Рыхтуемся
-га склан. м. р. з нулявым АСАБОВЫЯ
жүктеу/скачать 1.41 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- А С Н О В А
|
2-га склан. м. р. з нулявым АСАБОВЫЯ 
РОД НАЗОЎНİКАЎ Р о д з м е н н ы х назоўнікаў звычайна вызначаюць граматычна ― па наборы канчаткаў пры скланенні. Род можна вызначыць таксама сінтаксічна ― па канчатках залежных слоў: паўнаводны Дняпро (м. р.), смачнае суфле (н. р.), ТАСС упаўнаважаны заявіць (м. р.). Да а г у л ь н а г а р о д у адносяцца: 1. Агульныя назоўнікі на -а (-я), якія абазначаюць асоб мужчынскага і жаночага полу; большасць з іх абазначаюць адмоўную характарыстыку асобы і маюць стылістычна заніжаную экспрэсіўную афарбоўку: нэндза, нядбайла, заіка, жмінда, туляга, беларучка і інш., але ёсць агульныя назоўнікі са станоўчай ацэнкай і са стылістычна нейтральнай афарбоўкай: самавучка, малайчына, калега, цёзка. Не блытаць: да агульнага роду не адносяцца назоўнікі на -а (-я), якія абазначаюць род заняткаў, прафесію асоб муж. і жан. полу. Такія назоўнікі адносяцца да мужчынскага роду: ваяка, суддзя, прамоўца, творца, тамада, стараста, старшыня і пад. 2. Бытавыя формы ад афіцыйных уласных імён: Жэня, Шура, Саша, Валера, Вася (ад Васіль і Васіліна, Васіліса), Сцёпа (ад Сцяпан і Сцепаніда). 3. Прозвішчы з канчаткам -а (-я) і прозвішчы з асновай на зычны: Свірка, Пархута, Паходня, Біруля; Багдановіч, Русак, Кудравец, Янішчыц і падобныя, у якіх па канчатку не відаць полу асобы, а таксама нязменныя прозвішчы: Дзідро, Ючко, Бізэ, Мялкіх і г. д. Р о д н я з м е н н ы х назоўнікаў вызначаецца па семантыцы: Да м у ж ч ы н с к а г а р о д у адносяцца: 1. Назвы асоб мужчынскага полу ― мужчынскія імёны, формы звароту да мужчын, тыповыя мужчынскія прафесіі: Вано, İліко, Гогі, Вісэнтэ, Публіо; мсье, дэндзі (франт, элегантна апрануты свецкі чалавек); аташэ (кансультант пры пасольстве), рэферы (суддзя ў спартыўных спаборніцтвах), мікада (тытул японскага імператара), кулі (насільшчык, грузчык, чорнарабочы ў некаторых краінах Азіі), парцье (швейцар у гасцініцы). 2. Назвы жывёл, птушак, насякомых, іншых жывых істот: дынга, зéбу (буйная рагатая жывёла), эму (страус), марабу і фламíнга (назвы птушак). Выключэнне: івасі (рыба сямейства селядцовых) ― ж. р.; цэцэ (афрыканская муха) ― ж. р.; калібры ― дапускаюцца варыянты: і ж. р., і м. р. 3. Нязменныя назвы гарадоў: Баржомі, Мехіка, Мантэвідэо, Більбао, Сарэнта, Бісау, Сант’яга; астравоў: Капры, Таіці, Барнео, Сікоку, Хансю, Кюсю, Пуэрта-Рыка, Корфу і інш. (у нязменных уласных назвах род вызначаецца па агульных назоўніках). Да ж а н о ч а г а р о д у адносяцца: 1. Назвы асоб жаночага полу ― жаночыя імёны, формы звароту да жанчын: Ніно, Нані, Эдзі, Элізабет, Жанэт, Жулí; пані, фрэйлен, мадэмуазéль, місіс. 