Дәріс курсы Инклюзивті білім беру
жүктеу/скачать 268.51 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып 10.Инклюзивті білім беруде жұмыс істеу үшін педагогтардың кәсіби құзыреттілігі.
- 1.Инклюзивті білім беру жағдайында педагогтың кәсіби құзыреттілігі туралы түсінік.
| Әдебиеттер тізімі:
«Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылға арналған Мемлекеттік бағдарламасы» Астана, 2010 ж А. А. Байтұрсынова «Арнайы педагогика: проблемалары мен даму болашағы» Алматы, 2008 ж Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық педагогикалық түзету арқылы қолдау туралы. ҚР 2002ж №343 заңы Дефектологиялық сөздік . Доронова Т.Н. План мероприятий по реализации приоритетных направлений развития образования на 2014 – 2016 годы. Дошкольное учреждение и семья – единое пространство развития: методическое руководство для работников дошкольных образовательных учреждений / Т.Н. Доронова, Е.В. Соловьева, А.Е. Жичкина, С.И. Мусиенко. – М.: ЛИНКА – ПРЕСС, 2001г. Л.И. Аксенова. Социальная педагогика в специальном образовании. – М.: ACADEMA, 2001. Тақырып 10.Инклюзивті білім беруде жұмыс істеу үшін педагогтардың кәсіби құзыреттілігі. 1.Инклюзивті білім беру жағдайында педагогтың кәсіби құзыреттілігі туралы түсінік. 2.Инклюзивті білім беруде мұғалім мен әр түрлі мамандардың қызметтік міндеттері. 3.Педагогтар мен мамандардың пәнаралық өзара әрекеттестігі. 1.Инклюзивті білім беру жағдайында педагогтың кәсіби құзыреттілігі туралы түсінік. Инклюзивтік білім берудің негізгі шарттарының бірі мүмкіндігі шектеулі адамдарды оқытуды, тәрбиелеуді және дамытуды қамтамасыз ететін педагогтердің кәсіби құзыреттілігі болып табылады. Инклюзивті білім беру жағдайында мүмкіндігі шектеулі студенттермен өзара әрекеттесуге мұғалімдерді дайындауға ерекше назар аудару керек.Дамуында ауытқулары бар адамдармен білім беру және түзету жұмыстарын ұйымдастырудың ерекшелігі интеграцияланған білім беруді қамтамасыз ететін қоғамдық білім беру мекемесінің педагогикалық ұжымын арнайы даярлауды қажет етеді. Білім беру мекемесінің педагог қызметкерлері түзету педагогикасы мен арнайы психологияның негіздерін білуі, мүмкіндігі шектеулі адамдардың психофизикалық дамуының ерекшеліктері туралы, осындай адамдардың білім беру және оңалту процесін ұйымдастырудың әдістері мен технологиялары туралы нақты түсінікке ие болуы керек. Арнайы дефектологиялық білім алмаған адамдар даму бұзылыстары бар адамдармен сәтті жұмыс істей алмайды.Жалпы білім беру мекемелерінің штат кестесіне денсаулығының мүмкіндігі шектеулі адамдардың негізгі білім беру бағдарламасын меңгеруін, олардың дене және (немесе) психикалық дамуындағы кемшіліктерді түзетуді қамтамасыз ету мақсатында педагог қызметкерлердің (дефектолог-мұғалімдер, логопед - мұғалімдер, педагог-психологтар, әлеуметтік педагогтер және т.б.) ставкаларын енгізу керек. Мүмкіндігі шектеулі адамдың білім беру мекемесін еркін таңдауға мүмкіндік алатындығын ескере отырып, әр мұғалім өзінің кәсіби құзіреттілігінің құрамдас бөлігі ретінде инклюзивті құзыреттіліктің белгілі бір деңгейіне ие болуы керек.Құзыреттілік-сапалы өнімді қызмет үшін қажетті объектілер мен процестердің белгілі бір шеңберіне қатысты берілетін өзара байланысты жеке қасиеттердің (білім, білік, дағды, қызмет тәсілдері) жиынтығы. Құзыреттілік-адамның оған және қызмет тақырыбына жеке көзқарасын қоса алғанда, тиісті құзыретке ие болуы.