Дәріс тезистері № апта Дәріс тақырыбы және тезистер Сағат көлемі 1 №1-дәріс. Тақырыбы: Психология ғылымының жалпы мәселелері
Этнопсихологияның әдістемелік негіздері
жүктеу/скачать 0.79 Mb.
|
§2. Этнопсихологияның әдістемелік негіздері. Этнопсихологияның басқа ғылымдар сияқты методологиялық принциптерін анықтайтын ғылыми теориялық базасы бар. Этнопсихологияның методологиялық принциптеріне психологияның принциптері жатады; Детерминизм принципі – бұл принцип ұлттық рухтың көрінуіне және дамуына оның географиялық, аймақтық, климаттық және әлеуметтік жағдайлары әсер ететіндігін көрсетеді. Гносеологиялық принцип – бұл принцип ұлттың өзіндік болмысын тану, тұқымқуалаушылық негіздің ұрпақтан-ұрпаққа тарлуын, сонымен бірге экономикалық, саяси, әлеуметтік және мәдени факторлардың әсер етуіне байланысты деген ұғымды білдіреді. Сана мен іс-әрекеттің бірлігі принципі – бұл принцип этнопсихологиялық феномендердің ұлт өкілінің іс-әрекеті түріне байланысты екендігін сол әрекеттің ұлттық сан-сезіммен байланыстылығын көрсетеді. Тұлғалық немесе жеке адам тұрғысынан қарау принципі - бұл принцип этнопсихологиялық құбылыстарда өзінің құндылықтары, сезімдері мен ойлары бар жеке адамды негізге ала отырып қарастыруды талап етеді. Психология ғылымдарының кандидаты, доцент Б.Ә. Әубәкірқызы өз еңбегінде этнопсихология ғылымының зерттеу бөлімі ретінде төмендегідей міндеттерді атқаратындығын көрсетеді: Нақтылы этникалық қауымдастық өкілінің ұлттық психологиялық ерекшеліктерінің қалыптасу факторлары мен негізін жан-жақты мағыналау мен жалпылау; Қандай да бір ұлт өкілінің ұлттық психикасының мотивациялық өрісін зерттеу мақсатында адамдардың өнімді іс-әрекетінің көрсеткіші болатын іскерлікті, ынта жігерді қарастыру; Нақтылы ұлт өкілінің ұлттық сипаты ретіндегі зерделік-танымдық белсенділікті еңбек іс-әрекетінде, логиканың тереңдігінде, ойлау операцияларының жылдамдығында, қабылдаудың тереңдігінде, зейіннің тұрақтылығы мен шоғырлануынан көрінуін зерттеу; Ұлттық сезімдердің өту заңдылықтарын анықтау мен талдау, эмоционалды өмірді нақтылайтын заңдылығының мақсаты мен эмоциялардың көріну спецификасын бақылауды ұйымдастыру; Қандай да бір ұлттық мінезде маңызды қызмет атқаратын ұлттық бағыттың ерік-белсенділігіне әсерін анықтау; Топта, ұжымды адамдардың өзара қарым-қатынасымен іс-әрекетінде маңызды роль атқаратын коммуникативтік өрісті зерттеу; Ұлттардың психологиялық сипаттарын құрайтын заңдылықтарды анықтау мақсатында, әртүрлі халықтардың ұлттық психологиялық ерекшеліктерін салыстыру; Топтардың, қоғамдық топтардың ерекшелік бітіс, сипаттарының дамуы мен заңдылықтарын жалпылау үшін анықтау; Ұлттар арасында экономикалық, мәдени және саяси бірігу формасы мен елдің әр аймағындағы ұлтаралық қатынастардағы ұлт психологиясын жан-жақты зерттеу; Саяси, тәрбиелік, ағартушылық, әлеуметтік және мәдени қызметтердің тиімділігін көтеруге мүмкіндік беретін ортақ ұлттық-психологиялық ерекшеліктерді есепке алу негіздеу; Оқу, әскери, еңбек іс-әрекетін саналы ұйымдастыруға негіз болатын ұлттық-психологиялық көзқарастарды зерттеу; Көп ұлтты ортаға қызмет ететін немесе басқаратын адамдарға кеңестерді ұйымдастыру жолдарын көрсету; Халықаралық қатынастарды жақсарту мен нығайту мақсатымен көптеген ұлттар мен халықтардың психологиясын жан-жақты зерттеу; Дүние жүзіндегі ұлттардың бір-біріне саяси-әлеуметтік, экономикалық әсер етуін көрсете отырып, этнопсихологиялық және әлеуметтік дамуын анықтау, болжау. Этнопсихологияның басқа ғылымдармен байланысы. Басқа да ғылымдар сияқты этнопсихология ғылымы да көптеген ғылымдармен өте тығыз байланысты. Оларға гуманитарлық және қоғамдық ғылымдар жатады. Олар төмендегідей; ⁍⁍Антропология (гректің антропос – адам, логос – ілім) яғни адамның шығу тегін, оның бітімін, эволюциясының өзгеруін зерттейтін ғылым. ⁍⁍Этнология арасындағы байланыс – этностың тіршілік әрекеті. Этнологияның зерттеу пәні - этнос болатын болса, этнопсихология сол этнос өкілдерінің болмыс-бітімін, мінез-құлқындағы ерекшеліктерін зерттейді. ⁍⁍Этнография – әр түрлі этностардың салттарын, болмастарын, жанұядағы өзара қатынастарын, құндылық бағдарын және де психологиялық сипаттарын қарастырады. ⁍⁍Этнолингвистика - тілдердің шығу тарихы жайлы ғылым. ⁍⁍Этнофилософия – ұлттық дүниені тану болып табылады. Осы мағынада ол этнопсихология мазмұнының дүниетанымдық бағытын қалыптастыруға ықпал етеді. ⁍⁍Этнопедагогика мен этнопсихология арасындағы байланыс. Ол – зерттелетін мәселелер бойынша байланыс, яғни ұлттық сана-сезім, ұлттық мінез, ұлттық сезімнің қалыптасуы. ⁍⁍Әлеуметтік психология - адамдардың психологиясын, олардың ұлттық ерекшеліктерін қарастырады. Г.М. Андрееваның көрсетуінше «әлеуметтік психология үшін маңызды фактор болып табылатыны, ол индивтің этнос мүшесі ретінде өзін сезінуі. Сөйтіп, жоғарыда айтылған пәндердің арасындағы байланыстардың тамыры тереңде жатыр, бұл – бір нысан шеңберіндегі, яғни кірігу деңгейіндегі байланыс. Бұл жөнінде И.М.Кантор: «Әлемнің біртұтастығы, заттар мен құбылыстардың жалпыға ортақ байланысы мен өзара ынтымақтастығы, материя мен қозғалыс формаларының тарихи сабақтастығы, сапасы әртекті жүйенің танымал изоморфизмі кірігудің шынайы негізі болып табылады», - дейді. жүктеу/скачать 0.79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|