2. Нязменныя назвы рэк: Шпрэе, Лімпапо, Місуры, Макензі, Арынока, Хуанхэ; дзяржаў: Конга, Марока, Манака, Малі, Самалі; пустынь: Гобі, Калахары, Руб-Эль-Хáлі; гор: Ай-Петры, Мак-Кінлі, Кіліманджара; газет: ”Юманітэ”, ”Таймс”, ”Грáнма”; арганізацый: ЮНЕСКА, УЕФА, ФİФА, ФİДЭ і іншыя нязменныя ўласныя назоўнікі, у якіх да жаночага роду адносіцца агульны назоўнік, што абазначае родавае паняцце. Да н і я к а г а р о д у адносяцца: 1. Неадушаўлёныя нязменныя назоўнікі: авеню, амплуа, журы, трыо, барока, дынама (’від машыны’; але: ”Дынама” гудзеў ― м. р., ’стадыён’ або ’футбольны клуб’) і мн. іншыя. Выключэнне: салямі ― ж. р., кальрабі (від капусты) ― ж. р., кофе ― м. р. (не блытаць са зменным кава ― ж. р.). 2. Нязменныя назвы азёр, мораў: Эры, Лох-Нэс, Хáнка; Фíджы. 3. Нязменныя словы ці застылыя формы слоў, якія перайшлі ў назоўнік з іншых часцін мовы і абазначаюць абстрактныя паняцці: Мы верылі ў светлае Заўтра. Пачулася гучнае ”ўра”. Мне надакучыла тваё ”пачакай ”. Асцерагайцеся памылкі ! Не блытайце вызначэнне роду ўласных нязменных назоўнікаў са зменнымі, у якіх род вызначаецца не па семантыцы, а граматычна ― па канчатках. Напрыклад, назвы Севáн □, Селігéр □, Хасáн □ (азёры) ― м. р., бо скланяюцца, як дом □, а возера Свіцязь □ ― ж. р., бо скланяецца, як сенажаць □. Гэтак жа: Уфа (горад) ― ж. р., Сінгапур □ (дзяржава) ― м. р., Арарат □ (гара) ― м. р., Арыён □ (сузор’е) ― м. р., а Пухавічы (горад), Макáрычы (вёска) не маюць роду, бо з’яўляюцца множналікавымі назоўнікамі, як сані, дрожджы. Асцерагайцеся памылкі !
 РОД АБРЭВİЯТУР і
Зменнаяі Нязменная Па канчатку і характары Па апорным слове расшыфроўкі: асновы: ЦСКА ― м. р. (Цэнтральны спартыўны БелАЗ □ клуб арміі), рыбгас □ м. р. (скланя- НАН ― ж. р. (Нацыянальная акадэмія ЛіМ □ юцца, як навук), БАМ □ дом □ ) КП ― м. р. (камандны пункт), ГУМ □ ПВТ ― м. р. (Парк высокіх тэхналогій), БелТА ― н. р. (Беларускае тэлеграфнае агенцтва), ЗША ― не мае роду (Злучаныя Штаты Амерыкі), Заданне 59. Вызначце род наступных назоўнікаў. Непаседа, ваявода, назола, гарэза, лэдзі, Элен, міс, Баку, Янцзы, какаду, гну, Дэлі, кімано, валацуга, няўмыцька, канферансье, кенгуру, Кракатау, алоэ, Гюго, полымя, Хуліо, бярэмя, птушаня, брыво, праныра, старшына, Бядуля, Чылі, Осла, танга, шчаня, Балхаш, калека, Кутаісі, Антоніо, галіфэ, Нарач, Свіслач, Асіповічы, Сухумі, Пярну, Байкал, Місісіпі, Туапсэ, неўставака, інтэрв’ю, Душанбе, Перу, Арáгві, Сардзінія, поні, Катрын, Гаíці, бра, пенснэ, сакратар Алена Пятроўна, фіяска. Заданне 60. Запішыце словазлучэнні ў левы слупок, а ў правы ― іх пераклад на беларускую мову; вызначце род і лік назоўнікаў у беларускай і рускай мовах. Освещённая комната, спелая брусника, крупная черника, сладкая земляника, лёгкая изморозь, отечественный шампунь, душевный покой, вечерние сумерки, твоё поведение, вечные хлопоты, уроки пения, белая ромашка, прошла неделя, цинковые белила, оконченная рукопись, стоптанная туфля, спелое яблоко, серебряная медаль, наступило отчаяние, мокрый пол, чистый родник, запахло гарью, большую охапку, с болью в сердце, выстиранное бельё, стояла сушь. Заданне 61. Выпішыце пад загалоўкам НЯПРАВİЛЬНА словазлучэнні з граматычнымі памылкамі. Справа пад загалоўкам ПРАВİЛЬНА запішыце іх без памылак. 