Дипломдық жұмыс Арал орман және жануарлар дүниесінің қорғау жөніндегі кмм жағдайында ағашы кесілген (өртеңдерде) жас шыбықтарды қалыптастыру және оларға күтім жасау жөніндегі іс-шалар жобасы
жүктеу/скачать 1 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.3 Жұмыс орны мен жағдайларының сипатамасы
| 2.2 Орман қорының сипаттамасы
Орман қоры жерінің жалпы ауданы 93383 га құрайды, оның ішінде орман жерлері 80215 га (85,9%), ал ормансыз жерлер − 13167 га (14,1%) құрайды. Өз кезегінде орман алқаптары: орманмен қамтылған жерлер 77006 га (96,0%), жинақталмаған орман дақылдары − 2085 га (2,6%), орман питомниктері мен плантациялары − 16 га (0,02%) және орманмен жабылмаған жерлер-1107 га (1,38%) қамтиды. Ормансыз жерлердің жалпы алаңынан егістік жерлердің ауданы 72 га (0,55%); шалғынды жерлер − 92 га (0,7%); батпақтар астындағы жерлер − 10573 га (80,3%); су объектілері астындағы жерлер-263 га (2,0%); жолдар, соқпақтар және басқа да көлік жолдары астындағы жерлер-1303 га (2,0%) құрайды.Жер-4 га (0,03%); бұзылған жер-2,6 га (0,02%); пайдаланылмайтын жерлер-448 га (3,4%); және басқа жерлер − 108 га (3,1%). 1-ші және 2-ші топтағы ормандардың пайыздық қатынасы 21,5% құрайды: 78,5%. Бұл топтардың жерлері сәйкесінше 17246 және 62969 га құрайды. 1-топтағы ормандардың арасында жасыл аймақтар ормандарының орман-саябақ бөлігі, республикалық автомобиль жолдары бойындағы ормандардың қорғаныш жолақтары, жасыл аймақтардың орман шаруашылығы бөліктерінің ормандары, су объектілерінің жағасындағы ормандардың тыйым салынған белдеулері ерекшеленеді. Жер қоры ормандарының барлық алаңынан пайдалануға болатын жерлер 69947 га (87,2%) алады. Бұл жерлер тиісінше 6978 га және 62969 га ретінде 1-ші және 2-ші топтарға бөлінеді. Осылайша, орман қорының жер түрлері, орман топтары және орман қорғау санаттары бойынша бөлінуінен орман шаруашылығының аумағы орманмен қамтылған жерлердің үлкен үлесімен сипатталады − жалпы аумақтың 82,5%. 1-ші және 2-ші топтар бойынша жер алқаптарының арақатынасы пайдаланылатын ормандардың айтарлықтай қатысуымен сипатталады (61%). Орман шаруашылығының тікелей формациялық құрылымына келетін болсақ, ол мынадай: басым тұқымдылар бойынша - сексеуіл 66,5% - ды, қатты жапырақты - 5,9% - ды және жұмсақ жапырақты-жалпы орман жабылған алаңның 27,5% - ын құрайды. Жас топтары бойынша орташа жастағы сүрекдіңдер басым (орман көмкерген алаңның 39,2%), одан әрі пісіп жетілгендер (28,2%), пісіп жетілгендер 8,9% - ды құрайды. І және ІІ сынып Жас шыбықтарының үлесі 23,7% - ға тең. Орман шаруашылығында ең көп тарағандары орманмен қамтылған жерлердің 45,0% - ын алатын жуандығы 0,7 екпелер болып табылады, өнімділігі бойынша 2-сыныптағы (52,1%) және бонитеттің 3-сыныбындағы (33,7%) екпелер болып табылады. Орман қорындағы негізгі орман құрайтын тұқым 62770 га немесе орманмен қамтылған жерлердің 65,8% - ын алып жатқан қарағай болып табылады. Орман жабылған алқаптың 5,8%, 0,6%, 22,8% және 5% Алып жатқан сексеуіл, шырша, қайың, қара қандағаш аз ұсынылған. Орманмен қамтылған жерлерді толымдылығы бойынша бөлу туралы деректер 1.2-кестеде келтірілген. 1.2-кесте-Орманмен қамтылған жерлерді толымдылығы бойынша бөлу