Кәсіби құзыреттілік-кәсіби мәселелерді шешуде практикалық тәжірибе, Дағдылар мен білім негізінде сәтті әрекет ету мүмкіндігі. (Педагогтің кәсіби стандарты) [1] Инклюзивті оқыту – балалардың мекен-жайы бойынша оқу құқығы мен білім алуға негіз қалаушы құқықтарын қамту принципіне сүйенетін жалпыға білім беретін мекеме жағдайындағы білім беру қызметтерінің жүйесі. Сапалы білім беруге қол жеткізу мақсатымен жалпыға білім беру ұйымдары оқу бағдарламалары мен жоспарларын, оқыту түрлері мен әдістерін бейімдеп, қалыптасқан ресурстарды пайдаланып, қоғаммен байланыста ерекше білімді қажет ететін балаларға білім беруде жеке білім беру қажеттіліктері мен түрлі оқыту тәсілдерін қолдану керек. Инклюзивті білім беруді іс жүзінде жүзеге асыру үшін тек білім орнының материалдық базасын кеңейту ғана емес, сонымен қатар қоғам мүшелерінің әртүрлі ұстанымдары мен көзқарастарын түзету және ең алдымен мұғалімдердің жаңа жағдайларда өзінің кәсіби қызметін жүзеге асыруға дайындықтары сияқты бірқатар проблемаларды шешу қажет. Ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылар білім беру мекемесін еркін таңдау мүмкіндік алуы тиіс екендігін ескере отырып, әрбір мұғалімге оның кәсіби құзыреттілігінің құрамдас бөлігі ретіндегі инклюзивтік құзыреттіліктің қалыптасуы белгілі бір деңгейіне ие болуы қажет. Ол үшін мұғалімнің бойында кәсіби құзыреттіліктің жиынтығы көрініс табуы қажет. Мұғалімнің кәсібилігінің жетілуі әр түрлі аспектілері көрініс табуын А.К.Маркова кәсіби құзыреттіліктің төрт түрін көрсетеді: 1. Арнайы, немесе әрекеттік кәсіби құзыреттілік әрекетті жоғарғы кәсіби деңгейде меңгеруді сипаттайды. Ол тек арнайы білім ғана емес, сонымен бірге оны тәжірибеде қолдана алуды білдіреді. 2. Әлеуметтік кәсіби құзыреттілік кәсіби қоғамдастықта қабылданған кәсіби қарым-қатынас тәсілдері мен бірігіп кәсіби өзара әрекеттестікті қолдану жолдарын меңгеруді сипаттайды. 3. Тұлғалық кәсіби құзыреттілік өзін өзі дамыту мен өз ойын білдіру әдістерін, кәсіби деформацияға қарсыласу құралдарын меңгеруді сипаттайды. Бұнда маманның өзі кәсіби әрекетін жоспарлау, өздігінен шешімдер қабылдау, проблеманы көре алу қабілеті де кіреді. 4. Жеке кәсіби құзыреттілік өзін өзі реттеу, кәсіби өсуге дайындық, кәсіби қартаюға қарсы тұру, тұрақты кәсіби уәждемесінің тәсілдерін меңгеруді сипаттайды. Құзыреттілік тәсілді жүзеге асыру шеңберінде орындалған бірқатар зерттеулер (О. М. Бобиенко, Г. В. Никитина, А. П. Тряпицын және т.б.) қазіргі заманғы адамға (оқушыға, студентке, маманға) қажетті негізгі құзыреттілік құрамының қандай да бір түсіндірмесін сипаттады. Осының салдарынан «құзыреттілік» ұғымының шамадан тыс саны оның құзыреттерін құрайды. Құзыреттер мен құзыреттіліктердің әртүрлі түрлерінің ара қатынасын реттеу үшін, біздің ойымызша, қызметтің мазмұны мен оны жүзеге асыру тәсілдері туралы түсініктерді ажыратып, құзыреттіліктің мазмұндық және функционалдық түрлерін бөлу қажет. Құзыреттілік дәстүрлі түрде маманның дайындық деңгейіне қойылатын әлеуметтік-негізделген талаптар ретінде түсіндіріледі, құзыреттіліктің белгіленген мазмұны құзыретті болу үшін, ал құзыреттілік тұлғаның интегративті сапасы ретінде, осы талаптарға сәйкестік деңгейін негіздейді. Ресейлік С.А.Дружиловтың пайымдауынша педагогтың кәсіби құзыреттілігі маманды кәсіби даярлау кезінде қалыптасады. Бірақ та, егер ТжКББ оқу орнындағы оқуды кәсіби құзыреттілік негіздерінің (алғышарттары) қалыптасу үрдісі жүзеге асыратын болсақ, онда, педагогтың біліктілігін арттырудың 7 жүйесіндегі оқу арқылы іске асырылмақ, яғни бұл кәсіби құзыреттіліктің, ең алдымен оның жоғарғы құраушыларының дамуы мен тереңдеу үрдісі болады. Тақырыпты саралай келе, атақты неміс педагог-дефектолог П. Шуманның айтуынша: «баланың психикалық даму деңгейі төмен болған сайын, мұғалімнің білім деңгейі соғұрлым жоғары болуы керек». Яғни, инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс істеу үшін ерекше білім берудің қажеттілігін айқындайды. Себебі, инклюзивті білім беру жағдайында мұғалімнің позициясы өзгереді. Инклюзивті білім беру жағдайында педагог өз әрекетінде білім мазмұнын бейімдеу, тұлға аралық қарым-қатынасты дамыту сияқты т.б. қосымша міндеттер мен қызметтерді атқару керек. Мұғалімнің инклюзивтік құзыреттілігі оның кәсіби құзыреттілігінің құрамдас бөлігі болып табылады және негізгі мазмұндық және функционалдық құзыреттіліктерді қамтиды. 