1. Сінія чарніла. 2. Густы пыл. 3. Твой каромысел. 4. Адсырэлая табака. 5. Вялікая жырафа. 6. На зялёных лісцях. 7. Гэтакі цуд. 8. Сваёй рукапіссю. 9. Старая камода. 10. Першы сажань. 11. Смачны яблык. 12. Рысавая крупа. 13. Тоўсты пачак. 14. Моцная боль. 15. Горкі палын. 16. Салдацкая шынель. 17. Аголеныя карэнні. 18. Новыя дзверы. 19. Прыхаваны фальш. 20. Заслужаная медаль. 21. Балючы мазоль. 22. Сінім Свіцязем. 23. Тоўстая кішэнь. 24. Складзеныя бярвенні. 25. Наліць газы. 26. Разбітай броўю. 27. Бязважкі газ. 28. Пакрыўся сыпам. 29. Чорны бездань. 30. Мядовы квецень. 31. Запомніўся суш. 32. Шырокая ростань. 33. Віднеўся ветразь. 34. Памыты посуд. 35. Шырокай груддзю. 36. Вялікія каменні. 37. Фурманка на гумавых калёсах. 38. Спелыя калоссі. 39. Салаўіная трэль. 40. Айчынны шампунь. 41. Стары гонт. Заданне 62. Спішыце і літарай абазначце род назоўнікаў.
Заданне 63. Перакладзіце на беларускую мову, абазначце род і лік назоўнікаў у рускіх і ў беларускіх словах. Дробь І (для ружья), дробь ІІ (математ.), дробь ІІІ [1) дробный стук; 2) трель], конопля, пригоршня, отброс, аллея, голубика, сумерки, калитка, хлебá, кружево, отношение, овощи, общение, кладбище, лекарство, дрожь, сливки, остаток (пищи), колосья (собират.), лестница (приставная, переносная), заросль. С л о в ы д л я д а в е д а к: веснічкі, карункі, прысады, рэшткі (ежы), прыгаршчы, адвячорак, збажына, зносіны, могілкі, смятанка, адкіды, лекі, шрот, дроб, дробат, пошчак, драбіны, зараслі (зараснік). КАНЧАТКİ НАЗОЎНİКАЎ м. р. 2-га скланення . ў Р. склоне адз. л. . У Р. склоне канчатак -а (-я) маюць к а н к р э т н ы я назоўнікі, якія абазначаюць асоб, жывых істот, часткі цела: госця, аленя, шчупака, рота, локця (але: твару); канкрэтныя прадметы і іх часткі: класа, абцаса, штатыва; прадпрыемствы, арганізацыі, установы: завода, урада, саюза, ФАПа, інстытута; акрэслены прамежак часу: года, тыдня, месяца; назвы рэльефу, мясцовасцей, адміністрацыйных адзінак: берага (як і мора, поля), ручая, яра, фіёрда, акіяна, раёна, рэгіёна; адзінкі вымярэння: градуса, метра, ампера; навуковыя тэрміны: катэта, сінуса, русізма. Канчатак -у (-ю ) маюць: 1) а б с т р а к т н ы я назоўнікі, якія абазначаюць: а) абстрактныя паняцці, пачуцці, адчуванні: прынцыпу, аўтарытэту, сэнсу, вопыту, настрою, голаду, сораму, суму; б) апрадмечаныя дзеянні, стан: догляду, адпачынку, гоману, ходу, пераезду, смеху, сну; в) грамадска-палітычныя паняцці, навуковыя тэорыі, вучэнні: апартунізму, класіцызму, ідэалізму, дарвінізму, камунізму; г) неакрэсленыя прамежкі часу: веку, часу, узросту, тэрміну, перапынку, антракту, рэгламенту; д) назвы прасторавых паняццяў, памеру, формы: прастору, краю, выраю, шляху, стэпу, з усходу, верху, памеру; е) да абстрактных прымыкаюць