Сімдіктер экологиясы
жүктеу/скачать 1.9 Mb. Pdf көрінісі
|
| Физиологиялық ноль (Т
0 ) – ӛсімдіктердің тұқымының, же- місінің, бүршектерінің ӛсе бастауына керекті алғашқы темпера- тура деңгейі. Мысалы, жаздық бидай, арпа, сұлы тұқымы +1- +3°С-та, күріш +10-+12°С-та ӛніп ӛсе бастайды. Яғни, бидай, арпа, сұлының физиологиялық ноль температурасы 0°С, күріш- тікі +10°С (11-сурет). 1,3-тұқымнан ӛніп шыққан ӛскін биомассасы; 2,4-ӛскін биомассасының тәуліктік ӛсімі (фотосинтетикалық алаңға есептелінген салыстырмалы мӛлшер) 11 – сурет. Бидай және күріш ӛсімдіктерінің ӛсіп дамуының температуралық кӛрсеткіштері. 30 Ӛсімдіктер – пойкилотермді организмдер, яғни олардың де- несінің температурасы қоршаған орта температурасымен сәй- кестенеді. Олардың ӛсіп дамуы кезеңі ішінде немесе белгілі бір кезеңде қабылданған керекті температураны анықтайтын кӛр- сеткішті температуралар қосындысы немесе тиімді темпера- туралар қосындысы (∑t°) деп атайды. Ол салқынға тӛзімді ӛсімдіктер (дақылдар) үшін +5°С-тан жоғары температуралар қосындысы, қоңыржай климатта ӛсірілетін дақылдар үшін +10 0 С-тан, жылы сүйгіш дақылдар (ӛсімдіктер) үшін +15 0 С-тан жоғары тәуліктік орташа температуралар қосындысы алынады. Қоңыржай аймақта ӛсетін табиғи шӛптесін ӛсімдіктер үшін +5°С-тан жоғары температура кӛктемгі құбылыстарды туында- татын температура деп есептеледі. ∑ t 0 ═ (t° – t° а ) · n , мұнда, ∑t 0 – тиімді температуралар қосындысы; t° – белгілі ке- зеңдегі тәуліктік орташа температура; t°а – шартты түрде алын- ған (мысалы, +5°С, +10°С, +15°С) температура деңгейінен жоға- ры тәуліктік орташа температура; n – кезең аралығы, күн саны. Тиімді температуралар қосындысы әрбір дақылдар үшін әр- түрлі және белгілі деңгейде айырмашылықтары бар. Мысалы, бидайға керекті ∑t° – 1550-1850°С, күріш үшін ∑t° – 3500- 4000°С. Сондықтан Қазақстандық Арал ӛңірінде бидайды нау- рыз айында және сәуір айының басында себеді, ал күрішті ма- мыр (1-25) айында егіп суға бастырады. жүктеу/скачать 1.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|