Коммерциялық банктердің несиелік саясатының проблемалары мен жетілдіру жолдары

Тұтынушылық несие негiзгi әлеуметтiк мәселелердi шешуге әсер етедi, атап айтқанда жеке тұлғалар тұтынушылық мүмкiндiктерiн көтеру арқылы тұрғындардың өмiрлiк деңгейiн көтеруге әсер етедi.

• 
  ресми және ресми емес институттармен тығыз байланыста болу;
  
• 
  адамдардың тұтынушылық таңдауы мен тұтынушылық мінез-құлықтық іс-әрекетінде белгілі бір ережелер мен нормаларды қалыптастыру;
  
• 
  адамдар іс-әрекетінің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, психологиялық жақтарын біріктіру.
  

• 
  беделді сұраныс құбылысы Веблен бойынша ауқаттылардың парықсыздығымен тығыз байланысты;
  
• 
  беделді сұраныс олигархиялық топтарға тән және ол оның беделі мен абыройынан хабардар етеді;
  
• 
  беделді сұраныс қоғамдық өндіріс үшін ысырапшылдыққа алып келеді;
  
• 
  беделді сұраныс құбылысы жеке меншікпен және ең алдымен, өндіріс құрал-жабдықтарын иемденумен байланысты;
  
• 
  ауқатты топ өкілдерінің қоғамдық ысырапшылдығы әмбебап сипатқа ие бола отырып қоғам дамуының «қыр көрсетушілік» және «жыртқыштық» кезеңінің заңды құбылысын сипаттайды.
  

• 
  несие желілерінің алуан түрлілігі;
  
• 
  жаңа өнімдерді өмірге әкелу;
  
• 
  әртүрлі әділ бағдарламаларды жасау.
  

• 
  қарызға өмір сүру, бұл қазақстандық тұтынушылардың өмір сүру құндылықтарына біртіндеп еніп бара жатқан құбылыс;
  
• 
  инфляциялық үдерістерге бейімделу;
  
• 
  тұтынушылық сұранысты қысқа мерзімде ғана кеңейтуге ұмтылу.
  

• 
  тұтынушылық сұраныстың үздіксіз өсіп отыруымен бірге үнемі кейінге қалдырылып отыратын сұраныстың да орын алуы;
  
• 
  көлеңкелі экономиканың аса маңызды ауқымымен байланысты тұтынушылық шығындар мен табыстардың сәйкессіздігі;
  
• 
  өте кең диапазондары бар тұтынушылық қалаулармен сипатталатын халық табыстарының едәуір теңсіздігі мен дифференциациясы (қазір елімізде Джини коэффициенті 0,3-ке тең);
  
• 
  тұтыну құрылымында импорттық тауарлар үлесінің артуы;
  
• 
  жекелеген тұтынушылардың бағаға деген толеранттылығы, ал ол өз кезегінде Гиффен тауарлары тізімін арттыруға алып келеді;
  
• 
  тұтынушылардың бір сауда белгісінен екінші бір сауда белгісіне жылдам ауысып отыруы;
  
• 
  белгілі бір тұтынушылық мәдениеттің қалыптасуы;
  
• 
  тұтынушылық сұраныс бағытында мінез-құлықтың үнемі өзгеріп отыруы;
  
• 
  отандық тұтынушылардың беделді сұранысында аймақтық өзгешеліктердің орын алуы.
  

• 
  тұрғындардың орташа жалақыларының және нақты ақшалай табыстарының өсуі;
  
• 
  Қазақстанның сыртқы сауда айналымының өсуі;
  
• 
  азық-түлік тауарлары мен тұтыну заттары сияқты ең негізгі сегментті қамтитын тұтынушылық нарықта отандық сауда желілерінің жоғары қарқынмен өсуі;
  
• 
  қазақстандық нарықты аса қарқынды түрде жаулап келе жатқан шетелдік сауда ритейлорларының жоғары бәсекелік қабілеттілікке ие болуы;
  
• 
  электрондық коммерция саласында сауда желілері қызметінің негізін құрайтын ІТ-технологиялардың қарыштап дамуы.
  

• 
  желілік емес ритейлор­-фирмалардың бәсекелік қабілеттілігінің салыстырмалы әлсіздігі;
  
• 
  басқа елдерде кеңінен таралған бизнесті жүргізудің әртүрлі формалары мен үлгілерін белсенді түрде қолданып соларды сырттан импорттау;
  
• 
  өндірісті ұйымдастыру, басқару, қызметкерлерді ынталандыру, инвестициялау, табыс таба білу бойынша желілік ритейлор ретінде қатысатын фирмалардың көп пайдаға кенелуі.
  

Қорыта айтқанда банк несиесі Қазақстан Республикасында қанат жайып дамып келе жатқан несиенiң түрi болып табылады. Соңғы дәлелдер бойынша тұтыну несиесi өте пайдалы несиенiң түрi болып, оны банктер адамдарға өте үлкен сенiммен бере алды. Шынында да әлемдегi ең үлкен банктердiң бiрi - “Ситикорп оф Нью-Йорк” - өзiнiң мыңдаған бөлiмшелерi арқылы өзiнiң өсiп келе жатқан қаржы ресурстарын тұтынушыларға ұсынып отырады (мысалы: маркетинг, несие карточкалары, тұрғын үйлерге және үй шаруашылық заттарын сатып алуға, күттiрмейтiн жағдайларға). Бiрақ банктiк қызмет тұтынушыларға бағытталған, сонымен бiрге бұл қызмет түрi банктерге өте тәуекелi жоғары әрi қымбат тұратын банктiк қызметтiң түрi болып табылды.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI

1. Қазақстан Республикасы Президенті Н. Назарбаевтің Қазақстан халқына жолдауы // Оңтүстік Қазақстан , 4 наурыз, 2013 жыл.