назвы з’яў прыроды, стыхійных бедстваў (многія з іх успрымаюцца органамі пачуццяў): снегу, грому, граду, марозу, холаду, пажару, агню, змроку, шторму; 2) р э ч ы ў н ы я назоўнікі, якія абазначаюць розныя рэчывы, матэрыял, хімічныя элементы, назвы лякарстваў, тканін: бялку, ячменю, пылу, воцату, кобальту, аспірыну, шоўку, нейлону; выключэнне: хлеба, аўса; 3) з б о р н ы я назоўнікі: натоўпу, чароту, хмызняку, ажынніку, друзу, рамонку, лёну, лубіну, гаю (але калі ёсць памяншальны суфікс -ок, то ўжываецца канчатак -а: гайка, ляска); 4) назоўнікі в а ў с т о й л і в ы х в ы р а з а х: з году ў год, з веку ў век, ні следу ні знаку, даць маху, з’ехаць з глузду, ні роду ні племені і г. д. М н а г а з н а ч н ы я назоўнікі м. р. 2-га склан. у залежнасці ад значэння могуць мець абодва канчаткі: -а (-я) і -у (-ю). Напрыклад: каля чыгуначнага пераезда (канкр.: пэўнае месца); не пачыналі пераезду (абстр.: працэс); з дагавора вынікае (канкр.: дакумент); між імі не было дагавору (абстр.: ’дамоўленасці’ ― апрадмечанае дзеянне); стаялі каля ясеня (канкр.: прадмет); мэбля з ясеню (рэчыўны: матэрыял); прадстаўнікі беларускага народа (канкр.: нацыя); мноства народу сабралася (зборны: сукупнасць людзей); далёка ад дому; выйсці з дому (абстр.: родныя мясціны; жыллё, ачаг); каля цаглянага дома (канкр.: будынак), збіліся з курсу (абстр.: напрамак); навучэнец першага курса, выкладанне курса беларускай мовы (канкр.: год навучання; навуковая дысцыпліна). Заданне 64. Запішыце назоўнікі ў табліцу спачатку ў Н. склоне, а затым пастаўце іх у Р. склон адз. ліку. Растлумачце правапіс канчаткаў, запоўніўшы табліцу па ўзоры:
Абед, аб’езд, аб’ект, абертон, абрус, авангард, авёс, агітпункт, агнямёт, агонь, алень, алфавіт, амонім, анальгін, антонім, антрацыт, аспірын, асфальт, атрад, аўтарытэт, бераг, боль, бор, брызент, вакуум, вальс, век, вецер, вобраз, вугаль, выезд, вылет, выхад, гай, гарох, гатунак, геній, гнеў, граб, гром, дабрабыт, дагавор, дом, дыягназ, дэсерт, жаль, жэмчуг, завод, загад, загар, заняпад, інвентар, іней, калектыў, каранцін, квас, кісель, край, крэпдэшын, курс, лес, лёд, лён, лёс, ліпень, літр, лоб, луг, лог, лужок, лядок, маніфест, манускрыпт, марш, месяц, мір, мурог, мухамор!, народ, настрой, нос, пад’езд, пакой, паланізм, палац, паход, пераезд, персанаж, пігмент, пікет, плён, плот, погляд, подых, покер, поліартрыт, поліэтылен, попыт, посах, поспех, посуд, прастор, працяг, пропуск, прыезд, пыл, пясок, раён, раз’езд, расклад, раскол, розум, рот, русізм, рух, ручаёк, рыбгас, рывок, рык, рынг, рэгламент, салют, смех, снег, снегавік, сон, спакой, страх, стрэс, сук, сум, сумбур, суп, сход, талент, танец, твар, твор, тыдзень, тыраж, уздым, урад, хлеб, храм, цень, цукар, цэмент, чай, чарназём, шакалад, шлях, шоўк, шчэбет, шынель, яр. Заданне 65. Запішыце назоўнікі спачатку ў Н. склоне, а затым пастаўце іх у Т. склон адз. ліку, запоўніўшы табліцу па ўзоры.