Орман шаруашылығы бойынша орташа толымдылық - 0,71. 1.2-кестеден төмен толымды екпелер (0,3-0,4) 2,2% - ды, орташа толымды екпелер (0,5-0,7) - 77,3% - ды және жоғары толымды екпелер (0,8-1,0) - орманмен қамтылған жерлердің 20,5% - ын алып отырғаны көрініп тұр. Бонитет сыныптары бойынша орманмен қамтылған жерлерді бөлу туралы деректер 1.3-кестеде келтірілген. 1.3-кесте- Бонитет сыныптары бойынша орманмен қамтылған жерлерді бөлу
1.3-кестені талдай отырып, мынадай қорытынды жасауға болады: орман шаруашылығында бонитеттің II сыныбындағы екпелер 45,6% және бонитеттің I сыныбындағы екпелер 33,3%, бонитеттің Іа сыныбындағы екпелер 1,1% - ды құрайды. Орман шаруашылығы екпелерінің орташа бонитеті салыстырмалы түрде жоғары емес - 2,0. Ең жоғары өнімділік- сексеуіл мен шырша екпелері, жұмсақ жапырақты-көктерек және қара жапырақты. Жоғары өнімді ормандар (бонитеттің Іб - II сыныптары) орманмен қамтылған жерлердің 80,0% - ын, орташа өнімді (бонитеттің ІІІ сыныбы) - 12,5% - ын және төмен өнімді (бонитеттің IV-Vб сыныптары) - 7,5% - ын алады. Орман шаруашылығы жағдайында негізгі мақсатты жыныстарды сексеуіл (лру А2-А5, В2-В5, С2 типтері), емен (С2-С4, Д2-Д4) деп есептеу керек. Орманды алқап құрылымындағы қайың екпелерінің едәуір санын (22,8%), жеткілікті жоғары өнімділікті, қайың ағашына тұрақты жоғары сұранысты ескере отырып, қайың ағаштарының көпшілігін мақсатты екпелер ретінде қарастыруға болады. Сондай-ақ қатты жапырақты жыныстар (емен, мүйізтұмсық) айтарлықтай перспективаға ие, олардың саны орман қорында оңтайлыдан әлдеқайда аз [2]. Орман қорының сипаттамасы бойынша қорытынды жасай отырып, орман шаруашылығында негізінен сексеуіл тоғайлары басым екенін атап өтуге болады. Орман шаруашылығының ормандарын жас құрылымы бойынша бөлу үздіксіз орман пайдалану үшін оңтайлы емес. Сүрекдіңдердің жас кластары бойынша бөлінуінің асимметриясы байқалады. Осы арақатынастарға сүйене отырып, жақын болашақта орман шаруашылығының бірінші кезектегі міндеті өз ормандарының жас құрылымын оңтайландыру болатынын атап өткен жөн. Ауданның климатына келетін болсақ, ол Сексеуіл мен қатты ағаштардың (қайың, емен және т.б.) сәтті өсуіне ықпал етеді. Экономикалық тұрғыдан алғанда, дамыған өнеркәсіп, жер үсті көлік жолдарының және әртүрлі мақсаттарда ағашты пайдаланатын шағын экономикалық кәсіпорындардың болуы ағашты ұтымды және тиімді өсіруге және сатуға мүмкіндік береді.рубка сплошнолесос 2.3 Жұмыс орны мен жағдайларының сипатамасы Басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу піскен және көнерген сүрекдіңдерде піскен сүрек қорын уақтылы және ұтымды пайдалану және орманды қалпына келтіру мақсатында жүргізіледі [6]. Басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесудің негізгі мақсаттары: - Халық шаруашылығының әртүрлі салаларының қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін піскен ағаш қорларын уақтылы ұтымды пайдалану; - Ескі немесе өнімділігі төмен екпелерді жас, өнімділігі жоғары екпелермен алмастыру. Ағаш кесуді жүргізу кезінде орман ресурстарын тоқтаусыз және ұтымды пайдалану, ормандардың су қорғағыш және басқа да пайдалы рөлдерін сақтау және арттыру, екпелердің өнімділігі мен орнықтылығын арттыру, қысқа мерзімде шаруашылық-бағалы тұқымдардың табысты жаңаруы үшін жағдайлар жасау қамтамасыз етілуге тиіс. Басты мақсатта