭТЖ жоғарылауы 30-40 мм/сағ. Ауыр қан кетулер кезінде анемия, кейде айқын білінеді. Екіншілік инфекция қосылған жағдайда жедел түрде жоғары лейкоцитоз 19 000-20 000 және нейтрофилдердің жоғарылауы.
  
• 
  Бүйрек амилоидозымен бірге жүретін өкпенің фиброзды-кавернозды туберкулезі кезінде зәр талдауында белок- өте жоғары.
  

• 
  Емі  туберкулезге қарсы диспансерде гигиена-диеталық режим сақталына отырып стационарда жүргізіледі. проводят в стационаре противотуберкулезного учреждения на фоне. Емдік диета №11.
  
• 
  Өкпенің фиброзды-кавернозды туберкулезі туберкулезге қарсы препараттарды ұзақ уақыт және емнің тиімділігі болмаған жағдайда созылмалы формаға жатқызылады.
  
• 
  Химиотерапиялық ем жүргізілмеген уақытта науқастар өмірі 2-3 жылмен ғана шектелген. Қазіргі уақытта фиброзды-кавернозды үрдістің алдын алу шаралары барлық жағдай жасалған. Кез келген аурудың басында, дәрігер науқаспен жақсы қатынасты орнату керек. Және де дәрігер барлық берілген препараттарды уақытымен ішілгендігін қадағалап отыру керек.
  
• 
  Уақытында емделмеген фибринозы –кавернозды туберулезі бар науқастар да толық ем алуға мүмкіндіктері бар. Ем комплексті түрде, үзіліссіз және ұзақ уақытты болу қажет. Егер осы науқастарда дәріге тұрақтылық пайда болған жағдайда 2 қатардағы антибактериальді перпараттарды дұрыс таңдау қарастырылады.
  
• 
  Фиброзды қабырғалы каверна жазылу киын жағдайларды хирургиялық емді жүргізеді. Бір жақты процесс және функциональді көрсеткіштерінің жақсы нәтижесі кезінде түрлі көлемдегі өкпе резекциясы жүргізіледі. Қазіргі уақытта екі жақты зақымдалу кезінде де операция қанағаттанарлық нәтиже беруде: науқас өзінің жұмысқа қабілеттілігін сақтайды, өмір сүру ұзақтығы ұзарады, микобактерия бөлушілік болмайды.
  

• 
  Мұндай науқастарға қатаң түрде индивидуальді, сәйкес дәріге тұрақтылығы бойынша тағайындалады.
  
• 
  Негізгі туберкулезге қарсы препараттарға тұрақтылық пайда болған жғдайда, сәйкес емді IV топ бойынша, резервтегі препараттармен комбинациялық химиотерапия жүргізіледі.Канамицин (капреомицин), протионамид, циклосерин, ПАСК и фторхинолон қосылады. Негізгі курс 12—18 айдан кем болмайды.
  
• 
  Қосымша патогенетикалық ем толық көлемде жүргізіледі, яғни созылмалы туберкулез кезінде қызметі бұзылған органдарды қайта қалпына келтіру қажет. Көрсеткіштер бойынша хирургиялық ем қолданылады.
  

• 
  Стационарда химиотерапияның қарқынды фазасы жүргізіледі. 
  Фиброзды-кавернозды туберкулезбен алғаш анықталған науқасқа 1-ші санаттың емі тағайындалады: қарқынды фазасында  4 туберкулезге қарсы препараттар науқастың салмағын есептей отыра беріледі: изониазид 0,3, рифампицин 0,45-0,6, пиразинамид 1,5-2,0 және стрептомицин 0,5-1,0 немесе этамбутол 0,8-1,22-4 ай ішінде бактерия шығарушы тоқтауының уақытына байланысты.
  
