Дәріс курсы Инклюзивті білім беру
жүктеу/скачать 268.51 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып 7. Жалпы білім беру жүйесінде инклюзивті білім беру технологиясы
- 1. Инклюзивті білім беру жүйесіндегі оқыту технологиясы.
| Әдебиеттер тізімі:
1. Гонеев, Александр Дмитриевич. Основы коррекционной педагогики [Текст] : учеб. пособие / А. Д. Гонеев, Н. И. Лифинцева, Н. В. Ялпаева. - 7-е изд., стер. - М. : Академия , 2011. - 268 с. 2. Педагогика и психология инклюзивного образования : учебное пособие / Д.З. Ахметова, З.Г. Нигматов, Т.А. Челнокова и др. ; Институт экономики, управления и права (г. Казань), Кафедра теоретической и инклюзивной педагогики ; под ред. Д.З. Ахметова. - Казань : Познание, 2013. - 204 с. : ил., табл. - Библиогр. в кн. ; То же [Электронный ресурс]. - URL: http://biblioclub.ru/index.php?page=book&id=257980 3.Білім туралы – Қазақстан Республикасының Заңы.- Астана, 2007 4.Қазақстан-2030, Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Алматы:Білім, 1998, 96 б. 5. Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. www.egov.kz. 6. К.Жарықбаев. Инклюзивті білім берудің мазмұны қандай? // Мектептегі психология, 2010, №5,18-20 б. 7. Дзюбаева Т.В., Бердалина А.У., Хафизова К.М. Особенности обучения вклассах ЗПР. // Психология в школе 2010, №5(29) 34-37 б. 8. Ахмедалиева, Д.У. Мүмкіндіктері шектеулі балалармен жұмысты ұйымдастыру // Әлеуметтік педагог. - 2010. -№1. - . 15-17 9. Постановление Правительства Республики Казахстан №1460 «Об условиях и порядке оказания платных медицинских и профилактических услуг в лечебно-профилактических учреждениях здравоохранения» от 6 декабря 1995г. //www.zakon.kz 10. Ахмедалиева, Д.У. Мүмкіндіктері шектеулі балалармен жұмысты ұйымдастыру // Әлеуметтік педагог. - 2010.-№1. - . 15-17 Тақырып 7. Жалпы білім беру жүйесінде инклюзивті білім беру технологиясы 1. Инклюзивті білім беру жүйесіндегі оқыту технологиясы. 2. Жеке оқыту технологиясының ерекшеліктері. 1. Инклюзивті білім беру жүйесіндегі оқыту технологиясы. Оқу орнындағы білім беру практикасында инклюзивті педагогика идеяларын іске асырудың табыстылығы педагогтің оқыту қызметі технологиясының тұжырымдамалық айқындылығын болжайды. Тұжырымдамада оқыту процесі негізделетін негізгі бағдарлар мен құндылықтар белгіленуі тиіс. Тұжырымдамада мұғалім мен білім алушының өзара әрекеттесу сипатын, оны жүзеге асырудың әдістері, құралдары мен әдістерін анықтайтын оқытудың жалпы принциптері бекітілген. Кез-келген тұжырымдаманың ажырамас бөлігі тұжырымдамалық-категориялық аппарат. Инклюзивті білім беру жүйесіндегі оқыту технологиясы тұжырымдамасындағы мұндай ұғым «инклюзивті оқыту технологиясы» ұғымы болып табылады. Бұл тұжырымдаманың мазмұны отандық ғалымдар В. П. Беспалько, М. В. Кларин, В.М.Монах, Г.К.Селевко, М.Чошанов және т.б. зерттеулеріне сүйене отырып ашылуы мүмкін. - Педагогикалық технология-бұл оқу процесін жүзеге асырудың мазмұнды техникасы (В.П. Беспалько). - Педагогикалық технология бұл жоспарланған оқу нәтижелеріне қол жеткізу процесінің сипаттамасы (И.П. Волков). - Технология-бұл өнер, шеберлік, шеберлік, өңдеу әдістерінің жиынтығы, күйді өзгерту (В.М. Шепель). - Оқыту технологиясы бұл дидактикалық жүйенің құрамдас бөлігі (М. Чошанов). - Педагогикалық технология педагогикалық мақсаттарға жету үшін қолданылатын барлық жеке, аспаптық және әдіснамалық құралдардың жүйелік жиынтығы және жұмыс істеу тәртібі (М.В. Кларин). - Педагогикалық технология-бұл білім алушылар мен мұғалімдер үшін қолайлы жағдайларды сөзсіз қамтамасыз ете отырып, оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және жүргізу бойынша бірлескен педагогикалық қызметтің барлық егжей-тегжейлі ойластырылған моделі (В.