Анатоль Грачанікаў, баль, боль, безліч, З.Бядуля, вадзіцель, верф, Віця, валацуга Валодзя, забулдыга Ільіч, гаць, глыб, гусь, далонь, даль, дэталь, дзядзя, дзядуля, жаль, Жлобін, жмінда Раман, калега Ліда, Толя, г. Крычаў, лебедзь, ляўша Коля, М. Лужанін, медаль, Міша, моль, мыш, насып, палын, папараць, паўцень, педаль, плынь, Пціч, г. Рагачоў, рань, россып, ростань, Саўка, Сашка, Сібір, Ф.Скарына, г.Старобін, старшыня, старшына, скорапіс, струмень, стрэмя, суддзя, фальш, флеш, İ.Шамякін, шпіталь, шчолач, шыр, Юра, Юрый Семяняка. Заданне 66. Запішыце назоўнікі спачатку ў Н. склоне, а затым пастаўце іх у Д. склон адз. ліку, запоўніўшы табліцу па ўзоры.
Аня, Алена, боль, Ваня, гар, глухмень, Грыша, гусь, дачка, дуга, елка, жаль, Жэня, забіяка Фама, задавака, Змітрок Бядуля, Зося, зямля, İлья, İна Варвашэня, İрына Шкраба, калега, Кузьма, лебедзь, лесастэп, медаль, Мікіта, Міця, Міша, накіп, недарэка, Ніна, палын, Паходня, Пеця, плакса Воля, полымя, Пятро Глебка, ручка, Рыгор Мялешка, рысь, Саўка, слодыч, сірата Сцяпан, Слава, скорапіс, старшына, старшыня, страха, стэп, суддзя, сям’я, тамада İван, Таня, ханжа, хвоя, чаромха, шчака, шэрань, Юрка. Заданне 67. Запішыце назоўнікі ў табліцу спачатку ў Н. склоне, а затым пастаўце іх у М. склон адз. ліку. Растлумачце правапіс канчаткаў, запоўніўшы табліцу па ўзоры:
Агонь, Адам Гурыновіч, Алег, алень, Андрэй, безліч, боль, Букрэй, вадэвіль, верф, вецер, вырай, гай, Гамбург, гандляр, гарбуз, герой, горыч, гушчар, дачка, двор, дождж, дырэктар, зубр, İван Мележ, каваль, кавыль, кажух (2 варыянты), Кастусь, квецень, кіпень (2 варыянты), конь, край, крылца, ланцуг, лоб (2 варыянты), Мацей Бурачок, млын, морж, мост, мядзведзь, павадыр, пасаг, патруль, правадыр, пух, россып, руль, рунь, рысь, рэвізор, рэпартаж, скорапіс, слоўца, стог, струмень, суддзя, сцяг, сырадой, сям’я, трактар, узровень, уладар, Уладзімір Караткевіч, універмаг, цар, цень (2 варыянты), Цюрых, чай, чарадзей, чарцёж, чытач, шалаш, шынель, (Янка) Брыль, ячмень. Заданне 68. Раскрыйце значэнне міжмоўных амонімаў з рускай і беларускай моў. З беларускімі словамі прыдумайце такія словазлучэнні, каб назоўнікі стаялі ў Р. склоне адз. л. Запішыце па ўзоры:
Лик ― лік, сход ― сход, стежок ― сцяжок, склон ― склон, свет ― свет, пыл ― пыл, примус ― прымус, плот ― плот, початок ― пачатак, пах ― пах, покой ― пакой, поверх ― паверх, наставник ― настаўнік, падеж ― падзеж, придаток ― прыдатак. Заданне 69. Пры спісванні выпраўляйце граматычныя памылкі ва ўжыванні родавых, лікавых і склонавых формаў назоўнікаў. Вусна растлумачце іх правапіс. Сваімі коньмі; па вынікам экзаменаў; малому кацяняці; стукнуўся груддзю; бадзяцца па лясам, па дарогам; новымі дзвярыма; трывожыцца па начам; малое парасяці; прыйшоў з дзіцяці; стукнуць па сталу; на суседчыным кураняці; глядзець па тэлебачанні; белай гуссю; тваім велічам; бясконцай глыб’ю; к Цярэні Васілю; к Валёха Лідзе; з Цацоха Марынай, з Кудравец İльёй; з Галотам Міколам. Тэма: СТУПЕНİ ПАРАЎНАННЯ ПРЫМЕТНİКАЎ .