• 
  Фиброзды-кавернозды туберкулезбен ауырған рецидивті науқас, алдында химиотерапия курсының сәтсіз болуы, емінде үзіліс болған және созылмалы науқас, бұрында химиотерапияның толық курсын алмағанға 2-шікатегории емі тағайындалады, яғни қарқынды фазада науқастың салмағын есептей отыра 5 негізгі препараттар беріледі: изониазид 0,3, рифампицин 0,45-0,6, пиразинамид 1,5-2,0, этамбутол 0,8-1,2 және стрептомицин 0,5-0,75 3-5-7айлар ішінде қақырық жағындысының тығынды конверсиясын алғанша. Химиотерапиямен қатар витамино-, дезинтоксикационды, гепатотропты, антиоксидантты және симптоматикалық терапия тағайындалады. 
  

- өкпе туберкулезінің шектелген деструктивті формасында, егер 2-3 ай ішіндегі химиотерапиядан кейін кавернаның жабылуы немесе оң динамикасы болмаса; 

Коллапсотерапияның қарсы көрсеткіші: бронхтардың спецификалық зақымдалуы кезінде, өкпе туберкулезінің фиброзды-кавернозды түрінің прогрессивті ағымында.

Қазіргі таңда өкпе абсцессінің клиникалық көрінісі аз көрінеді, содан дұрыс диагнозды қою қиын болып тұр. Туберкулезге қарағанда, созылмалы абсцесстің клиникалық көрінісі жедел көрінеді, басында, дене температурасының жоғарлауымен, қалтыраумен, іріңді қақырықпен жөтел, кейде қан түкіру, туберкулин реакциясының теріс болуы, қақырықта МБТ болмауы, гемограммада — ЭТЖ тез жоғарлауы, айқын лейкоцитоз.

Абсцесс көбінесе өкпенің төменгі бөлігінде орналасады. Рентгенологиялық абсцесс қуысының жанынан кең зоналы өкпе тініңің перифокальды қабынуы анықталады. Қабырға қуысының сыртқы контуры — айқын емес, ішкі — түзу емес, «бухтообразный». Бұл көріністер және де қуыста горизонтальды деңгейде сұйықтықтың болуы, өкпеде туберкулезді өзгерістердің жоқтығы абсцесстің болуын көрсетеді.

Кейде абсцесс өзіне тән рентгенологиялық көрініс көрсетпейді: қуыс өкпенің жоғарғы бөлігінде локализацияланады, қабырғасы жұқа, мөлшері үлкен емес және сұйықтық болмайды, яғни туберкулезды кавернаны бейнелейді. Осы кезде науқастың анамнезің және клиникалық мәліметтерді анықтау қажет.

Біріншілікті ошақтың (өкпенің, бронхиальды бездің, сүйектің және басқа) гематогенді диссеминациясының нәтижесінде пайда болады. Бұл жағдайда пайда болмауы мүмкін. Аурудың өршуі ерте көктемде — наурыз, сәуір айында байқалады. 6 айға дейінгі балалар сирек ауырады. 18 айдан — 4 жас аралығы аурудың пикі болып табылады. Үлкен адамдар аз ауырады.

Көп жағдайда менингит ағзада туберкулездің біріншілікті ошағында (өкпеде, лимфа түйінінде, орта құлақта, ішекте, сүйек жүйесінде және басқа) пайда болады. Біріншілікті аффект балғынды казеозды ошақ ретінде инкапсулярлы немесе петрификациялы болып көрінеді. Басқа жағдайда ( З% шамасында) біріншілікті туберкулезді ошақтың клиникалық және секционды нақты зерттеулерінде табуға болмайды. Туберкулезді менингиттің дамуына әр түрлі факторлар: қолайсыз метеорологиялық жағдай, жедел инфекционды ауруға (қызылша, көкжөтел, тұмау) және де физикалық жарақатқа әкеледі.

Негізгі гематогенді жол арқылы МБТ милық кабыққа өтеді. Осы кезде ми қабығында екі кезеңді зақымдалу жүреді.

1. Бірінші кезеңде біріншілікті туберкулездеағза сенсибилизациясы дамиды, МБТ гематоэнцефалиярлы барьер арқылы өтіп және жұмсақ ми қабағының қан тамырының өрімін инфицирлейді.

2. Екінші кезеңде МБТ қан тамырының өрімінен ликворға өтіп, жұмсақ ми қабығының негізі–бациллярлы менингитті спецификалық қабынуын тудырады.

