Диктантар жинағы 5-9 сынып Қазақ тілі мұғалімі : Бейсембаева Г.Қ

Қасында жастау жігіт, жалғыз жолдасы бар Ыбырай бір байдың үйіне келіп түсіпті. Сый-құрмет қонақасы үстінде әлгі бай Ыбырайға қарап:

- Ыбырай-ау, атақ-даңқың жер-көкке тарады. Бар ел сені ардақтайды. Осыған орай қасыңа қалың жұрттан таңдап, балуан жігіт, сері, әнші-күйші топ ертіп жүру басыңа лайық еді ғой, мұның қалай, жалғыз бала ертіп, салтаң жүргенің? - депті.

Сонда Ыбырай:

- Байеке, жүздің ісін бір адам тындырса, амалымыз қайсы? Сіз айтып отырған қасиеттер осы баладан табылмасына кім кепіл. Тегінде, өнер егіз туа берсе керек, ел туғыза берсе керек, - депті.

Бұл сөзге бай қайтып жауап қатпапты.

Сондағы ертіп жүрген бала кейін қазақтың белгілі ақыны болған Нұржан Наушабаев екен. Нұржан ақындығының үстіне әрі домбырашы, әрі әнші, әрі балуан, сері болған кісі екен.

"Халық деген маржаны көп қасиетті дария ғой, тек іздеуші табылсын" - деген сөзін де Ыбырай осы жолы айтса керек. (132 сөз)

("Сөз тапқанға қолқа жоқ" кітабынан)
Әнші
Білетін жұрт менің шешемді әнші де, жыршы да болған деседі. Ондай қасиетін балалық шағымда өзім де көрдім. Жаздыгүні ауылдың қыз-келіншектері алтыбақан тебуге шыққанда, қой күзетуді сылтау ғып, кейбір түнде шешем де шығатын. Оның әнші екенін білетін қыз-келіншектер: "Ән айт!" - деп жалынса, әуелі: "Қатын басыммен ұят қой" - деп пәлденіп, артынан "Айтсам, айтайын, бірақ маған қосылыңдар, үйде жатқан жұрт дауысымды білмейтін болсын!" - деп келісетін. Қыз-келіншектер қосылғанмен, олардың дауысын шешемнің биік даусы басып, қияға өрлеген қырандай шырқап кететін еді. Нелер тамаша әндерді білетін еді ол! Әнші шешем ертерек кезде жыршы да болған. Бұндай қасиеті әкесі Дәуіт өлген шақта көрінген. Сол кезде бойжетіп отырған шешем бір жылдай басына қара салып, әкесін жоқтап жылаған екен. Жырын Торғайдың атақты ақыны Қарпық шығарып берген. Жұрт шешемнің биік және әдемі дауысына қайран қалып, ат жетер жердегі елден тыңдауға келеді екен. (126 сөз)
Жер атауы
Қазақ жерге ат қояды. Одан соң оның ерекше бір қасиеті көрініп тұрады.

Шопан қонысы үлкен таудың етегінде екен. Солтүстігі - жақпар тасты Қаратау. Шығысында көлденең түсіп аласа қоңыр жон жатыр. Мұны "Айғыржал" дейді. Айтса, айтқандай, зер сала қарасаң, төрт аяғын шығысқа созып, таудың етегін жастанып жусап жатқан жылқыға ұқсайды. Есік алдында қасқайып тұрған "Бөрі ойнақ" аталатын шоқы, оның шоқтығы секілді. Сол айғырдың танауына ұқсаған өзекшеден Талдысу бұлағы басталады.