ПӘНДІ ОҚУДАҒЫ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Семинарлық сабақтардың негізгі мақсаты-студенттердің теориялық білімдерін бекіту мен тереңдету және практика жүзінде оларды қолдану дағдыларын қалыптастыру.

- семинар сабақтарының мамандық бойынша құрылған оқу жоспарына сәйкес келуі;

- пәннің типтік және оқу бағдарламасының, сабақ кестесінің болуы;

- семинар сабақтарының дәріс сабақтарымен, бақылау жұмыстарымен және басқа да пән бойынша өткізілетін оқу сабақтарының түрлерімен сәйкестігі;

- техникалық құралдарды кеңінене қолдану;

- университеттегі кітапханалардың әдебиеттермен қамтылу жағдайын ескере отырып, семинарларға әдебиеттер беру;

- семинар сабақтарына студенттердің дайындығын тексеруді ұйымдастыру;

1.2. Семинар сабақтарының мазмұнына қойылатын талаптар:

-семинар сабақтарының мазмұнының пәннің негізгі бөлімдерін қамтыған оқу бағдарламасына сәйкес келуі;

- семинар сабақтарының пәннің оқу сабақтарының басқа түрлерімен байланысын қамтамасыз ету;

-сабақтарда студенттердің жаңа жағдайда білімді өз бетімен пайдалана алу қабілетін дамыту;

-алға қойылған міндеттерді шешу қабілетін дамыту.

1.3. Әдістемелік талаптар:

-дәріс курсымен және басқа да оқу сабақтарының түрлерімен логикалық байланысын қамтамасыз ету;

-студенттер мен оқытушының семинар сабағына дайындық;

-қайшылықты мәселелерді дұрыс талдау мен дұрыс емес жауаптарды түзету;

-курстың спецификалық ерекшелігі мен студенттердің жеке қабілеттерін ескере отырып студенттердің өз бетімен жұмыстануына оқытушының дифференцияцияланған басшылықты қамтамасыз ету.

Лабораториялық және практикалық (семинар) сабақтарын өткізуге әдістемелік нұсқаулар.

- тақырыбы

- мақсаты

- тапсырмалар

- әдістемелік нұсқаулар

- негізгі сызбалар

- сұрақтар
Практикалық сабақ № 1

Тақырыбы: Палеография

Мақсаты: студенттерге палеография пәні, қалыптасу кезеңдері, тарихы бойынша түсінік беру.

Тапсырмалар:

1. Орыс палеографиясының пайда болуы мен дамуы.

2. Шығыс славяндарда жазу-сызудың пайда болуы. Жазудың көне түрлері.

3. Славян альфавитінің графикалық формасы: кириллица және глаголица.

4. Палеография әдістерін тарихи зерттеу процесінде қолдану.

Кестені толтыру: кириллица және глаголица альфавиттеріне салыстырмалы сипаттама беру.

Кириллица	Глаголица:

Әдістемелік нұсқаулар: сабақ дәстүрлі формада өтеді, семинар және дәріс сұрақтары негізінде құрылған конспект бойынша сабақ айту. Қосымша берілген кестені толтыру.
Практикалық сабақ № 2

Тақырыбы: ХІ-ХҮ ғ.ғ. Русьтегі жазба ескерткіштер

Мақсаты: ХІ-ХҮ ғ.ғ. Русьтегі жазба ескерткіштер түрлеріне сипаттама беру.

Тапсырмалар:

1. ХІ-ХІІ ғ.ғ. Ежелгі Русьтегі жазба ескерткіштер.

2. ХІ-ХІІ ғ.ғ. ежелгі устав және оның ерекшеліктері.

3. ХІІ-ХҮ ғ.ғ. Русьтегі жазба ескерткіштердің сипаттамасы.

4. Жазу құралдары және олардың ерекшеліктері.

Қазақстанда кириллицаның енгізілуі. Қазақстан территориясындағы эпиграфикалық ескерткіштер.

1. ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. жазба ескерткіштердің сипаттамасы.

