Дәрістер. 1 тақырып. Философия, оның пәні мен қоғамдық маңызы
ж) сана және кибернетикалық құралдар
жүктеу/скачать 2.79 Mb.
|
| ж) сана және кибернетикалық құралдар
Электрондық-есептеу құралдары пайда болысымен-ақ оларды адамның миымен салыстыру, олардың бір-бірінен айырмашылығын зерттеу үрдістері басталып кетті. Бұл сала өте тез қарқынмен дами бастаған сайын бұл мәселе де философиядағы өзекті салаға айналды. Бүгінгі таңда неше-түрлі роботехника пайда болып, тіпті толығынан автоматизацияланған адамның қатысуынсыз жұмыс істейтін цехтар, тіпті заводтар дүниеге келді. Бүгінгі таңдағы адам электрондық әуенді тыңдай алады, жобалау институттарын компьютерлік жабдықтарсыз көзге елестету өте қиын. “Genіus” деген өте күрделі компьютер Әлем чемпионы Г.Каспаровтың өзін жеңіп кеткені бүкіл адамзат қауымын таңғалдырған болатын. Аса күрделі компьютерлік бағдарламаларда шығармашылық тұрғыдан ізденіс жасай алатын жасанды интеллекті де байқауға болады. Американ фантастика жазушысы А.Азимов болашақта адамның өзіне пара-пар роботтар дүниеге келіп, адамға қарсы көтеріліс жасап, өз еркіне көндіру әрекетін жасауы мүмкін деген қиял айтады. Олай болса, мәселе тікелей қойылып, жасанды интеллект алдағы уақытта адамның өзін ауыстыруы мүмкін бе?,- деген ашық сұрақ пайда болады. Әрине, адамның миы – бүгінгі таңдағы ашылған ең күрделі биік дәрежеде ұйымдасқан материя – ол кванттық деңгейде жұмыс істейтін өте нәзік ойлау құралы. Сонымен қатар, электрондық-есептеу құралдары да жартылай өткізгіштердің негізінде жұмыс істейтін сандық құрылымдармен байланысты материалдық үрдіс. Міне, осы жақтарынан ми мен компьютерді салыстыруға болады. Информациялық қабылдаулар мен байланыстар, басқару мен бақылау жүйелерінің заңдылықтары тірі организмдер мен автоматикалық құралдарда сандық жағынан алып қарағанда ортақ болуы мүмкін. Мысалы, компьютердегі информацияны қабылдау, өңдеу және жауап қайтаруы мидың түйсіктер арқылы деректер алып оларды өңдеп жауап беруіне өте ұқсас. Әрине, тірі организмде болып жатқан нәзік физика-химиялық үрдістерді өлі табиғаттағымен толығынан тепе-тең салыстыру мүмкін емес. Бірақ, соған қарамастан олардың ұқсас жақтары да болғандықтан, математика ғылымының негізінде оларды модельдеуге болады. Бүгінгі таңда компютерлік техниканың (жасанды интеллектің) мүмкіндіктері жыл сайын өсуде. Мүмкін, болашақта адамның миын толығынан модельдеуге де жетерміз. Дегенмен де, жасанды интеллект адамның көмекшісі ретінде кеңінен пайдаланылса да, оны толығынан ешқашанда ауыстыра алмайды,- деген үзілді-кесілді пікір айтуға болатын сияқты. Енді осы пікірімізді дәлелдеп көрелік. Бүгінгі таңда кибернетикалық құралдар өте күрделі өндіріс жүйелерін басқаруға көмектеседі. Бірақ, сол басқару бағдарламасын компьютердің “жасанды санасына” еңгізетін сол адамның өзі емес пе? Компьютер миллиондаған ақпараттан ең тиімдісін бірнеше секундта таңдап алып адамға ұсынады. Ол адамның миын тұрпайы есептеу үрдістерінен босатып оның шығармашылық мүмкіндіктерін іске асыруға жағдай тудырады. Әрине, кейбір аса күрделі компьютерлік бағдарламаларда шығармашылық ізденістердің элементтері еңгізілген. Дегенмен де, жасанды интеллект шынайы шығармашылық ізденіс жасай алмайды. Бұл мәселеге толығырақ тоқталайық. Шығармашылық ізденіс шабыттың, сезімдік толғаудың негізінде пайда болатыны сөзсіз. Адам тек қана ойлай алатын пәнде емес, сонымен қатар ол сүйінеді, күйінеді, шабыттанады, ізгілікке, әсемдікке ұмтылады т.