Біріншілікті туберкулезді фокуста МБТ таралуы немесе милиарлы туберкулезда милық тінде және менингеальды қабықта микроскопиялық туберкула пайда болады. Кейде бассүйекте немесе омыртқада пайда болуы мүмкін.

Туберкуланың себебі:

• 
  менингеальдықабықтың қабынуы;
  
• 
  Ми негізінде сұр желетәрізді массасының қалыптасуы;
  
• 
  Миға баратын артерияның қабынуы және тарылуы, ол жергілікті ми бұзылысының себебі болып табылады.
  

Жаңа заманғы туберкулезді менингиттің патогенезі:

• 
  туберкулезді менингит - патогенетикалық екіншілікті ауру, яғни ағзада бұрын болған туберкулезді зақымдалудың табылуы болып табылады;
  
• 
  туберкулезді менингит, ол базилярлы менингит болып табылады, яғни ми негізінің жұмсақ қабығында локализацияланады;
  
• 
  оның дамуы екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде гематогенді жол арқылы қантамыр өрімінің ми қарыншаларында спецификалық гранулема зақымдалады; қантамыр өрімі ми жұлын сұйықтығының дамуының негізгі көздері болып табылады; гемато-энцефаликалық барьерде эндотелиальды капиллярлар және ми қабығы анатомиялық субстрат ретінде қызмет атқарады. Екінші кезең - ликворлы, қантамыр өрімінен туберкулезді микобактерии ми жұлын сұйықтығынан өтіп, ми негізіне барады, жұмсақ ми қабығын инфицирлеп және қантамыр өзгерісінен өткір аллергиялық реакцияны шақырып, клиникасы жедел менингеальды синдром ретінде көрінеді.
  

• 
  Продромальды (1-8 апта)
  
  • 
    Бастың ауруы
    
  • 
    Бастың айналуы
    
  • 
    Жүрек айну, кейде құсу
    
  • 
    Қалтырау
    
  • 
    Зәрдің, нәжістің тоқтауы
    
  • 
    Психикалық активтіліктің төмендеуі, ұйқышылдық
    
  • 
    Температура субфебрильді
    
• 
  Тітіркену(продромадан кейін 8-14 күн)
  
  • 
    Температура 38—39°көтеріледі
    
  • 
    Бастың маңдай және шүйде бөлімінің ауруы
    
  • 
    Ұйқышылдық, әлсіздік, естің бұзылуы өседі
    
  • 
    Жарықтан қорқу, тері гиперестезиясы, шуды көтереалмаушылық
    
  • 
    Қатаң қызыл дермографизм, бет терісінде және кеудеде қызыл дақ спонтандышығып және тез жоғалып кетеді.
    
  • 
    Менингеальды синдром (желке бұлшықетінің ригидтілігі, Кёрниг және Брудзинскийсимптомдары)
    
  • 
    Кебусіз іш қату – ладьевидті іш
    
  • 
    Ми негізінде серозды экссудаттың жиналуынан краниальды нервте тітіркену келесі көріністерімен көрінеді: көз көрудің төмендеуі, қабақтың параличі, қылилық, көз қарашығының әр түрлі кеңеюі, кереңдік. 40% науқастарда көз түбінің емізікшесінің ісінуі болады.
    

• 
  Милық артерияныңпатологиялық процессі сөздің бұзылуына немесе аяқ–қолдың әлсіздігіне алып келеді. Осы кезде мидың кез келген бөлігі зақымдалуы мүмкін.
  
• 
  Әр түрлі айқындылығы бар гидроцефалия кезінде мидың цереброспинальдымен байланысынан экссудатпен блоктау болады. Гидроцефалия – ес жоғалуының негізгі себебі. Патологиялық көрініс әркез болады және ессіз жатқан науқасқа жаман нәтиже болып табылады.
  
• 
  Жұлынның экссудатты блогында қозғалтқыш нейрондарының әлсіреуі немесе аяқтың параличі болады.
  