пайдалану үшін кесудің мынадай жүйелері бөлінеді: Тұтас, біртіндеп, іріктеп, құрамдастырылған. Жаппай кесу-бұл осы учаскедегі барлық сүрекдіңнің барлығы, әдетте, бір жылда толығымен кесілетін кесу. Қазақстан ормандарында жаппай кеспеағаш белдеуін кесу қолданылады [8, 9, 12]. Жаппай кеспеағаштық (жаппай) кесу. Жаппай кесу кезінде өміршең өскінді қоспағанда, барлық сүрекдіңдержәне жыл немесе дайындау маусымы ішінде толық кесіледі. Экзотиктер, техникалық құнды және жеміс ағаштары жоғары сапалы ағаш болса және тұқым жинауға жарамды болса, оларды кесуге қалдыруға болады. Нысаналармен немесе табиғи шептермен шектелген басты немесе аралық пайдалану үшін кесуге бөлінген орман учаскесі кеспеағаш деп аталады. Кеспеағаштардың пішіні әртүрлі болуы мүмкін: тікбұрышты, шаршы, сына тәрізді,бірақ жиектері қисық, сондай-ақ тұтас таксациялық телімдердің нысаны. Жаппай кесудің негізгі әдістері мен нұсқалары жиі қолданылады: шоғырланған кесу әр түрлі формадағы кеспеағаштармен жаппай кеспеағаштар[1, 4, 6, 7]. Біртіндеп кесу-сүрекдіңнің жасының бір немесе екі сыныбы ішінде бірнеше рет кесілуі кезінде кесу. Бізде біркелкі-біртіндеп, топтық-біртіндеп және ұзақ-біртіндеп кесу қолданылады[8, 9, 12, 14, 16, 17]. Іріктеп кесу-сүрекдіңге белгілі бір жастағы, сападағы және жай-күйдегі ағаштардың бір бөлігі кесілетін ағаш кесу. "Қазақстан Республикасының ормандарында ағаш кесу ережесіне" (2008) сәйкес біздің елімізде тек ерікті - іріктеп кесу қолданылады. Мұндай кесу көбінесе әртүрлі жастағы күрделі екпелерде жүргізіледі, бұл ретте негізгі қабаттағы сүрекдіңдердің толымдылығы 0,6-дан төмен түспеуі тиіс. Іріктеме жүйесінің тән белгілері олардың уақыт пен кеңістікте шектеусіз болуы болып табылады. Мұндай кесу кезінде кеспеағаштар бөлінбейді[8, 9, 12, 14, 16, 17]. Аралас кесу-бұл басты мақсатта пайдалану үшін әртүрлі кесу жүйелерінің элементтерін біріктіретін басты мақсатта пайдалану үшін кесу. Ағаш кесу тәсілдері басты тұқымның биологиялық ерекшеліктеріне, екпенің шығу тегі мен құрамына, өсіп-өну орнының жағдайларына, жаңару жағдайларына, экономикалық жағдайларға, ормандардың қорғалу топтары мен санаттарына, қолданылатын дайындау технологиясына сүйене отырып белгіленеді. Қазақстанда басты мақсатта пайдалану үшін перспективалы кесуге мыналар жатады: 1) біркелкі − біртіндеп - біртіндеп кесу, бұл жағдайда сүрекдіңді бір жас класы ішінде біртіндеп біркелкі сирету әдісімен 2-4 рет қабылдау арқылы кесу. Біркелкі-біртіндеп кесу негізінен теріскей қарағайларында, Қылқанжапырақ, мүк және қышқыл шырша ормандарында, снитті және қалақай шырша ормандарында, мүйізді және шыршалы-мүйізді емен ормандарында, жұмсақ жапырақты сүрекдіңдерде осы орман өсіру жағдайларына сәйкес келетін қылқан жапырақты немесе қатты жапырақты тұқымдылардың (қырыққұлақ көктерегінде, қайың ормандарында) жеткілікті мөлшерде сенімді өскін немесе екінші қабаты болған кезде жүргізіледі және қышқыл көктеректер мен снытевтер, көктеректер мен қалақай ольстары; және шыршадан немесе басқа да байырғы тұқымдардан өскіннің жеткілікті саны болған кезде). 