М. Монахов). [1] «Технология» ұғымының көптеген анықтамаларын талдау негізінде (мысалы, акад. В. Монахов 10 анықтама береді) «инклюзивті оқыту технологиясы» ұғымының мазмұнын қалыптастыруға болады. В.Беспалько, Б. Блум, В. Журавлев, М. Кларин, Г. Морева, В. Монах және басқалардың көзқарастарына сүйене отырып, Біз «инклюзивті оқыту технологиясын» инклюзивті оқыту жүйесінің ажырамас (процедуралық) бөлігі ретінде қарастырамыз. дидактикалық процестермен, даму ерекшеліктері бар адамдарды оқытудың құралдары мен ұйымдастырушылық формаларымен байланысты. Осылайша, «инклюзивті оқыту технологиясы» бұл әр түрлі адамдарды бір оқу орыны қалай тиімді оқыту керек деген сұраққа жауап беруге көмектесетін оқыту жүйесінің бөлігі. [2] Инклюзивті оқыту технологиясы қалыптасатын негізгі идеологиялық ережелер: - инклюзивті білім беру принциптері, оған сәйкес «әр адам сезінуге және ойлауға қабілетті», «барлық студенттер үшін прогреске қол жеткізу мүмкін емес нәрселерден гөрі не істей алатындығында болуы мүмкін»; - ерекше қажеттіліктері бар адамдарға білім беру туралы Саламанка декларациясының ережелері, онда «әр адамның ерекше ерекшеліктері, қызығушылықтары, қабілеттері мен оқу қажеттіліктері бар»; Инклюзивті оқытудың негізгі идеяларын ашатын бұл ережелер оның құндылықтары мен бағдарларын анықтайды, онда барлық адамдар әр түрлі оқу қажеттіліктері бар жеке тұлғалар болып табылады, сондықтан олар әр түрлі оқу қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін икемді болатын оқыту мен оқытуға деген көзқарасты қажет етеді. Заманауи педагогикалық теорияға, инклюзивті білім беру идеологиясындағы жаһандық және отандық идеяларға сүйене отырып, инклюзивті оқыту принциптерін бөліп көрсетуге мүмкіндік береді, осы қағидаларға сәйкес оқу процесінің өзі құрылады, оның құралдары мен ұйымдастырушылық формалары анықталады. Инклюзивті оқыту қағидаттарына, әртүрлі қажеттіліктері мен мүмкіндіктері бар адамдарды оқыту процесіне қойылатын бастапқы талаптарға мыналар жатады: - барлық білім алушылар үшін барабар мақсаттар қоя отырып, әрбір адам үшін білім берудің шекті қолжетімділік қағидаты; - әрқайсысының бағдарламаға және оқу процесіне қажеттіліктеріне бағдарлану; - әрбір жеке білім алушының оқыту қызметіне қатысу дәрежесін арттыру; - оқытудың жеке ерекшеліктерін қабылдау және құрметтеу; - әр білім алушының жетістігін арттыру үшін жағдай жасау. Инклюзивті оқытудың аталған қағидаттары инклюзивті оқыту технологияларын таңдаудың (құрудың) негізі болып табылады. Осы технологиялар, енгізілген оқу процесі оқу бағдарламалары мен оқыту әдістерінің икемділігінің; білім алушыларды қолдау жүйесін құрудың; әртүрлі топтармен жұмыста саралаудың; оқытудың қажетті материалдық-техникалық құралдарын пайдаланудың арқасында әртүрлі адамдармен жұмыс істеу үшін білім беру ортасының бейімделу деңгейін арттыруға арналған. [3] Инклюзивті оқу орынымен оқу процесін ұйымдастыруда әртүрлі формалар, әдістер, құралдар бар, олардың арқасында әртүрлі адамдарды бір уақытта оқытуға мүмкіндік беретін кейбір жалпы талаптар бар. Оларға мыналар жатады: 1. Бір оқу орынымен білім алушыларын оқытудың вариативті бағдарламалары. 2.Бүкіл оқу орынымен жалпы жұмыс істеу үшін минималды оқу уақыты, жеке жұмыстардың басым болуы. 3.Бланктік әдістемелерді белсенді қолдану (адамдарға күрделілігі әртүрлі дәрежедегі жеке тапсырмаларды жеке бланкілерде тарату). 4. Адамдардың оқу іс-әрекетін оң қолдау. 