Дәрістер. 1 тақырып. Философия, оның пәні мен қоғамдық маңызы
жүктеу/скачать 2.79 Mb.
|
| с)сана мен ми
Сана қаншалықты идеалдық құбылыс болғанмен белгілі-бір материалдық негізсіз өмір сүре алмайды. Осы арада психо-физиологиялық мәселе пайда болады. Бүгінгі деректерге сүйенсек, сананың физиологиялық негізі адамның миында жатыр. Ол негізінен алғанда екі жарты шарды құрайды. Оның үсті өте нәзік қабықтан – нейрон клеткаларынан тұрады. Орташа есеппен алғанда олардың саны 14,5 млрд.!!! Әрбір нейрон клеткасы адам саусақтары сияқты 4-5 өсіндіден тұрып, солар арқылы бір-бірімен байланысады. Сонда орташа есеппен алғанда 65-70 млрд. жуық байланыс нүктелері пайда болады. Егер де шахмат ойыншылары 64 клеткада 32 фигуралармен миллиондаған ойын варианттарын тудыра алса, 70 млрд. жуық “клеткалары” бар мидың потенциалы шексіздікке кетпей ме ?! Адамның миы өз салмағының 2,5% құрғанмен организмнің қабылдайтын от тегінің 20% жағады екен – бұл да ғажап емес пе? Яғни, жүрекпен қатар ми да өте интенсивті жұмыс істейтін мүше екені анықталды. Адам өз түйсіктері арқылы сыртқы Дүниедегі құбылыстарды қабылдап алынған ақпаратты жүйке жүйелерімен арнаулы ми бөлімдеріне жеткізеді – міне осы сәтте оларды сараптау басталады. Қазіргі деректерге сүйенсек, ол өте күрделі биоэлектрлік “кванттық өрістер” негізінде жүреді. Ал, мидың ішкі құрылымдарына келер болсақ, олар әлі дұрыс танылмаған, өте күрделі де көне болып танылады. Олар бүкіл физиологиялық үрдістерді бейсаналық жолмен ретке келтіріп отырады деп болжауға болады. Мысалы, сіздің жүрегіңіз минутына 60 рет соқса, оны басқаратын мидың бөлігі сіздің жүрегіңізге 60 рет элктроимпульс жіберіп оны соқтыртады… Адамның бауыры әсіресе интенсивті түрде таңғы сағат 4-тен 6-ға шейін істейді екен. Бұл үрдістің уақытын анықтап басқаратын мидың арнаулы бөлігі бар т.с.с. Миды зерттеудегі негізгі қиындық - адамның ең биік құндылық екендігі, олай болса, оған ешқандай эксперименттер жасауға болмайтындығы. Сондықтан, адамның миы тек жанама түрде ғана зерттеледі. Мұндағы зерттелмеген нәрселер – шаштан да көп. д)Сана және оның әлеуметтік табиғаты Ми – сананың өмір сүруінің физиологиялық негізін құрғанына қарамастан, ол – тек құрал ғана. Сондықтан да, тарихта өмір сүрген ұлы адамдардың миының ерекшелігі зерттелген кезде, онда ешқандай ерекшелік байқалмады. Мысалы, француз жазушысы А.Франстың миының салмағы 1100 г. болса, И.С.Тургеневтікі – 2200 г. болған. Лениннің миынан да ешқандай ерекшелік табылмаған. Адам ми арқылы ойлағанмен, оның негізгі органоны - қоғамның өзі болып табылады. Адам басқа адамдар, жалпы қоғаммен, кітаптар арқылы өткен ұрпақтармен сан-қилы шым-шытырық байланысқа түсудің негізінде өз ойын дамыта алады. Сана – адамдар жасаған әр затта, жағалай оны қоршаған “жасанды табиғатта” сөнген. Өзінің өмірінің барысында сол заттарды пайдаланып, адам ондағы сөнген рухты қайта тірілтіп өз санасының құрамына айналдырады. “Ұлы мәртебелі Табиғаттың” жасаған “аянышты тәжірибелеріне” тоқталсақ, жоғарыда айтылған ойдың ақиқаттығына көзіміз жетеді. 1920 ж. Үнді еліндегі орманда қасқырдың соңында төртаяқтап жүгіріп бара жатқан екі егіз қыз ұсталады. Олар қасқыр алып кетіп өсірген Амала мен Камала болып шығады. Оларды адами өмірге қайтару мақсатында Дели университетінің психология факультетінде зерттейді. Ақырында, адами қатынастарға шыдай алмай Амала өледі де, Камала 16 жасқа шейін өмір сүріп не бары 30-ға тарта сөздің мән-мағнасын ұғады. Бірақ, ол сөздерді сөйлем ретінде бір-бірімен ұштастырып айта алмайды. Олар күндіз енжар болып қалғу үстінде болса, түнге қарай көздері жарқырап, қасқырша ұлып, белсенділік көрсетеді… Екінші ғылыми экспериментті Кеңес Одағының көрнекті ғалымдары В.Мещеряков пен Э.Ильенков 60-ші жылдарда жасайды. Олар көзі көрмей, құлағы естімей туған 4 баланы тәрбиелеп, адами өмірге әкеледі. Ең алдымен оларды кеңістікті сезінуге үйрету керек болды. Ол үшін баларға емізікпен тамақ берген кезде, оны бірте-бірте аузынан алшақтатады, - бала болса оны қолымен ұстап жібермеуге тырысады, яғни ол кеңістікті сезіне бастайды. Жүре келе олардың қолына қасық ұстатып, тәрілкеден тамақ алып, аузына жақындатып салуға үйретеді т.с.с. Сонымен, адами заттарды игерудің арқасында олардың сана-сезімі оянып, олар адамдардың қатарына қосылып, тіпті сөйлеу дәрежесіне дейін көтеріледі. Қалам иесі 1976 ж. болған МГУ-дағы жұмыс сапарында олармен көзбе-көз кездесіп сұхбаттасқан болатын. Олар ол кезде психология факультетінің студенттері еді… Бұл теңдесі жоқ ғылыми эксперимент И.Канттың кеңістік жөніндегі априоризмін теріске шығарды, сонымен қатар сананың әлеуметтік табиғатын шынайы көрсетті. Келесі экспериментті АҚШ-тағы ғалымдар жасады. Олар шимпанзенің жаңа ғана туған баласын қолдарына алып, әлди-әлди өлеңдерін айтып, адами жолмен тәрбиелеп өсірді. Бірақ, ол сөзді ұғу дәрежесіне көтерілмеді. Сонымен қатар, ол 240-қа жуық “ымдау тілімен” (язык жестов) айтылған мән-мағнаны түсінетін дәрежеге көтерілді. Қаншалықты тәрбиелесе де, жалпы алғанда, ол адами өмірге жат болып шықты. Бұл айтылған деректердің бәрі де сананың әлеуметтік адами құбылыс, ал мидың өзі - ойлау құралы екенін көрсетеді. жүктеу/скачать 2.79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|