Дүниежүзілік сауда ұйымы
жүктеу/скачать 447 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТБИ инфляция деңгейін бағалау болып табыла ма
- ТБИ-дің халықаралық салыстырымдылығы қалай қамтамасыз етіледі
- Әр елдердегі ТБИ-ді құру тәсілдерінде айырмашылықтар бар ма
- Қазақстан ТБИ-інің халықаралық критерилерге сәйкестігі қалай анықталады
- ТБИ құруда қандай ақпарат қолданылады
- «Тұтыну шығындары» дегеніміз не
- Баға туралы ақпарат қалай алынады
- ТБИ үшін тауарлар мен қызмет көрсетулер жиынтығы деген не
- ТБИ орташа тұтынушының шығынын көрсете ме
- ТБИ қоржыны тұтынушылардың қазіргі заманғы талғамдары мен қалауларын көрсете ме
- 275 344 435 508 1995г. 2000г. 2002г. 2008г. ТБИ қоржынына қандай тауарлар мен қызметтер енгізілген
- Үй шаруашылығы шығындарының қандай баптары ТБИ-ға енгізілмеген
- Тұрғын үй нарығындағы бағалар ТБИ-ға енгізіле ме
- Қандай сыныптамалық жүйе қолданылады
- Қандай тауарлар МЖТС-на кіреді
- «Салмақ» термині нені білдіреді
- «Салмақ өлшеу схемасы» термині нені білдіреді
- 2009 жылы пайдаланылатын ТБИ-ді есептеуге арналған салмақ өлшеу схемасы пайызбен БАРЛЫҚ ТАУАРЛАР МЕН ҚЫЗМЕТТЕР 100
- АЗЫҚ-ТҮЛІК ТАУАРЛАРЫ
- Бағаны тіркеу қандай сауда нүктелерінде жүргізіледі
- Зейнетақы және әлеуметтік қамсыздандыру туралы мәлімет Зейнетақымен қамсыздандыру
- Әлеуметтік қамсыздандыруда
- Мүгедектігі бойынша, асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша және жасына байланысты берілетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар
- Әлеуметтік қамсыздандыру
- 537 млрд .т енгеден
ТБИ деген не? Тұтыну бағасының индексі (бұдан әрі – ТБИ )– бұл халықтың жеке тұтыну үшін сатып алған тауарлар мен қызмет көрсетулердің тіркелген жиынтығы бойынша бағалардың жалпы деңгейінің әр уақыттағы өзгерісін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш.
Иә. Инфляция деңгейі ТБИ мәнімен айқындалады. ТБИ қайда жерде қолданылады? • инфляцияны бағалау үшін; • мемлекеттің мемлекеттік бюджетін ақшалай-кредиттік және салықтық- бюджеттік саясатын қалыптастыруда; • әлеуметтік бағдарламаларды, ақшалай табыстардың индекстелуін, әлеуметтік жәрдемақыларды, басқа индикаторларды қайта қарау үшін; • жеке секторда ұзақ мерзімді шарттар жасауда.
ТБИ-дің қалыптасуы ХЕҰ/ХВҚ/ОЭСР/Еуростат/ЕЭК ХБҰ/Халықаралық банк – «ТБИ бойынша нұсқау: теория және тәжірибе (2007ж.)» (http://www.imf. org/external/pubs/ft/cpi/manual/2004/rus/cpi_ru.pdf.) белгіленген халықаралық стандарттары мен талаптарына сәйкес жүзеге асырылады. Бағаны тіркеу, байқау объектісін, тауарлар (қызмет көрсетулер) және олардың сыныптамасын, индексті есептеу әдіснамасын іріктеу рәсіміне (формулалар, салмақтық құраушылар) қатысты жалпы ережелер барлық мемлекеттер үшін бірыңғай болып келеді. Әр елдердегі ТБИ-ді құру тәсілдерінде айырмашылықтар бар ма? Иә. Айырмашылықтар салмақтық құрамдас бөліктердің ауысу жиілігіне, баға жинау кезеңділігіне, аумақтық қамтуға, елдің ерекшелігін көрсететін нақты тауарларды (қызмет көрсетулерді) іріктеуге қатысты байқалады. Қазақстан ТБИ-інің халықаралық критерилерге сәйкестігі қалай анықталады? Халықаралық Валюталық Қор мезгіл-мезгіл сәйкестік сараптамасын жүргізіп отырады. Қазақстан Республикасында ТБИ-ді есептеу әдістемесі бірнеше рет Халықаралық Валюталық Қордың сараптамасынан өтті және де халықаралық стандартқа сай деп танылды (1985ж. мамыр, 1997ж. қыркүйек, 2002ж. сәуір, 2007ж. тамыз), www.stat.kz. ТБИ құруда қандай ақпарат қолданылады? • ТБИ есептеу екі көзден алынған ақпарат негізінде жүргізіледі: • бағаларды тіркеу деректерінен; • үй қызметтерінің тұтыну шығындары құрылымының бөлігінде оларды ішінара зерттеу материалдарынан.