2. Жазу құралдарының даму ерекшеліктері (ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ.).

3. ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. жазудың дамуына әсер еткен факторлар.

4. Жазу түрлері, құралдары (ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ.).

Кесте толтыру. Жазба ескерткіш түрлеріне салыстырмалы сипаттама беру.

	ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. жазба ескерткіштер	ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. жазба ескерткіштер
Жазу материалы:
Жазу графикасы:
Жазу құралы:
Әшекейленуі:
Судағы белгісі:

Әдістемелік нұсқаулар: дискуссия.
Практикалық сабақ № 4

Тақырыбы: Тарихи метрология

Мақсаты: студенттерге тарихи метрология пәні, міндеттері, зерттеу әдістері, қалыптасу кезеңдері туралы мәлімет бере отырып, осы қосалқы тарихи пән бойынша жалпы түсінік қалыптастыру.

Тапсырмалар:

1. Тарихи метрологияның пәні, міндеттері, зерттеу әдістері.

2. ХІ-ХІҮ ғ.ғ. ұзындық өлшемдері.

3. Аудан өлшемдері (ХІ-ХІҮ ғ.ғ.).

4. Тарихи метрологияның зерттеу процесіндегі ролі.

Тарихи метрология бойынша негізгі терминдерден сөздік құрастыру.

Әдістемелік нұсқаулар: топтық талдау, сөздікпен жеке жұмыс.
Практикалық сабақ № 5

Тақырыбы: ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ.Орыс метрологиясы

Мақсаты: студенттерге ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ.Орыс метрологиясы туралы мәлімет бере отырып, осы негізгі салмақ, аудан, ұзындық, сусымалы денелер, сұйық денелер өлшемдері туралы түсінік қалыптастыру.

Тапсырмалар:

1. ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. өлшем бірліктер және олардың түрлері:

А) Ұзындық өлшемдері.

В) Алаң өлшемдері.

С) Салмақ өлшемдері.

Д) Сұйық денелер сыйымдылығының өлшеулері.

2. Қазақ халқының өлшем бірліктер жүйесі.

3. Орыс метрологиясының дамуына әсер еткен факторлар.

4. Өлшемдердің метрикалық жүйесі.

Кесте толтыру. Өлшемдер түрлері:

Өлшем түрлері:	Сипаты:

Қазақ халқының өлшем бірліктері:

1.Тарихи хронология пәні, міндеттері және зертеу әдістері.

2. Тарихи оқиғаларды және түп деректерді даталау.

3. Тарихи хронология деректерін тарих ғылымында пайдалану және оның тарих ғылымындағы орны.

1. Күнтізбе және олардың түрлері.

2. Көне Египет күнтізбесі. Ертедегі майялар күнтізбесі.

3. Эра және олардың түрлері.

4. Мұсылмандық күнтізбелер. Мұсылман күнтізбесінің күндерін қазіргі уақытқа ауыстыру.

5. Француз революциясының күнтізбесі. Француз Республикалық күнтізбесінің даталарын қазіргі уақытқа ауыстыру.

1. Нумизматика пәні, міндеттері және терминологиясы.

2. Ақшаның шығуы. Ақша түрлері.

3. Салым – нумизматика объектісі ретінде. Салым түрлері.

4. Алғашқы айырбас құралдары.

Терминдермен жұмыс: Аверс, реверс, эмитент, легенда, гурт, проба және т.б.

Әдістемелік нұсқаулар: дискуссия.
Практикалық сабақ № 9

Тақырыбы: Орыс мемлекетіндегі ақша айналымы

Мақсаты: студенттерге орыс мемлекетінің монеттері, түрлі реформалар туралы мәліметтер беру.

Тапсырмалар:

1. Орыс мемлекетінің монеттері:

А) ежелгі орыс монеттері.

В) 1534 ж. реформа және оның маңызы.

С) ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. монет жүйесі.

Д) Петр І ақша реформасы.

2. Батыс Европа елдерінің монеттері және ақша айналымы.