2) топтап-біртіндеп (топтап − іріктеп) кесу - толысқан сүрекдіңдерді біртіндеп, 1-2 жас аралығындағы (20-40 жас) 1-2 сынып бойына бірнеше қабылдаудағы (4-5 - ке дейін) терезелер немесе таспалар түріндегі топтармен кесу. Топтық-біртіндеп кесу жеткілікті шоқ өскен екпелерде жүргізіледі. Олар сондай - ақ жоғары толымды (0,8-1,0) қарағайлар мен емен ормандарында, қарағай мен емен өсінділерінсіз жүргізілуі мүмкін, бірақ қарағай мен емен өсінділерінің пайда болуы мүмкін "терезелер" құру кезінде. 3) ұзақ − біртіндеп - әртүрлі жастағы сүрекдіңдерде пісіп-жетілу жасына жетпеген ағаштарды басқа қабылдауға қалдыра отырып, 2 рет бұрын жүргізіледі; соңғылары пайдалану мөлшеріне жеткеннен кейін, әдетте, 30-40 жылдан кейін кесіледі. Ұзақ-біртіндеп ағаш кесуді қарағай мен шырша ормандарында құрғатылған топырақта I га 600-800 жұқа қабатты, диаметрі 14 см-ге дейін қылқан жапырақты ағаштар болған жөн. Кесуден кейін ағаш шымылдығының түйісуі 0,4-тен төмен болмауы тиіс. 4) жолақты-біртіндеп − сүрекдіңнің жасының бір сыныбы бойына 2-3 рет жолақтан кейін тұтас кесілуі бір мезгілде омарталарда мынадай тәсілдердің біркелкі сиретілуі жүргізіледі. Жолақтық-біртіндеп кесу құрғатылған топырақта өсетін бір жастағы қарапайым нысандағы екпелерде, негізінен Қарағайлы қарағайларда, Қарағайлы қарағайларда және қылқанжапырақты, мүк және Қаражидек шыршаларында жүргізіледі. Бұл сондай-ақ шыршаның немесе шыршаның екінші қабаты бар қайың немесе Көктерек болуы мүмкін. Технологиялық тұрғыдан алғанда, мұндай кесу үшін көлемі 10 га және одан да көп, ұзындығы 100-200 м болатын ең оңтайлы кеспеағаштар. 5) ерікті - іріктеп кесу − сүректі уақтылы пайдалану және орманның қорғау қасиеттерін сақтау үшін бірінші кезекте фаутты, көнерген, баяу өсіп келе жатқан ағаштар кесілетін іріктеп кесу; кесу әр қабылдау үшін қарқындылығы 35% - дан аспайтын әртүрлі жастағы екпелерде жүргізіледі. Ерікті-іріктеп кесу орман үлгілеріндегі әртүрлі жастағы күрделі екпелерде: қарағайлы ормандар, шырша ормандары мен қышқыл және снитті емен ормандарында жүргізіледі; қалақай мен Папоротник емен ормандары, сондай-ақ әр түрлі жастағы стендтер табиғи түрде пайда болатын лихен мен хизердің қарағайларында [12, 15, 16]. "Қазақстан Республикасының орман шаруашылығын 2050 жылға дейін орнықты дамыту тұжырымдамасымен" (2008) ормандардың тұрақтылығын арттыру, олардың биологиялық әртүрлілігін сақтау, табиғи генерациялы ормандар алаңын едәуір ұлғайту жөніндегі Орман шаруашылығы іс-шараларының кешенін жүзеге асыру жөніндегі міндет қойылды. [3]. Орман өсіруге негізделген ағаш кесу нәтижесінде алынатын ормандарды табиғи молықтыру орман дақылдарымен салыстырғанда экономикалық жағынан неғұрлым тиімді және еңбекті аз қажет ететін іс-шара болып табылады. Сондықтан басты мақсатта пайдалану үшін ағаш кесу жүйелері мен түрлерін таңдауды, ең алдымен, орман ресурстарын табиғи молықтыру мүмкіндігімен байланыстыру қажет [5]. Жаңа екпелерді қалыптастыру, орман биогеоценозын қалпына келтіру өте ұзақ және күрделі процесс. Орманды қалпына келтіру жасанды және табиғи болуы мүмкін. Табиғи тұқымның жаңаруының сәттілігі тұқым себу көздеріне; жақсы тұқымдардың санына; көшеттердің, өзін-өзі себудің, өскіннің өмір сүру жағдайларына байланысты. Кесудің әрбір тәсілі осы жағдайларды қамтамасыз етуі тиіс. Ағаш шымылдығы астында ағаш кесу кезінде қатерсіз өскін қалыптасқан және қалдырылған жағдайда: 1) гендік қорды сақтауға; 2) тұқымдардың