• 
  Терминальды (парездер және параличтер)
  
  • 
    Естің болмауы
    
  • 
    Тахикардия
    
  • 
    Чейн-Стокс тынысы
    
  • 
    Дене температурасы 40° С
    
  • 
    Парездер, параличтер орталық көріністе
    

• 
  Базальды менингит
  
• 
  Менингоэнцефалит
  
• 
  Жұлынды менингит
  

Екінші формасы - менингоэнцефалитиялық, немесе менинговаскулярлы – клиникасында менингеальды синдроммен ми затының ошақты зақымдалуымен қосарлануы жүреді (афазия, гемипараличтер және гемипарездер).

Үшіншісі - жұлынды формасында туберкулезды менингиттің клиникалық көрінісінде бірінші кезекте ми затының, қабықтарының және жұлынның түбі зақымдалып, аяқтарының және жамбас ағзаларының қызметінің бұзылысы көрінеді.

Диагнозды қою:

- уақытында – 10 күн ішінде тітіркену кезеңінен бастап;

- кеш – 15 күннен кейін.

Диагноз қоюлуының негіздемесі:

-эпидемиологиялық анамнез (туберкулёз науқасымен контакт),

- ішкі ағзалардың туберкулезінің болуы және неврологиялық симптомдардың дамуы.

- туберкулинді сынамалардың көрінісі,

-ревакцинация уақыты (баланың ауыр жағдайында туберкулинді сынама теріс мәнді болуы мүмкін).

- Клиникалық көрінісі (менингиттің басталуы және дамуының көрінісі, естің жағдайы, менингеальды симптомдардың айқындылығы).

- Кеуденің рентгенологиялық тексерісі: активты туберкулёздың табылуы немесе туберкулёзбен ауырып қалдық өзгерістердің юолуы (егерде сол сәтте оның табылмауы, туберкулёзды этиологияны жоққа шығармайды)

- Люмбальды пункция ликворды зерттеу – менингиттің этиологиясында негізгі шешімді шағарады.

- Көз түбін зерттеу: туберкулёзды төмпешіктердің көз торында болуы менингиттің туберкулёзды этиологиясын көрсетеді. Көру нервісінің дискісінің іркілуі бассүйек ішілік қысымның жоғарлауын көрсетеді. Аса мән берілу керек, көз түбінің іркілуі люмбальды пункция кезінде аксиальды дислокацияға апарады. Осы кезде инеден мандренды алмай, ликворды босату керек.

• 
  Аурудың басында ликворда нейтрофильді аралас және лимфоцитарлы плеоцитоз анықталады. Глюкоза құрамы 0,15-0,3 г/л төмендейді және хлоридтер 5 г/л. Пробиркада алынған ликвордың сақталуы 12-24 сағаттан кейін нәзік фибринді өрмекші тәрізді торша (қабықша) пайда болады, одан сұйықтық мөлшерінен басталып және шыршаны еске алады. Осы қабықшада бактериоскопия кезінде жиі туберкулёз микобактериясын анықтайды. Қанда ЭТЖ жоғарлауы және лейкоцитоз көрінеді.
  

Туберкулёзге қарсы әр түрлі қосындылар қолданылады.2 ай басында және антибиотикке сезімталдылық пайда болғанша 4 препараттар (емнің бірінші кезеңі): изониазид, рифампицин, пиразинамид және этамбутол немесе стрептомицин.Схеманы препаратқа сезімталдылық пайда болғаннан кейін өзгертеді. 4 ай емнен кейін 2 препаратқа (изониазид и рифампицин) ауысады.

Аурудың алғашқы сатысында (1-2 ай кезінде) глюкокортикоидтарды слипчивого пахименингитте және онымен байланысты асқынуларда ішке қабылдайды.

• 
  Стационарда ем ұзағырақ болу керек (6 айдай), ол жалпы нығайту шаралармен байланысып, тамақтануды күшейту және мамандандырылған санаторийге жіберу болып табылады. Жалпы емнің ұзақтығы 12-18 айды құрайды.
  
• 
  Невропатияның профилактикасына пиридоксин (25-50 мг/тәулік), полидәрумендер қолданылады. Дәрілік интоксикациядан бауырдың зақымдалуы, перифериялық невропатия және де көру нервісінің бұзылуынан науқасты бақылау керек. Себебі тыртықты жабысқан асқынуды және ашық гидроцефалияны алдын алу қажет.
  