5. Әр адамдың эмоционалды ерекшеліктерін ескеру. Инклюзивті оқу орынында оқыту технологиясындағы осы талаптарды жобалаудың өзектілігі осы оқу орынымен кейбір білім алушыларының әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерімен анықталады. Білім алушылардың дамуындағы кез-келген бұзылулар орталық жүйке жүйесінің күйіндегі белгілі бір функционалды немесе органикалық ауытқулармен бірге жүреді. Бұл ауытқулар басқаларға қатысты оқу іс-әрекетінде көрінеді. Сондықтан, оқу сабағында іс-әрекетті жоспарлау кезінде мұғалім даму ерекшеліктері бар студенттерге оқу материалын игеру проблемалары ғана емес, сонымен бірге әлеуметтену, эмоционалды жағдайларды реттеу проблемалары да тән екенін ескеруі керек. Сөйлеу қабілеті бұзылған адамдар тез шаршайды және кез-келген әрекетке қанық болады (яғни тез шаршайды). Олар тітіркенуімен, қозғыштығының жоғарылауымен, қозғалтқыштың тежелуімен сипатталады, тыныш отыра алмайды, қолында бірдеңе алады, аяқтарымен сөйлеседі және т.б. олар эмоционалды тұрақсыз, көңіл-күй тез өзгереді. Көбінесе көңіл-күйдің бұзылуы агрессия, мазасыздықтың көрінісімен болады. Мұндай адамдарға сабақ барысында табандылық, өнімділік және ерікті назар аудару қиын. Олардың қозғалтқышының тежелуі сабақта отырғанда, тұрып, оқу орынында жүргенде, сабақ кезінде дәлізге жүгіргенде қозғалтқыштың алаңдаушылығын көрсетуі мүмкін. Нашар еститін (естімейтін) адамдар үшін вегетативті жүйенің тұрақсыз жағдайы, шаршау, моториканың бұзылуы, эмоционалды сфераның тұрақсыздығы тән. Мектептегі оқытудың барлық кезеңдерінде бұл білім алушылардың зейінінің өнімділігі есту құрдастарымен салыстырғанда төмен болып қала береді. Саңырау және нашар еститін визуалды анализатор барлық дерлік тітіркенуді өзіне алады, ал саңырау адамдың денесі тез шаршайды. Нашар еститін студенттер ғылыми техникалық ұғымдар саласында бағдарлаудың жалпыланған тәсілдерін игеруде, объектілер ішіндегі және арасындағы ішкі маңызды байланыстар мен қатынастарды анықтауда қиындықтарға тап болады. Көру қабілеті бұзылған адамдардың мінез-құлқы көп жағдайда икемділік пен стихия жоқ, қарым-қатынастың сөйлеу емес формалары жоқ немесе нашар дамыған. Олар стереотиптермен сипатталады, сөздің белгілі бір объектінің немесе құбылыстың бейнесіне қиғаш байланысы қиялдың белсенділігін тежейді, стандартты емес жағдайларда сөздер мен ұғымдарды қолдануға, жаңа бейнелерді біріктіруге және жасауға кедергі келтіреді. Церебральды сал ауруы бар адамдарға әртүрлі эмоционалды және сөйлеу бұзылыстары тән. Эмоционалды бұзылулар эмоционалды қозғыштықтың жоғарылауы, әдеттегі экологиялық ынталандыруларға сезімталдықтың жоғарылауы, көңіл-күйдің өзгеруіне бейімділік түрінде көрінеді. Эмоционалды тұрақтылықтың жоғарылауы эмоционалды реакциялардың инерциясымен үйлеседі. Барлық осы көріністер шаршау кезінде, бала үшін жаңа жағдайда күшейеді және мектеп пен әлеуметтік бейімделудің себептерінің бірі болуы мүмкін. Даму ерекшеліктері бар адамдардың ұсынылған әлеуметтік-психологиялық сипаттамалары оларды қарапайым адамдармен бірге оқу процесіне қосудың кейбір қиындықтарын анықтайды, сондықтан қазіргі педагогиканың барлық дидактикалық құралдарын қайта қарау және оны мұғалім әр түрлі деңгейдегі адамдарды оқытатын оқу орынымен бейімдеу қажет. Сабақтың процесі мен мазмұнын құруда даму ерекшеліктері бар адамдарды оқу іс-әрекетіне қосу адамдың әлеуметтік-психологиялық сипаттамаларын ескере отырып жүзеге асырылады. Отандық мектеп практикасында инклюзивті оқыту идеяларын жүзеге асыруда оларды қолданудың оң ресурсы бар кейбір педагогикалық технологияларды ұсынамыз. Ривин әдістемесінің идеялары негізінде құрылған инклюзивті оқыту технологиясы. А. Г. Ривиннің педагогикалық қызметі ХХ ғасырдың бірінші үштен біріне келеді. Украинада мұғалім болды, әр түрлі жастағы және әр түрлі деңгейдегі адамдарды оқытуды ұйымдастырды. А. Г. Ривин жасаған әдістеменің толық сипаттамасы