ауысуын болдырмауға; 3) ағаш кесу айналымын 5-10 жылға қысқартуға; 4) орман төсемінің неғұрлым баяу бұзылуына; 5) ағаш, орман асты, шөпті өсімдіктердің биологиялық әртүрлілігін, микрофлораны сақтауға қол жеткізуге болады; 6) сүрекдіңдердің биологиялық-орман өсіру тұрақтылығын арттыру [12]. Ағаш өсімдіктерінің қашуының қалыпты өнуі мен өсуі бірқатар ішкі және сыртқы жағдайлармен қамтамасыз етіледі. Олардың дамуының алғашқы кезеңдерінде қалыптасуы көбінесе тұқымдардағы органикалық және минералды заттармен анықталады. Өздігінен Себу мен өскіннің өсуі мен дамуының сәттілігі көбінесе топырақтың құнарлылығы мен ылғалдылығына, шөп пен мүк жамылғысына, физиологиялық, биофизикалық, биохимиялық (аллопатикалық), биотрофты және әртүрлі өсімдіктердің, микроорганизмдер мен фаунаның механикалық әсеріне байланысты [20]. Н.П. Калиниченконың, А.и. Писаренконың және Н.А. Смирновтың зерттеулері бойынша, аналық шатыр астындағы өскін саны бірқатар факторлармен байланысты, ал олардың көріну сипаты екпелердің құрылымына, ең алдымен екпелердің тығыздығына және жабынның жабылуына байланысты. Екпелердің жас құрылымы шатыр астындағы өскін санына да әсер етеді. Табиғи жаңарту ағашы кесілген жерлерде көп ғасырлық проблема. Кесудің және табиғи жаңаруға жәрдемдесудің әртүрлі тәсілдері қолданылды, алайда олар көп жағдайда процестің сәтті өтуін қамтамасыз етпеді. Нәтижесінде ағашы кесілген жерлерді қалпына келтіру, негізінен отырғызу мүмкіндігі туралы пікір орнықты [2]. Тюриннің зерттеуі бойынша, Е.г. ағаш кесу кезінде орман дақылдарын құру кесілген аналық ағаштарды сәтті алмастыратын сапалы қылқан жапырақты жас ағаштардың қалыптасуының сәттілігін білдірмейді. Талдау көрсеткендей, жасанды жас шыбындардың сапасы өте төмен болып қалады [19]. Ағашы кесілген жерлердің табиғи жаңаруының табыстылығы экологиялық жағдайларға және кеспеағаштардың жасына байланысты [20]. Ағашы кесілген жерлерде табиғи түлеп өсу ауданы бойынша біркелкі бөлінген сенімді өскін болған кезде мүмкін болады. Бүгінгі таңда алдыңғы жаңарудың сенімді өсуін сақтау үшін көптеген ұсыныстар бар. Мысалы, Синицын е. м. тәжірибесі көрсеткендей, жасыл қарағайларда қарағайдың жас ұрпағының пайда болуы мен болуы тамырлы бәсекелестікпен бақыланады, оны алып тастау мол, жақсы өсетін өскіннің пайда болуына ықпал етеді [18]. В.г. Потылев өз еңбектерінде болашақ сүрекдіңнің негізі, егер ағаш дайындау кезінде оның сақталуы қамтамасыз етілсе, алдын ала табиғи жаңару болуы мүмкін екенін, ал ілеспелі болса - кеспеағаштағы өскіндер санының көбеюі кезінде, ал келесісін-екпелерді жабу процесін жеделдету және қорғаныштық және басқа да функцияларды молықтыру үшін пайдалану қажет екенін атап өтті. Кесуге байланысты жаңару мәселелерін дұрыс шешу үшін Ағаш түрлерінің биологиясын, әсіресе олардың экологиясын ескеру қажет. Фотофильді және суыққа төзімді жыныстар көбінесе үздіксіз кесу кезінде, көлеңкеге төзімді және жылуды жақсы көреді - таңдамалы немесе біртіндеп. Орманды қалпына келтіру-бұл динамикалық процесс және оның сәттілігі көптеген факторлармен анықталады, оған біз оны дұрыс бағытта реттей аламыз, бұл екпелердің белгілі бір сапасына әкеліп, болашақта пайда әкелуі мүмкін [11]. Орманды күтіп-баптау мақсатында ағаш кесу шаруашылық