3. 1922-1924 ж.ж. ақша реформасы.

1. Сфрагистика пәні, әдістері, міндеттері, хронологиясы.

2. Мөрлердің пайда болу тарихы, түрлері.

3. Ежелгі орыс мемлекетінің мөрлері.

4. Орталықтанған орыс мемлекетінің мөрлері.

5. Ресей империясының мөрлері.

6. КСРО мөрлері.

7. ҚР-ның мөрлері.

1. Геральдика пәні, міндеттері, әдістері, терминологиясы.

2. Елтаңбаның пайда болуы, негізгі құрамдас бөліктері.

3. Қалалық және облыстық елтаңбалар және олардың пайда болуы.

4. Дворяндық елтаңбалар.

5. ХІХ ғ. Губерниялық және қалалық елтаңбалар.

6. Қазақ таңбасының рулық белгі ретінде қолданылуы. Қазақстан қалаларының символдары.

Берілген тақырып бойынша тест сұрақтарын құрастыру.

Әдістемелік нұсқаулар: топтық талдау, тестпен жұмыс.
Практикалық сабақ № 12

Тақырыбы: Тарихи ономастика және топонимика.

Мақсаты: студенттерге тарихи ономастика және топонимика туралы, зерттеу әдістері, басқа ғылым салаларымен байланысы туралы түсінік беру.

Тапсырмалар:

1. Тарихи ономастика пәні және міндеттері.

2. Топонимикалық субстрат.

3. Тарихи ономастика мен топонимиканың басқа ғылымдармен байланысы.

4. Зерттеу әдістері.

Әр студент өз туған өлкесі туралы конспект жасау.

Әдістемелік нұсқаулар: берілген сұрақтар бойынша конспект құрып, ауызша жауап беру.
Практикалық сабақ № 13

Тақырыбы: Антропонимика

Мақсаты: студенттерге антропонимика пәні, міндеттері, жеке атаулар тарихы бойынша мәлімет беру.

Тапсырмалар:

1. Орыс жеке атауларының тарихы.

2. Күнтізбелік атауларды христианизациялау және адаптациялау.

3. Фамилияның пайда болуы.

4. Түрлі территориялар мен әлеуметтік топтардағы бірдей атаулар.

Әрбір студент өз атының қойылу тарихы туралы баяндау.

Әдістемелік нұсқаулар: дискуссия.
Практикалық сабақ № 14

Тақырыбы: Генеология және зерттеу әдістемесі

Мақсаты: студенттерге генеалогия пәні, міндеттері, зерттеу әдістері, генеалогияның даму тарихы туралы түсінік беріп, генеалогиялық кестелер құруға үйрету. Тарихи генеалогияның маңызын ашып көрсету. Өз шежіресіне шолу жасау.

Тапсырмалар:

1. Генеология пәні, міндеттері және терминологиясы.

2. Генеологиялық кестелер.

3. ХҮІ-ХҮІІІ ғ.ғ. Европада генеология ғылымының дамуы.

4. Генеологиялық түп деректер.

5. Тарихи генеологияның маңызы.

1. Орыс генеологиясының шығу тарихы.

2. «Рангілер турлы табель».

3. Қазақ халқының шежіресі.

4. Кеңес дәуіріндегі наградалар мен шендер.

5. Қазіргі кездегі шендер мен наградалар.

ОЖСӨЖ екі қызмет атқарады: кеңесушілік және бақылаушылық. ОЖСӨЖ – бұл оқу жұмыстары диалогтық режимде өтетіндіктен, студент пен оқытушының біріккен жұмысы. Мысалы, тренинг, дискуссия, іскерлік және дидактикалық ойындар, презентация, кейс құрастыру, топтық, жеке жобаларды құрастыру және т.б. Әрбір ОЖСӨЖ-ге материал дайындалуы тиіс.

- тақырыбы

- сабақ мақсаты

- өткізу формасы

- тапсырмалар, сұрақтар.

