Семинар Жас ерекшелік психологиясының негізгі міндеттері
семинар 1. Жасөспірімдік жастағы арнайы қабілеттер мен шығармашылық мүмкіндіктер
жүктеу/скачать 0.82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Жасөспірімдік кезеңдегі аддиктивті мінез-құлық мотивациялары
| 13 семинар
1. Жасөспірімдік жастағы арнайы қабілеттер мен шығармашылық мүмкіндіктер 2. Дүниетанымның қалыптасуы мен өмірлік ұстанымдар 3. Жасөспірімдік кезеңдегі аддиктивті мінез-құлық мотивациялары Адамның жалпы ақыл-ой қабілеті 15-16 жасқа қарай әдетте қалыптасып болады, сондықтан оның бала кездегідей шапшаң өсуі байқалмайды. Алайда ол одан әрі жетіле береді. Күрделі интеллектілік операцияларды меңгеру және ұғымдық аппараттың баюы жас жігіттер мен қыздардың ақыл-ой қызметін неғұрлым орнықты әрі пәрменді етіп, оны бұл тұрғыдан ересектің іс-әрекетіне жақындатады. Әсіресе арнайы қабілеттер шапшаң дамиды. Мүдделердің бағытталуының барған сайын саралана түсуімен қосылып, мұның өзі жастардың ақыл-ой қызметінің құрылымын кіш жастағыларға неғұрлым күрделі де дара сипат береді. Қазіргі зерттеулер ақыл-ой қабілетінің саралануы қыздардан гөрі ер балаларда ертерек басталып, неғұрлым айқын көрінеді. Қабілеттер мен мүдделердің мамандануы нәтижесінде басқа да көптеген барлық айырмашлықтар неғұрлым елеулі және практикалық тұрғыдан маңызды болады. Арнайы қабілеттердің қалыптасуының өзі оқытудың сипаты мен бағытына орасан зор дәрежеде байланысты екенін есте ұстау қажет. Жеткіншек кезеңнің аяқталуымен жас өспірімдік жасқа өтуде ең алдымен олардың теориялық ойлаулары қарқынды дамуымен көрінеді. Жас өспірімдер логикалық тұрғыда ойлай бастайды, теориялық пайымдаулармен және берілген тапсырмаларға талдау жасай алу дағдылары қалыптаса бастайды. Олар жеткіншектерге қарағанда адамгершілік, саяси және т.б тақырыптарда кеңінен ойлай алады. Жас өспірімдер әр түрлі тапсырмаларды шешу прцесінде көптеген ғылыми ұғымдарды меңгереді, әрі оны пайдалана білу дағдыларын қалыптастырады. Бұл олардың теориялық немесе ауызша-логикалық ойлауының қалыптасқандығын білдіреді. Осы жаста соған қоса танымдық процестері де интеллектіге түседі. Басты бағыты – когнитивті сфераның дамуы жалпы және арнайы қабілеттердің дамуының жалғасы ретіндегі іс-әрекеттің жетекші түрлері: оқу, қарым-қатынас және еңбек негізінде қалыптасады. Жас өспірімдік жаста абстрактылы-логикалық ойлау тек жаңа интеллектілік сапаларда пайда болып қана қоймайды, қажеттілікке сәйкес дамиды. Жас қспірімдер көбінесе сабақта оқытушыға пәнге қатысы болмаса да философиялық проблема тақырыптарына байланысты сұрақ қоюға тырысады. Бұндай проблемелерды сабақтан кейін арнайы ұйымдастырылған диспуттарда немесе серуенге шыққанда талқылаймыз деп айтуымыз қажет. Жас өспірімдік жаста ойлау процесінің айқындала басталуы олардың жыныстық айырмашылықтарынан да көрінеді И.С.Конның пікірінше, ең бастысы жасөспірімдер Үшін – абстрактылы ойлауға бейімділік. Бұл жаста ер балалардан гөрі қыздар жақсы оқиды және үлгерімі жоғары, олардың танымдық қызығушылықтары анық болады. Олар абстарктылы тапсырмаларға қарағанда нақт тапсырмаларды жақсы шешетін болады. Жас өспірім қыздарда көркем- гуманитарлық, жаратылыстану ғылымдарына қызығушылықтары басым болады. Ал ұлдар политехникалық бағытқа жақын болады. Жас өспірімдердің армандары тек интеллектісіне байланысты ғана емес, мінез-құлық ерекшеліктеріне де қатысы бар. Жас өспірімдердің зейінінің дамуы. Зейін – бір нәрсеге психикалық іс-әрекеттің бағытталуы және шоғырлануы. Бұл жаста жасөспірімдерде зейіннің дамуында іштей қарам-қайшылық бар екендігі көрінеді. Зейіннің көлемі нәрселерді ұзақ сақтауға қабілетті, бір заттан екінші бір затқа зейінінің бөлінуі аясы кеңейеді және қарқынды дамиды. Бұл жас өспірімнің дамуының жоғары деңгейіне жетуіне көмектеседі. Зейінмен бірге қызығушылық бағытынан гөрі таңдамалаық көбірек қалыптасады. Сондықтан жас өспірімдер өздерінің бір нәрсеге зейінін шоғырландыруға қабілетсіз екендіктеріне жиі шағымданады, ол зейіннің шашыраңқылығына және хроникалық зерігуге апарады.Д.Хэмилтон «зейіннің тәрбиеленбеуі» яғни зейінін қандай да бір стимулдарға, тітіргендіргіштерге аударуға , бөлуге,шоғырландыруға икемсіздігі жас өсіпірімдердің оқу үлгерімінің нашарлауына әкеледі және сонымен қатар осы жаста кейбір проблемалардың пайда болу себептерінің бірі болып табылады. Жас өспірімдік жастағы шығармашылықтар мен мүмкіндіктер. Жас өспірімдік жас адамдар арасында даралық айырмашылықтардың күшеюімен сипатталады. Бұл жаста танымдық іс-әрекетке қызығушылықтың жоқтығымен сипатталса, ал басқаларда оқуға және шығармашылыққа қызығушылықтары пайда болады. Жас өспірімдерде интеллектінің дамуы осы кезеңде шығармашылық қабілеттермен тығыз байланысты, алған ақпаратты меңгеріп қана қоймайды, интеллектілік инициативасы пайда болып, жаңа нәрселерді жасауға ұмтылып жүреді. Осы жаста шығармашылықтың маңызды интеллектілік компоненттерінің бірі – дивергенттік ойлау басым болады, яғни бір сұрақтың бірдей, бірнеше,тең жауаптары болуы мүмкін. Дивергенттік ойлау – ойлаудың ерекше түрі, бір мәселенің көптеген бірдей,бірнеше жауаптары болуы мүмкін. Ойлаудың бұл түрі шығармашылық компоненттердің бірі болып табылады. Конветгенттік ойлау – мәселені шешудің тек бір ғана дұрыс жолы бар. Кейбір жағдайда бұл ұғым « консервативтік » немесе « ригидтік » ойлау деген синониммен қолданылады. жүктеу/скачать 0.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|