жағынан құнды, өнімділігі жоғары, төзімді екпелер өсіруге және орманның басқа да пайдалы қасиеттерін жақсартуға бағытталған аса маңызды орман шаруашылығы іс-шарасы болып табылады. Олар негізгі түрлердің ең жақсы ағаштарына қолайлы өсу жағдайларын жасау үшін қажетсіз ағаштар мен бұталардың екпелерінен мезгіл-мезгіл кесуден тұрады және ағаш пен басқа да шикізат көзі болып табылады. Күтіп-баптау мақсатында ағаш кесудің негізгі міндеттері: - екпелердің мақсатты тұқымдық құрамын, қалыңдығын және құрылымын қалыптастыру; - сүрекдіңдердің селекциялық-генетикалық әлеуетін төмендетпей, олардың сапасын, биологиялық тұрақтылығын және биологиялық әртүрлілігін арттыру; - орманның қорғаныш, су қорғау, санитарлық-гигиеналық және басқа да пайдалы қасиеттерін сақтау және күшейту; - орманды өсіру процесінде ағашты уақтылы пайдалану және техникалық піскен ағашты өсіру уақытын қысқарту; - қоқыстануды жинауды тағайындауды талап ететін мөлшерде орманда қураған ағаштардың, қураған ағаштардың және басқа да бүлінген сүректердің жиналуын болдырмау. Екпелердің жасына (жүргізу сәтіне) байланысты күтіп-баптау мақсатында ағаш кесудің мынадай түрлері жүзеге асырылады: ағарту, тазалау, сирету және өтпелі кесу (кесте).2.1). Кесте 2.1-күтіп-баптау кесулерінің түрлері
Аралас екпелерде күтіп-баптау мақсатында ағаш кесу түрлері жоғарғы қабаттағы басты тұқымның жасымен айқындалады. Төменгі қабаттағы басты тұқымы бар күрделі екпелерде күтіп-баптау мақсатында ағаш кесуді жүргізу кезінде күтіп-баптау түрі сиретілетін жоғарғы қабаттың жасы бойынша айқындалады. Жарықтандыру үш жастан бастап екінші дәрежелі тұқымдылар қабаты бар аралас және күрделі жас ағаштар мен жинақталмаған орман екпелерінде жүргізіледі. Жарықтандырудың міндеті сүрекдіңнің қажетті құрамын қалыптастыру, тығыздығын реттеу және сүрекдіңдегі осы орман өсіру жағдайларына сәйкес келетін басты тұқымның (тұқымдардың) қатысу үлесін ұлғайту немесе сақтау болып табылады. Таза жас жануарларда, шығу тегі бойынша шамадан тыс және гетерогенді қоспағанда, жарықтандыру әдетте жүргізілмейді. Тазарту ағаштардың құрамын жақсарту, қалыңдығын реттеу және екпелерге орналастыру мақсатында жүргізіледі. Тазалау құрамға күтім жасаумен қатар басты тұқымдылардың ағаштарының көлемі бойынша басым болуын және біркелкі орналасуын, сондай-ақ өсу үшін пайдалы қиыстырылған тұқымдылардың сақталуын қамтамасыз етеді. Тазарту кезінде болашақ стендтің құрылымы қалыптасады және жеке жыныстардың сандық қатынасы реттеледі. Сирету екпелерде үздік ағаштардың діңдері мен ұшарбастарын қалыптастыру, құрамды күтіп-баптау, күрделі сүрекдіңдерде екінші қабатты қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында жүргізіледі. Өтпелі ағаш кесу екпелерде үздік ағаштардың өсуін ұлғайту үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында жүргізіледі. Өтпелі ағаш кесуді жүргізу кезінде нашар ағаштар кесіледі, екінші қабатқа, өскінге күтім жасалады, орманның табиғи жаңаруы үшін жағдайлар жасалады. Күтіп-баптау мақсатында ағаш кесудің барлық түрлері кезінде екпелердің санитариялық жай-күйін жақсарту мақсатында қураған, фаутты, қатты әлсіреген ағаштар алып тасталады. Орман фаунасының әртүрлі өкілдерінің мекендеуі үшін жарамды неғұрлым ескі бірлі - жарым ағаштар; шымылдықтың