Іріңді емес менингиттер (серозды, вирусты) жедел басталады,менингеальды синдром айқын көрінеді, сүйек- милық нервтердің процессіне бейімділігі аз, жұлын-милық сұйықтықта аз айқынды қабынулық өзгерістермен (кейде жасушалы-ақуыздыдиссоциация, яғни қалыпты ақуыз мөлшерінде цитоздың жоғарлауы) қалыпты қант мөлшерінде (осы процесстер туберкулезды менингиттен ерекшеленеді), менингеальды синдромның абортивты өтуі (3-5 күн аралығында) және жұлын-милық сұйықтықты тез санациялау болып көрінеді. Осындай клиникалық көрініс өкпелік және өкпеден тыс туберкулез кезінде жоқ болады, содан туберкулезды менингитті жоққа шығарады.

1) жедел, кейде тезбасталады;

2) процестің локализациясы жарты ми шарының жұмсақ ми қабығында, базилярлы менингитке қарама-қарсы психомоторлы қозумен көрінетін клиникалық көрініспен, көбінесе жалпы тежелумен және сүйек-милық нервтердің зақымдалуымен өтеді;

3) жұлын-милық сұйықтықта жедел қабынулық реакция, жоғары плеоцитозбен көрінетін (4000-8000 жасуша 1 см3), яғни нейтрофильды, сұйықтықта қоздырғыштың табылуымен (пневмококк, менингококк);

4) жоғары лейкоцитоз.

Менингизм

• 
  Менингизм - токсико-аллергиялық, активты науқастарда ми қабығының реакциясының тез болуы, өкпенің фиброзды-кавернозды туберкулезының болуы, баяғыда ешқашан орталық нерв жүйесінің зақымдалуымен ауырмаған. Көбінесе бұндай реактивті жағдай бұрында туберкулезды менингитті басынан кешкен адамдарда болады; олар мезгілдік факторлардан пайда болады. Клиникасында осы жағдай бас ауруымен, әлсіз желке бұлшықетінің ригидтілігінде және Керниг симптомдарында пайда болады. Температурасыз реакция арқылы өтіп және бірнеше күндер аралығында емсіз жазылады, бірақ кейде ұзаққа созылады. Сүйекішілік қысым жоғарлайды, бірақ жұлын-милық сұйықтық қалыпты, яғни бұл көрсеткіш диагностика үшін шешімді болып табылады. Соңғы кездері туберкулездыменингиттің стертых формасы көбейгеннен «менингизм» немесе «реактивті жағдай» диагностикасына қатаң қарау қажет және бақылаулы жұлын-милық пункцияны жасау керек.
  

• 
  Ісіктер кезінде ауру ақырын дамиды (бір ай көлемінде) туберкулезды менингитпен салыстырғанда, бас ауруының локалды көрінісі, ми затындағы ошақты зақымданудың көріністері, көз түбінде іркілудің дамуы және осы симптомның дамуы, жұлын милық сұйықтықта аз байқалатын өзгерістер немесе қалыптыда, қант мөлшеріне де байланысты. Ми биотоқын зерттегендегі нәтижесі практикалық мағына береді, одан локалды процессте асимметриялық көрініс береді.
  

Туберкулёзге қарсы дәрілерді қолданар алдында менингит аурудың 20-25-ші күнінде өліммен аяқталатын. Қазіргі таңда уақытылы және ұзақ емнен кейін 90-95% науқастарда нәтижесі жақсы болып жатыр. Егер диагностикасында кешіксе (аурудың 18-20-шы күнінде) болжамы нашар болып табылады. Кейде эпилептикалық талма ретінде рецидивтер мен асқынулар, гидроцефалия, нейроэндокринды бұзылыстар пайда болады.

Негізгі туберкулезбен зақымдалатын жол (90% дейін) — тыныс алу жолдары арқылы қоздырғыштың аспирациясы. Туберкулез микобактериясы ағзаға немесе тінге еніп, типті спецификалық гранулемапроцестердің альтерациямен, экссудациямен, пролиферациямен жүреді. Гранулемалимфоидтардан, эпителиоидтардан, гигантты жасушалардан, казеозадан және и туберкулезды микобактериядан тұрады. Және де процесске регионарлы лимфатикалық түйіндер де қатынасады.