- методикалық нұсқаулар, үйлестіру құралдары.

- әдебиет.

ОЖСӨЖ № 1

Тақырыбы: Курсқа қатысты негізгі әдебиеттер.

Мақсаты: студенттерге курс бойынша пайдаланылатын әдебиеттер туралы мәлімет беру.

Өткізу формасы: дәстүрлі.

Тапсырмалар, сұрақтар: каталог арқылы курс бойынша пайдаланылатын әдебиеттер тізімін жасау.

Әдістемелік нұсқаулар: топтық жұмыс.

Әдебиет: №3 кітапхана каталогы.
ОЖСӨЖ № 3

Тақырыбы: Палеографияның қосалқы тарихи пән ретіндегі даму тарихының кестесін кезеңдер бойынша құрастыру.

Мақсаты: студенттерді палеографияның дамуындағы негізгі кезеңдермен таныстыру.

Өткізу формасы: дәстүрлі.

Тапсырмалар, сұрақтар:

Кестені толтыру.

Негізгі кезеңдер:	Сипаты:

Әдістемелік нұсқаулар: топтық талдау.

Үйлестіру құралдары: кесте.

Әдебиет:

1. 
   Тихомиров М.И.и др. Русская палеография. М.,1982.
   
2. 
   Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970.
   
3. 
   Муравьев А.В. Русская палеография. М.,1956.
   
4. 
   Щепкин В.Н. Русская палеография. М.,1967.
   
5. 
   Черепнин Л.В. Русская палеография и другие вспомогательные исторические дисциплины. М.,1974.
   
6. 
   Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 6-20 б.
   
7. 
   Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 14-50 беттер.
   

1. Палеография – бұл . . .

А) түрлі өлшем бірліктерді зерттейтін қосалқы тарихи пән.

Б) ақша жүйесін зертейтін қосалқы тарихи пән.

В) түп деректердің сыртқы белгілерін зерттейтін қосалқы тарихи пән.

Г) жеке атауларды зерттейтін қосалқы тарихи пән.

2. ХҮІ ғ. метрологияның ғылыми пән ретінде қалыптасуын кімдердің есімдерімен байланыстырады?

А) А.П. Пронштейн және В.Я. Кияшко.

Б) Г.Агрикол және Ж.Скалигер.

В) Ж.Скалигер және М.В. Ломоносов.

Г) В.Я. Кияшко және Е.И.Каменцева.

3. Глоголица алфавитінде қанша таңба?

А) 45.

Б) 43.

Г) 36.

А) бочка, ведро, корчага.

Б) гривна, осьмин, кадь.

В) верст, ведро, половник.

Г) сажень, пядь, вершок.

5. 54 см-лік локоть қаншаға тең?

А) 26 см-ден 2 пядьке.

Б) 48 золотникке.

В) пядьке.

Г) 18 см-ден 3 пядьке.

6. Ғылыми пән ретінде палеография қашан және қайда пайда болды?

А) ХҮІІ ғ. Ресейде.

Б) ХҮІ ғ. ІІ жартысында, Италияда.

В) ХҮІІІ ғ. І жартысында, Францияда.

Г) ХҮІІ ғ. ІІ жартысында, Англияда.

7. 1755 ж. жарық көрген «Орыс грамматикасының» авторы:

А) А.Т.Николаева.

Б) М.В.Ломоносов.

В) И.И.Срезневский.

Г) Н.И.Греч.

8. ХҮІ – ХҮІІ ғ.ғ. негізгі жазу материалы?

А) пергамен.

Б) қағаз.

В) береста.

Г) грамота.

9. «Палимпсестер» дегеніміз не?

А) бір материалда бірнеше рет қайталанып жазылған қолжазбалар.

Б) ХІҮ-ХҮ ғ.ғ. жазу графикасы.

В) Усиавтағы жазуды қысқарту әдісі.

Г) ХІҮ ғ. қолжазбаларды әсемдеу әдісі.

10. Феодалдық бытыраңқылық кезеңінде миниатюра құрылымында қандай өзгерістер жүрді?