ПАМЫЛКİ ПРЫ ЎТВАРЭННİ İ ЎЖЫВАННİ СТУПЕНЕЙ ПАРАЎНАННЯ ПРЫМЕТНİКАЎ Пры ўтварэнні СКЛАДАНЫХ ФОРМАЎ трэба далучаць словы больш, менш, самы, найбольш, найменш да зыходных формаў, а не да вышэйшай і не да найвышэйшай ступеней параўнання. НЯЗМЕННЫЯ формы вышэйшай ступені параўнання з суфіксамі -ей, -эй, -ай тыпу лепей, вышэй, горай лічацца адхіленнем ад літаратурнай нормы (бо яны аманімічныя з адпаведнымі формамі прыслоўяў у вышэйшай ступені параўнання), хаця такія формы прыметнікаў і ўжываюцца ў паэтычных, у фальклёрных творах, у мастацкай літаратуры, куды трапляюць з народнай мовы, з жывой гаворкі.
Формы Р. скл. без прыназоўніка тыпу ”смялей яго”, ”святлей расы” — гэта рускія канструкцыі, гэта адхіленне ад нормаў беларускай мовы. Формы Р. скл. з прыназоўнікам ад у беларускай мове дапушчальныя ў мастацкім стылі (але не ў навуковым і не ў дзелавым): Мацнейшым ад голасу быў посвіст бурану. НАЙВЫШЭЙШАЯ СТУПЕНЬ ПАРАЎНАННЯ звычайна ўжываецца з аб’ектам параўнання ў форме 1) Р. скл. з прыназоўнікам з або сярод: Ляжыць на зямлі найвышэйшая з сосен (або сярод сосен ); 2) В. скл. з прыназоўнікам за і займеннікам усё або ўсіх : найдаражэйшы за ўсіх (або: найдаражэйшы за ўсё ). НЕ БЛЫТАЦЬ: У рускай мове прыметнікі з суфіксам -ейш- тыпу добрейший в мире человек, полезнейшие вещи, древнейшие орудия труда — гэта найвышэйшая ступень (”превосходная степень”), а ў беларускай мове — вышэйшая. Таму ў беларускай мове такім канструкцыям адпавядаюць простыя або складаныя формы найвышэйшай ступені параўнання: найлепшы (найдабрэйшы) ў свеце; самыя карысныя рэчы, самыя старажытныя прылады працы. З а п о м н і ц ь: 1. У беларускай мове абмежавана ўжыванне кароткіх формаў якасных прыметнікаў. Пры перакладзе кароткіх прыметнікаў тыпу трудолюбив, настойчив, решителен, умён, бодр трэба ўжываць поўныя формы. 2. Прыналежныя прыметнікі ўтвараюцца пры дапамозе суфіксаў -оў (-ов),-аў (-ав),-еў (-ев), -ёў (-ёв) ― ад назоўнікаў м. р. і н. р.; -ін (-ын) ― ад назоўнікаў ж. р. Формы тыпу Пецяў, Мішын, дзядзін ― памылковыя. Трэба: Пецеў, Мішаў, дзядзеў. Заданне 70. Перакладзіце на беларускую мову. Параўнайце ўтварэнне ступеней параўнання прыметнікаў, а таксама кароткіх формаў якасных і прыналежных прыметнікаў у беларускай і рускай мовах. 1. Длинна зимняя ночь. (С. Аксаков) 2. Зала и гостиная были темны. (А. Пушкин) 3. Но Чацкий не только умнее всех прочих лиц. […] Он чувствителен, и весел, и остёр. (И. Гончаров) 4. Уже поднимались выше тополей розовые утренние туманы. (М. Шолохов) 5. Восточный склон Сихотэ-Алиня более полог, чем западный… (В. Арсеньев) 6. Дорога с каждым шагом становилась тяжелее, и заметно было, как лошади бежали неохотнее. (Л. Толстой) 7. Пожалуй, кое в чём он был прав. (М. Шолохов) 8. Мать приказала отпереть дедушкин кабинет. (С. Аксаков) 9. Муж хозяйки был моложе Филиппа Петровича лет на пятнадцать. (А. Фадеев) Заданне 71. Знайдзіце сказы з граматычнымі памылкамі і запішыце выпраўленыя варыянты. 