азық-түлік емес тауарларды сатып алуға және ақылы қызметтерге жұмсалған ақшалай шығындардың бөлігі. Тұтыну шығындары туралы ақпарат үй шаруашылықтарының белгілі бір кезең ішіндегі өздерінің ақшалай шығындары туралы күнделікке жазу мәліметтері бойынша қалыптасады.
Баға ақпараттарын жинауды баға тіркеушілері осы мақсатқа таңдалып алынған сауда нүктелеріне және қызмет көрсету орындарына тікелей барып құлақша қағаздан (баға көрсеткіші) немесе сатушылардан сұрау және арнайы әзірленген құралдарға олардың түсірген жазбасы арқылы жүргізіледі.
ТБИ үшін тауарлар мен қызмет көрсетулер жиынтығы (көбінесе “қоржын” ретінде түсіндіріледі) – бұл халықтың тұрақты сатып алған заттарының (сатып алынған қызмет көрсетулер) негізін құрайтындардың тізбесі және тұтыну шығындарында едәуір салмағы бар. «Қоржынға» жаппай сұраныс тауарлары мен қызмет көрсетулер, сондай-ақ пайдаланылуы міндетті емес жекелеген тауарлар (қызмет көрсетулер) (зергерлік бұйымдар, автокөліктер және оларға техникалық қызмет көрсету, осыған ұқсастар) кіреді. ТБИ орташа тұтынушының шығынын көрсете ме? Иә. ТБИ қоржынын құру үшін үй шаруашылықтарының табысы деңгейіне немесе тұрғылықты орнына байланыссыз, олардың барлық типтерінің іріктелген шеңбері бойынша оларға сатып алулары және шығындары туралы мәліметтер пайдаланылады.
Иә. Іріктеу әлсін-әлсін қарастырылып тұрады, үй шаруашылықтары тұтынуында өзінің маңыздылығын жоғалтқан тауарлар (қызмет көрсетулер) жаңалармен ауыстырылады. Қазіргі уақытта ТБИ үшін тауарлар мен қызметтердің тіркелген жиынтығына 508 атау енген. 275 344 435 508 1995г. 2000г. 2002г. 2008г. ТБИ қоржынына қандай тауарлар мен қызметтер енгізілген? 167 азық-түлік тауарлары – нан және жарма өнімдері, ет және ет өнімдері, балық және теңіз өнімдері, сүт өнімдері, жұмыртқа, май және тоң май, жемістер және көкөністер, қант және кондитерлік өнімдер, алкогольсіз сусындар, алкогольді ішімдіктер және темекі өнімдері; 256 азық-түлік емес тауарлар – киім және аяқ киім, үй керек-жарақтары және тұрмыстық техника, дәрі-дәрмектер, жеке гигиена, спорт және демалысқа арналған тауарлар, жанар-жағармай, жылытуға арналған материалдар және басқалар; 85 ақылы қызметтер – тұрғын үй-коммуналдық, медицина, көлік, байланыс, мәдениет және демалыс, білім беру, мейрамханалар мен қонақ үй салаларында және басқалар. Үй шаруашылығы шығындарының қандай баптары ТБИ-ға енгізілмеген? Тұрғын үй-жайларды, бағалы заттарды (өнер туындылары, антикварлық бұйымдар және т.