А) жеке тұлғаларды бейнелеу басталды.

Б) табиғат әсемдіктерін бейнелеу басталды.

В) тек билеуші тұлғаларды бейнелеу орын алды.

Г) саяси өмірді және тұрмыс жағдайларын бейнелейтін сюжеттер пайда болды.

11. «Пергамент» сөзі Орыс мемлекетінде қашаннан бастап қолданыла бастады?

А) ХҮІ ғ. ІІ ж. бастап.

Б) ХҮІІІ ғ. бастап.

В) ХІХ ғ. І ширегінен бастап.

Г) ХІХ ғ. соңында.

12. ХХ ғ. басында Кирилл алфавитіне алынып тасталған әріптің орнына қандай жаңа әріптер қосылды?

А) Б, П, I.

Б) N, Т, Х.

В) Ъ, Ш, Ж.

Г) Й, Э, Е.

13. 1564 ж. Москвалық баспа сарайында басылған ортағасырлық баспа ісінің тамаша үлгісі болған туындыны атаңыз?

А) «Соборлық Жарғы».

Б) «Остромирово евангелиясы».

В) «Апостол».

Г) «Мстислав евангелиясы».

14.Глаголица алфавиті қай жерлерде басқаларынан неғұрлым көбірек қолданылды?

А) Батыс Европаның солтүстік-шығыс аудандарында.

Б) Шығыс Аравияда.

В) Шығыс Адратика аудандарында.

Г) Қытайдың солтүстік аудандарында, Орта Азияда.

15. Қағаздың уақытын анықтаушы белгі қалай аталады?

А) штемпель.

Б) клеймо.

В) филигрань.

Г) рококо.

16. Г.Агриколдің «римдіктер мен гректердегі өлшемдер туралы бес кітап»

атты туындысы қашан жарияланды?

А) 1550 ж.

Б) 1675 ж.

В) 1762 ж.

Г) 1803 ж.

17. ХІ-ХҮ ғ.ғ. ұзындық өлшемдерін арнайы зерттеген академик Б.А.Рыбаков кіші пядьтың қанша см-ге тең екендігін анықтады?

А) 22 см.

Б) 23 см.

В) 25 см.

Г) 19 см.

18. Адам қолының екі жаққа созылғандағы үлкен екі саусақтарының арасындағы қашықтыққа тең болған, 19 см-гі 8 пядьтен құралған сажень қалай аталады?

А) қисық сажень.

Б) қарапайым немесе түзу сажень.

В) өлшемдік сажень.

Г) қашықтықтық сажень.

19. ХІҮ-ХҮ ғ.ғ итальян қағаздарындағы судағы белгілерінде не бейнеленді?

А) дельфин.

Б) ит.

В) мануфактура иелерінің елтаңбалары.

20. Қай жазу графикасында алғаш рет екі қатар тұрған әріптерді қосып жазуға әрекет жасалды?

А) жедел жазу.

Б) устав.

В) жартылай устав.

Г) барокко.

21. Жедел жазу – бұл . . .

А) қарапайым суретті жазу.

Б) әріптердің геометриялылығы сақталған, тік әріптермен жазылған жазу.

В) шағын адамдар тобына ғана түсінікті жазу.

Г) әріптері қосылып, тездетілген жазу.

22. Жеке бөлімнің немесе беттің басындағы, мәтіннің үстіндегі сурет қалай аталады?

А) концовка.

Б) заставка.

В) инициал.

Г) вязь.

А) сажень.

Б) пядь.

В) аршын.

Г) верст.

24. И.И. Кауфманның айтуынша Ежелгі Русьте қолданылған гривна қаншаға тең болды?

А) 409,512 г.

Б) 348,69 г.

В) 136,44 г.

Г) 296,75 г.

25. ХҮІ ғ. ортасына дейін Ресейде қай елден әкелінген қағаздар қолданылды?

А) Голландия.

Б) Франция.

В) Италия.

Г) Швеция.