2. Педагог құзыреттілігінің құрылымы Жалпы (әмбебап) Құндылық-мағыналық Зияткерлік Ақпараттық Жеке өзін-өзі жетілдіру Білім беру Коммуникативті Әлеуметтік-кәсіби Әлеуметтік-рөлдік Педагогтың кәсіби құзыреттілігі Құндылық-мотивациялық Мәдениеттану Интеллектуалды-педагогикалық Ақпараттық Кәсіби-тұлғалық өзін-өзі жетілдіру Операциялық Диагностикалық Болжамдық Адамның жалпы құзыреттілігі жалпы негізгі мазмұнды және функционалды құзіреттіліктерді қамтиды. Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі белгілі бір кәсіби саладағы маманның, мысалы, мұғалімнің, тәрбиешінің, дефектологтың негізгі кәсіби құзыреттілігін қамтиды. Педагогикалық қызмет жүзеге асырылатын мекеменің және қызмет бағытталған объектінің ерекшелігімен талап етілетін педагогтің арнайы кәсіби құзыреттілігі, мысалы, мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі (жалпы білім беретін, арнайы (түзету) мектептері және т.б.) немесе адамдардың әртүрлі санаттарымен, ата-аналармен жұмыс жасаудағы педагогтің кәсіби құзыреттілігі. [2] Нақты педагогикалық іс-әрекеттің орындалуын, нақты педагогикалық мәселені шешуді қамтамасыз ететін мұғалімнің жеке кәсіби құзыреттілігі. Мұғалімдердің инклюзивті құзыреттілігі арнайы кәсіби құзыреттілік деңгейіне жатады. Бұл білім алушылардың әртүрлі білім беру қажеттіліктерін ескере отырып және мүмкіндігі шектеулі адамдың білім беру ұйымының ортасына қосылуын және оның дамуы мен өзін-өзі дамытуына жағдай жасауды қамтамасыз ете отырып, мұғалімдердің инклюзивті білім беру процесінде кәсіби функцияларды жүзеге асыру қабілетін анықтайтын интегративті жеке білім беру. Мұғалімнің инклюзивті құзыреттілігінің құрылымына мұғалімнің инклюзивті құзыреттілігінің компоненттері ретінде қарастырылатын негізгі мазмұндық (мотивациялық, когнитивтік, рефлексивтік) және негізгі операциялық құзыреттіліктер кіреді. Мотивациялық құзіреттілік терең жеке қызығушылығымен, мүгедек адамдарды қалыпты дамып келе жатқан құрдастарының ортасына қосу жағдайында педагогикалық қызметті жүзеге асыруға оң көңіл бөлуімен, мотивтердің жиынтығымен сипатталады (әлеуметтік, танымдық, кәсіби, жеке даму және өзін-өзі растау, өзіндік әл-ауқат және т.б.). Мотивациялық құзыреттілік инклюзивті оқытудың мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келетін құндылықтар, қажеттіліктер, мотивтер жиынтығы негізінде белгілі бір кәсіби әрекеттерді орындауға ынталандыру қабілеті ретінде анықталады. Бұл құзыреттілік үшін ең маңыздысы-мұғалімнің жеке басының бағыты. Бұл, біріншіден, тұлғаның жалпы гуманистік бағыты, екіншіден, әртүрлі білім беру қажеттіліктері бар адамдардың инклюзивті білім беру жағдайында кәсіби қызметті жүзеге асыруға оң көңіл бөлу, мүмкіндігі шектеулі адамдардың сәтті әлеуметтенуі үшін инклюзивті білім берудің маңыздылығын түсіну, оның гуманистік әлеуетін терең түсіну. Когнитивтік құзыреттілік инклюзивті білім беруді жүзеге асыру үшін қажетті білім жүйесі мен танымдық іс-әрекеттің тәжірибесі негізінде педагогикалық ойлау қабілеті, инклюзивтік білім берудің теориялық және практикалық міндеттерін шешуде маңызды ақпаратты қабылдау, санада өңдеу, есте сақтау және қажетті уақытта көбейту қабілеті ретінде анықталады. Осы негізгі құзыреттіліктің негізінде арнайы білім беру қызметі саласындағы инновациялық интеграциялық үдерістердің ғылыми кәсіби-педагогикалық білімі; жеке тұлғаны дамыту негіздері; оқыту мен тәрбиелеудің педагогикалық және психологиялық негіздері; нормадағы білім алушылардың және дамуында әр түрлі бұзушылықтары бар білім алушылардың анатомиялық-физиологиялық, жас, психологиялық және жеке ерекшеліктері; тәрбиеленушілердің өзін-өзі дамыту процесін педагогикалық басқару негіздері; даму кемістігі бар қоғам мен адамның өзара іс-қимылының негізгі заңдылықтары жатыр. [3] жүктеу/скачать 268.51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|