1. Людская праца ўсіх дужэй на свеце. 2. Ён невысок, не надта ёмак. 3. Хто смялей цябе? 4. Ноч даўжэй за дзень. 5. Антось быў самы весялейшы з усіх хлопчыкаў. 6. Яна мне радней сястры. 7. Галя больш светлавокая, чым яе мама. 8. Наш клёнік стаў яшчэ больш пушыстым. 9. Ён куды большы за мяне ростам. 10. Нашы грушы саладзейшыя ў свеце. 11. Да мяне вярнуўся ранейшы настрой. 12. З цягам часу валасы ў яго сталі менш русыя, чым у дзяцінстве. 13. Рака Дняпро найшырэйшая за Прыпяць. 14. Лепшы спосаб заварвання чаю ― калі тым чаем сяброў прывячаю. 15. Хто ж дужэй ад грамады? 16. İ ў самай большай на свеце пасудзіне ёсць дно. 17. Твае сённяшнія вершы намнога весялейшыя. 18. Больш горшай бяды не бывае. 19. İ хоць ён адышоў ад нас, але з намі засталася жывая памяць аб ім, засталася яго каштоўнейшая спадчына… 20. З глыбінь пачуццяў нараджаюцца думкі і мары, ахопленыя невыразным зачараваннем, і жыццё здаецца паўней і прыгажэй. 21. Захочаш мець ― мацней жадай. Тэма: СİНТАКСİЧНАЯ СУВЯЗЬ ЛİЧЭБНİКАЎ і З НАЗОЎНİКАМİ і Уласнаколькасны ліч. адзін (адна , адно , адны ) дапасуецца да наз. у р., л., скл. ва ўсіх склонах. Гэта поўнае дапасаванне. Напр.: Н. адзін □ дом □, адна сцяна, адно акно, адны вароты Р. аднаго дома, адной сцяны, аднаго акна, адных варот □ Д. к аднаму дому, адной сцяне, аднаму акну, адным варотам і г. д. Уласнаколькасны ліч. два (дзве ) і зборны абодва (абедзве ) дапасуюцца да наз. у родзе і склоне ва ўсіх склонах. Гэта няпоўнае дапасаванне. Напр.: Н. два (абодва) сталы, дзве (абедзве) ручкі Р. двух (абодвух) сталоў, дзвюх (абедзвюх) ручак □ Т. з двума (абодвума) сталамі, дзвюма (абедзвюма) ручкамі і пад. Уласнаколькасныя ліч. тры, чатыры дапасуюцца да наз. у склоне ва ўсіх склонах. Гэта таксама няпоўнае дапасаванне. Напр.: Н. тры, чатыры дубы, рэчкі Р. трох, чатырох дубоў, рэчак □ Т. з трыма, чатырма дубамі, рэчкамі і да т. п. Уласнаколькасныя лічэбнікі ад пяці і вышэй і ўсе зборныя (трое, пяцёра, дзевяцера, адзінаццацера і пад.) кіруюць назоўнікамі (патрабуюць ад іх ф. Р. скл. мн. ліку) у Н. і В. скл., а ў астатніх склонах таксама дапасуюцца да назоўнікаў у склоне. Напрыклад: Н. пяць □ рублёў, двое кацянят □ — кіраванне Р. склонам мн. ліку Р. пяці рублёў, дваіх кацянят □ — дапасаванне ў склоне Д. к пяці рублям, дваім кацянятам — дапасаванне ў склоне В. як Н. (пры неадуш. назоўніках) або як Р. (пры адуш. назоўніках) Т. з пяццю рублямі, дваімі кацянятамі — дапасаванне ў склоне М. на пяці рублях, на дваіх кацянятах — дапасаванне ў склоне АЛЕ: тысяча, мільён, мільярд і іншыя назвы буйных велічынь (квадрыльён, квінтыльён, секстыльён) кіруюць ва ўсіх склонах:
Дробавыя ліч. кіруюць назоўнікамі (патрабуюць ад іх формы Р. скл. адз. л. ) ва ўсіх склонах ! Напрыклад:
жүктеу/скачать 1.41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ПРОСТАЯ
КЛАДАНАЯ ФОРМА