Т. Н. Ермекова, К.Ә. Бер ті леуова, Р. Н. Мұ на саева 11 Қ азақ тілі
жүктеу/скачать 3.86 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ормандардыңазаюы
Тро пи ка лық ор ман дар – от те гі нің бас ты кө зі жә не от те гі те пе-тең ді гін сақ тау да үл кен рөл ат қа ра ды. Сон дық тан тро пи ка лық ор ман дар ды «пла не та ның жа сыл өк пе сі» деп те атай ды. Соң ғы 50 жыл да адам ның қа ты суы мен жер бе тін де гі ор ман дар дың 2/3 бө лі гі, ал соң ғы 100 жыл да ор ман мас сив те рі нің 40%-і жой ыл ған. Ең көп шы ғын ға ұшы рап жат қан ел дер дің қа та ры на Бра зи лия, Мек си ка, Үн діс тан, Тай ланд жа та ды. Егер тро пи ка лық ор ман дар осын дай қар қын мен жо йыла бер се, 30–40 жыл дан соң жер бе тін де мұн дай ор ман дар қал май ды. Тро пи ка лық ор ман дар ау ма ғы ның азаюы әсе рі нен ат мос фе ра да ғы от те гі нің мөл- ше рі XX ға сыр дың ор та сы мен са лыс тыр ған да жыл сай ын 10–12 мл рд тоннаға азай ып, ал кө мір қыш қыл га зы ның мөл- ше рі 10–12%-ке кө беюде, яғ ни от те гі те пе-тең ді гі нің бұ зы лу қаупі бар. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 49 Ор ман дар дың жой ылуы ның бас ты се беп те рі: ор ман ал - қап та ры ның ау ылша руа шы лы ғы да қыл да рын өсі ру үшін өң де луі, ағаш отын дар ға сұ ра ныс тың ар туы, ор ман дар ды өнер кә сіп қа жет ті гі үшін қыр қу жә не да му дың үл кен мас- штаб ты жо ба ла ры ның іс ке асуы. Біріккен Ұлттар Ұйымының Рио-де-Жа ней ро да ғы кон фе- рен ция сы нан соң да му шы ел дер ор ман ре сурс та рын сақ тау мәселесі бо йын ша ха лы қа ра лық ке лі сім ге дай ын екен дік те рін рас та ды. 1993 жы лы Бан дунг қа ла сын да ғы кез де су де әлем нің бар лық кли мат тық ай мақ та рын да ор манша руа шы лы ғы ның да му ын қам та ма сыз ете тін бағ дар ла ма лар жа сау жә не оны ба қы лау ту ра лы ха лы қа ра лық ко ми тет құ ру жө нін де ой лар ай тыл ды. («Экология» оқулығынан) 4. «Орманның азаюы» мәтінін негізге алып, бұй рық рай мен қа лау рай етіс тік те рін қатысты рып, «Планетаның жасыл өкпесі» та қы- ры бын да өлең не әң гіме жа зың дар. 5. Дала философтары – қазақ жырауларының толғауларынан алын- ған үзін ділерді авторларымен сәй кес тен діріңдер. Та қы рыппен бай- ла нысын анықтаңдар. Қазтуған жырау Айналасын жер тұтқан Айды батпас демеңіз. Айнала ішсе, таусылмас Көл суалмас демеңіз. Бұқар жырау Еділдің бойын ен жайлап, Шалғынына бие біз байлап, Орындықтай қара сабадан Бозбаламен күліп, ойнап, Қымыз ішер күн қайда!? Шалкиіз жырау Тоғай, тоғай, тоғай су, Тоғай қондым, өкінбен. Толғамалы ала балта қолға алып, Топ бастадым, өкінбен. Доспамбет жырау Жапырағы жасыл жаутерек Жайқалмағы желден-дүр. Шалулығы белден-дүр, Төренің кежігуі елден-дүр. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 |