М. А. Макртчян, М. Энштейн еңбектерінде келтірілген. Ривиннің әдістемесі студенттерге жұптық жұмыс және топтық жұмыс принципіне негізделген сабақ барысында ғылыми, оқу, көркем мәтіндерді оқуға арналған. [4] Әр білім алушы өз мәтінін алады және оны ауысым құрамының жұптарында абзацтар бойынша өңдейді. Білім алушылар мәтіннің мазмұнын игерген кезде мәтіннің абзацтарының (бөліктерінің) тақырыптарынан тұратын егжей-тегжейлі жоспар жасалады. Мәтінмен жұмыс жасау кезінде студент белгілі бір мәтіндік нұсқауларды орындай отырып, қажетті оқу жабдықтарын, карталарды, оқулықтарды, сөздіктерді қолдана алады. Мәтін бойынша жұмыстың ұйымдастырушылық формасы-жұппен жұмыс. Мәтіннің әр абзацын әр түрлі серіктестері бар білім алушылар әзірлейді. Бірінші абзацта жұмыс істеу үшін студент өзінің серіктесін таңдайды, абзац идеясын және дәптерлерде жасалған оның белгілерін бірлесіп талқылағаннан кейін, ол жолдасына оның абзацын түсінуге, атын жазуға және дәптерге жазуға көмектеседі. Осыдан кейін, екінші абзацын пысықтау үшін студент жаңа серіктес іздейді, оған бірінші абзацтың мазмұнын айтады, содан кейін онымен бірге оқиды, талқылайды, екінші абзацтың мазмұнын анықтайды, атын жазады және дәптерге жазады. Сол сияқты, ол өзінің серіктесін тыңдап, абзацын түсінуге, оны атауға және атын дәптерге жазуға көмектеседі. Мәтінмен жұмыс аяқталғаннан кейін студенттер осы тақырып бойынша шағын топтың алдында сөйлейді. Ривиннің әдістемесі бойынша оқу сабағын құру оқу бағдарламасының мазмұнын жеке блоктарға (тақырыптар, субтопиктер) бөлуді және жеке абзацтар бөлінетін дидактикалық мәтіндерді қалыптастыруды қамтиды. Инклюзивті білім беруде мәтіндерді қалыптастыру мәтінге арналған білім алушының қол жетімділік деңгейі мен жеке мүмкіндіктерін ескере отырып жүзеге асырылады. Қазіргі жағдайда мазмұнның қол жетімділігі тек мәтіннің көлемімен ғана емес (жағдайға байланысты ол бір беттен бес бетке дейін болуы мүмкін) және студенттер түсінуі керек ақпараттың күрделілік деңгейімен қамтамасыз етіледі. Әр түрлі адамдарды бір оқу орынымен оқытудың қиындықтарын азайту көру қабілеті нашар немесе есту қабілеті нашар адамдардың мәтінді меңгеруге көмектесетін, денсаулығында осы ауытқулары жоқ адамдармен бірге оқытатын қажетті техникалық құралдардың болуын болжайды. Сонымен қатар, оқу сабағына дайындық кезеңінде мұғалім сабақ барысында білім алушылардың қозғалыс бағыттарын ойластыруы керек. Егер ресми топтар бүкіл оқу тапсырмасында жұмыс істеу үшін құрылса, онда бейресми оқу топтары уақытша болып табылады (бірнеше минутқа, бір сабаққа, фильмге, іс-шараға құрылған). Алайда, қысқа уақыт ішінде қол жеткізуге болатын нәтиже бүкіл топтың жұмысының көрсеткіші болып табылады. Сонымен, топтың жұмыс деңгейін педагогикалық бағалау қажет. Бірлесіп оқытуға арналған топтар ұзақ уақытқа, мүмкін ширек немесе бүкіл оқу жылына құрылады. Топтың әрбір мүшесі топтың басқа мүшелерінің көмегіне құқығы бар. Осы топтардың жұмысын ұйымдастыру технологиясының белгілі бір ерекшелігі бар. Топтың жұмысына үнемі қолдау қажет, ынталандыру арқылы (ұйымның қарсыласу формалары мүмкін); бүкіл топқа да, жеке мүшелерге де, ең алдымен даму ерекшеліктері бар адамдарға көмек көрсету арқылы; жетістіктер мен сәтсіздіктердің жүйелі көрінісі арқылы; адамдармен бірге жетістікке жетудің жолдарын іздеу арқылы. Топтарды қалыптастыру кезінде зияткерлік қабілеттерінің әртүрлі деңгейлері бар білім алушыларды қосу принципі сақталады. Инклюзивтік оқытудың шетелдік тәжірибесінде оқытудың компьютерлік технологиялары кеңінен қолданылады. Бұл технологиялар әсіресе нақты ғылымдарды оқытуда сұранысқа ие. жүктеу/скачать 268.51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|