«Деректану теориясы»

Қазақ заңдары қазақ халқының ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып келе жатқан әдет – ғұрыптың ережелерден шықты.

1. 
   Мулік заңы (мал , мүлік, жер дауын шешу ережелері)
   
2. 
   Қылмыс заңы (кісі өлтірі, ел шабу, мал талау, ұрлық қылмыстарына жаза)
   
3. 
   Әскери заң (қосын құру, аламан міндеті, қара қазан, ердің құны, тұлпар ат)
   
4. 
   Жұртшылық заңы (шүлен тарту, ас, той, мереке үстіндегі ережелер, жасауы Бөкеуіл, тұтқауымдардың міндеті)
   

Бұл ережелер бұрыннан келе жатқан дәстүр болғандықтан болуы мүмкін.

1885 ж. Семей облысы Қарамолла деген жерде Павлодар, Қарқаролы, Семей,Өскемен,Зайсан уездері билері мен құрметті адамдарының төтенше өткізген съезі. Семей қазақтары үшін қылмысты істерге қарсы заң ережелері қабылданған. Бұл құжатты съезде төбе би болып сайланған Абайдың өзі жазып шыққан. Бұл құжат 1886 жылы Қазан университетінің баспасынан (араб әріпімен) шықты.

Құжаттан ел билеудің әдеттік- құқықтық жүйесі мен ислам діні бекіткен заң нормаларын өзгерту.

Заң актілерінің негізгі түрлері:

• 
  Конституциялар;
  
• 
  Заңдар;
  
• 
  Кодекстер.