үстінен көтерілетін бірлі-жарым ағаштар; диаметрі екпенің орташа диаметрінен асатын, саны 3-4 дана/га қуыстары бар ағаштар, қураған ағаштар, сондай-ақ құстардың ұялары орналасқан ағаштар кесуге жатпайды [12]. Орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу орманмен қамтылмаған жерлерде және сүрекдіңдердің астында орманның жаңа ұрпағының пайда болуы мен сақталуы үшін қолайлы жағдайлар жасауды көздейді. Орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу шараларын жүргізу үшін учаскелерді таңдау және тағайындау, сондай-ақ орманшылықта техникалық жобалау жұмыстарды жүргізу алдындағы жылы оларды заттай қарап және Е қосымшасына сәйкес нысан бойынша іс-шараларды өткізу үшін жобаланған учаскелердің ведомосын жасау арқылы жүзеге асырылады. Учаскелер ведомостары екі данада жасалады, оларды орман шаруашылығын қалпына келтіру жөніндегі маман тексергеннен кейін орман шаруашылығының бас орманшысы бекітеді және бір данасы орманшылықта, екіншісі орындалған жұмыстардың тиімділігін есепке алу және осы учаскелерді орман көмкерген жерлерге ауыстыру уақытына дейін орман шаруашылығында сақталады. Орманның табиғи жаңаруына жәрдемдесу мынадай тәсілдермен жүргізіледі: - топырақты механикалық өңдеу (минералдану); - кесуге түсетін кеспеағаштар мен ағашы кесілген жерлерді қоршау; - негізгі ағаш түрлерінің тұқымдарын өңделген топыраққа себу; - өсіп-өну орнының тиісті жағдайларында жаппай орман екпелері тығыздығының 25% - нан аспайтын мөлшерде басты ағаш тұқымдарын отырғызу. Топырақтың үстіңгі қабатын минералдандыру тұқымның өнуі және толымдылығы 0,6-дан аспайтын кесуге түсетін екпелердің астарында топырақтың механикалық өңделуі арқылы көшеттердің тірі қалуы үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында себу көздері болған кезде жүргізіледі. Өсіп келе жатқан жердің жағдайына байланысты топырақты өңдеу тірі және өлі жер жамылғысын ішінара алып тастау, фрезерлеу және қопсытпау, соқалы бороздарды кесу, қабаттарды суару арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Топырақтың минералданған беті орманмен қамтылмаған жерлерде - кемінде 30%, ал орман шатырының астында учаске ауданының кемінде 20% құрауы тиіс. Соқалы және фрезерлі жолақтар тұқым себу көздерінен 5 м - ден немесе сақталған өскіндер мен жас төлдер тобынан 2-3 м - ден жақын орналаспауы тиіс. Топырақ бетін минералдандырудың оңтайлы мерзімі-тұқым құлағанға дейін. Топырақтың минералдануы, әдетте, тұқым жылында кемінде үш баллмен жүзеге асырылады. Кеспеағаштар мен ағашы кесілген жерлерді қоршау үй және жабайы жануарлардың өсіп тұрған өскіндерін зақымдау және (немесе) орманның табиғи жаңаруы қаупі төнген кезде жүргізіледі. Басты ағаш тұқымдарының тұқымдарын себу ағашы кесілген жерлерде өңделген топырақта жүргізіледі, онда сақталған өскіндердің немесе табиғи түлеп өсу даналарының саны 1 гектарға 1 мыңнан 4 мыңға дейін өсімдіктерді құрайды. Табиғи жаңарудың және сақталған өскіндердің саны жеткіліксіз ағашы кесілген жерлерде сүрекдіңдерді қалыптастыру үшін осы орман өсіру жағдайларында жаппай орман дақылдары үшін қабылданған норманың 25% - нан аспайтын мөлшерде көшеттер мен көшеттерді қосымша отырғызуға болады [10]. жүктеу/скачать 1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||