с.с. Осы факторлардың бәрі келіп адамның шығармашылық ізденісін тудырады. Жаңғыз ғана салқын ой шығармашылықты, нақтылы қол астындағы болмысты аттап өтіп жаңа көкжиекті тудыруы екіталай. Олай болса, кибернетикалық құралдарды адами шығармашылық деңгейіне көтеру үшін, олардың бағдарламасына сезім толқындарын еңгізу қажет: олар адам сияқты сүюі, ренжуі, шаттануы, ізгілік пен әсемдікке ұмтылуы керек. Ол үшін оның санасына бүкіладамзат өткен жолын еңгізу қажеттігі туындайды, ал ол - мүмкін емес. Еріктік негізіндегі шығармашылық - адамның тектік өзіне ғана тән қасиеті. Егерде ол компьютерге берілсе, онда адам не істемек? Ол іске асқан жағдайда, расында да, адам өз-өзін терістеп, тарихтың соңғы беттері жазылып бітер еді. Әрине, ол ешкімге керек емес. Соңғы кездерде компьютерлік техника мен жаңа білім беру технологиялары мектептер мен жоғарғы оқу орындарына кеңінен еңгізілуде. Қанша қиындықтар болса да, жас мемлекет қомақты қаржы шығарып жастардың компьютерлік бағдарламаларды игеруіне жағдай туғызуда. Оның, әрине, маңызы өте зор. Сонымен қатар, бұл істе асыра сілтеушілік те жоқ емес. Ауылдық жерлерде мектептерге әкелінген компьютерлік техника энергия қуаты болмағаннан кейін істемей, шығарылған қаржы ақталмай жатыр. Екінші жағынан, дәріс беретін мамандар да аз. Көп жағдайларда компьютерлер “қымбат ойыншық” ретінде пайдаланып оның мүмкіндіктері толығынан іске аспай жатыр. Кейбір жоғарғы оқу орындарында студенттердің білімін тексеру толығынан компьютерлік тестерге жүктелуде, ескі жүздеген жылдар бойы сынаудан өткен дәріс әдістемелері жалаң терістелу жолында. Бұл арада біз бір нәрсені ойдан шығармауымыз керек. Ол – білім беру мен тәрбие жүйесіндегі оқытушының тұлғасының рөлі – оны ешқандай компьютер ауыстыра алмайды. Ол әрқашанда негізгі үлгі болып қала беруі керек. Адамға білім беру дегеніміз – оның тұлғасының қалыптасуына жан-жақты әсер ету деген сөз. Жалаң информация, ол қанша көп болса да, адамның моральдық қасиеттерін қалыптастыра алмайды – ол тек технократизмге ғана әкеліп тіреуі мүмкін. Ал ол болса, адамзатты бүгінгі рухани дағдарысқа әкелген жол. Батыс білім беру жүйесіндегі көп жетістіктерімен қатар, үлкен кемшілігі – біржақты бейімделген, тек өз мамандығын ғана игерген “бірөлшемді” адамды (Г.Маркузе) дайындауы. Оның салдары ретінде “дүниеқуушылық”, “сезімдік ләззатқа ұмтылушылық”, адамдардың бір-бірінен жаттануы, материалдық байлық қанша өссе де өмірдің рухани жағының азғындауы, соның нәтижесінде “әлеуметтік аномияның” (нашақорлық, ішімдікке салыну, қылмыстық т.с.с.) өсуін айтсақ та болғаны. Бұл айтылған ойлардан компьютерлік білім беру жүйесінің керек еместігі туындамайды. Ол, әрине, қажет. Бірақ, оның мүмкіндіктері асыра бағаланбауы керек. Ол бұрынғы дәстүрлі білім беру жүйесін толықтыру, оның тиімділігін арттыру және өмірде кеңінен қолдану үшін қажет. жүктеу/скачать 2.79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|