Көз туберкулезі кезінде қоздырғыштың негізгі таралу жолы гематогенды. Микобактерия циркуляциялық қантамыр арна арқылы көз тініне кез келген туберкулезді инфекция кезінде өтеді, көбінесе екіншілікті.

Клиникалық көріністеріне және аурудың ағымына байланысты екі өзіндік топты бөледі:

1. 
   Бірінші топ — бұл метастатикалық (гематогенды-диссеминирленген) көз туберкулезі, одан көз қантамыр жолында туберкулезды гранулема пайда болады.
   
2. 
   Екінші топ — туберкулезды-аллергиялық, көл алмасының қабығының параспецифиалық реакциясы, ағзадағы туберкулезды инфекциядан дамитын, көз тінінің спецификалық сезімталдығына және онда бейспецификалық аллергиялық қабыну процессіне әкелетін топ түрі.
   

I. Көз алмасы қабығының гематогенды зақымдалуы:

1. Алдыңғы увеиттер, склераға және қасаң қабаққа таралған.

2. Шеткі увеиттер.

3. Хориоретиниттер (соның ішінде ретиноваскулиттер).

4. Генерализацияланған увеиттер (панувеиттер).

II. Көздің туберкулезды-аллергиялық ауруы:

1. 
   Фликтенулезды конъюнктивиттер және кератиттер (оның ішінде фасцикулярлы кератит, скрофулезды қан тамырлы паннус).
   
2. 
   Туберкулезды-аллергиялық эписклериттер, иридоциклиттер, хориоретиниттер.
   

IV. Орталық нерв жүйесінің туберкулезіндегі көздің зақымдалуы: бәсеңдейтін неврит және көз нервісінің атрофиясы, хиазманың, көру жолы және көзқозғалтқыш нервтің, көру нервісінің іркілген дисктің зақымдалуы.

Көз туберкулезіне күдіктенгенде науқастарды жинақты емдеу жоспарланады:

1. 
   Мұқият жаңаобъективті және функциональды әдістермен офтальмологиялық зерттеу: барлық көз бөлімініңжарықтық биомикроскопиясы, тұра және қайтымды түрдегі офтальмоскопиясы, офтальмохромоскопиясы, периметрия және кампиметрия, көздің ультрадыбысты диагностикасы және басқа.
   
2. 
   Мақсатты анамнезді анықтау: наличие контакта с больными туберкулезом в семье или на работе, перенесенный в прошлом туберкулез любой локализации.
   
3. 
   Кеудеағзаларының рентгенологиялық зерттеуінің мақсаты активті туберкулезды өзгерістерді табу немесе олардың өкпеге және ішкі ағзалардың лимфатүйіндеріне әсері. Көрсеткіш бойынша — көкіректі, петрифицияланған лимфа түйіндерін мақсатты құрсақ қуысты томографиялық зерттеу.
   
4. 
   Бронхтардың, қақырықтың және зәрдің туберкулезды микобактерияны табудағы посеві, бактериоскопиясы.
   
5. 
   Шеткі лимфа түйіндерінің, зәр жүйесінің, жыныс мүшелерінің, тірек қимыл аппаратының жағдайының бағасы, көрсеткіш бойынша — фтизиоурологтың, фтизиоортопедтың және фтизиогинекологтың консультациясы.
   
6. 
   Дәстүрліклиникалық және биохимиялық лабораторлы анализдері, ЭКГ, құрсақ қуысының УДЗ, терапевттің консультациясы.
   
7. 
   Иммунодиагностика, молекулярлы-биологиялық диагностика (ПЦР).
   
8. 
   Туберкулинодиагностика.
   
9. 
   Басқа созылмалы инфекцияларды жоққа шығару: токсоплазмоз, ревматизм, саркоидоз, бруцеллез, сифилис, ЖИТС, вирусты аурулар, хламидиоз, басқа ошақты фокальды инфекциялар (ЛОР-дәрігердің, стоматологтыңконсультациясы)