б.), акциялар мен облигацияларды сатып алуға жұмсалған шығындар тұтынушылық ретінде қарастырылмайды. Тұрғын үй нарығындағы бағалар ТБИ-ға енгізіле ме? Жоқ. «Тұтыну бағасының индексі бойынша нұсқаулық: теория және тәжірибеге» сәйкес тұрғын үй-жайларды сатып алуға жұмсалған шығындар тұтыну тауарлары ретінде қарастырылмайды, сондықтан ол ТБИ қамту саласынан шығарылып тасталады. Тұрғын үй-жайлардың иелері оларды жалға бергені үшін жал ақы, тұрғын үй үшін төлемақы (ТКК қызметтері) және оны күтуге жұмсалған шығындар ТБИ- да есепке алынады. Қандай сыныптамалық жүйе қолданылады? Халықтың тұтыну шығындарының баптарын топтарға және бөлімдерге бөлу ОЭСР әзірлеген және халықаралық стандарт ретінде қолдануға ұсынылған, мақсаттар бойынша жеке тұтыну сыныптауышына (МЖТС) сәйкес жүргізіледі. Қандай тауарлар МЖТС-на кіреді Төмендегі тауарлар мен қызметтерді біріктіретін 12 бөлімді ұсынады: • тағам өнімдері, алкогольсіз сусындар; • алкогольді ішімдіктер және темекі өнімдері; • маталар, киім және аяқ киім, оларды тігу және жөндеу қызметтері, галантереялық тауарлар; • тұрғын үй-коммуналдық қызметтер, отын түрлері, пәтер жөндеу қызметтері және оларға арналған тауарлар; • жиһаз, кілемдер, тұрмыстық техника, ыдыс-аяқ, жуғыш және тазалау құралдары; • денсаулық сақтау қызметтері және фармацевтикалық препараттар; • қоғамдық көлік қызметтері, жекеменшік көлік сатып алу, оларға жанар
• пошта қызметі, телефон, ұялы байланыс және электр байланысының басқа да түрлері; • демалыс, ойын-сауық, спортпен шұғылдануға байланысты тауарлар мен қызметтер; • бала-бақшалар, мектептер, колледждер, жоғары оқу орындарының қызметтері және де қосымша білім берудің түрлі бағдарламалары; • қонақ үйлер, асханалар, дәмхана мен мейрамханалар қызметтері; • өзге де тауарлар мен қызмет көсетулер (жеке бас гигиенасына арналған, заң, салттық рәсімдер қызметтері). «Салмақ» термині нені білдіреді? «Салмақ» - үй шаруашылықтарының шығындар сомасында олардың үлестерімен өлшенетін, тауарлар мен қызметтердің салыстырмалы мәнін көрсетеді. Әрбір тауар немесе қызмет көрсетуге арналған «салмақ» осы тауардың немесе қызмет көрсетудің баға өзгерісінің жалпы индекстің көлеміне әсері дәрежесін анықтайды. Мысалы, ТБИ-дағы нанның салмағы 0,02615-ке тең немесе үй шаруашылықтарының нанға деген орташа шығыны 2,6%-ды құрайтынын көрсетеді. «Салмақ өлшеу схемасы» термині нені білдіреді? ТБИ салмақ өлшеу схемасы индекске қосылған, тауарлар мен қызметтердің тіркелген жиынтығы бойынша халықтың тұтыну шығындарының құрылымын көрсетеді. Жалпы тұтынушылық шығындардағы әрбір баптың үлесі (тауардың немесе қызметтің) оның салмағы болып табылады. 2009 жылы пайдаланылатын ТБИ-ді есептеуге арналған салмақ өлшеу схемасы пайызбен БАРЛЫҚ ТАУАРЛАР МЕН ҚЫЗМЕТТЕР 100 Тағам өнімдері және алкогольсіз сусындар 34,4 Нан және жарма өнімдері 7,3 Ет және ет өнімдері 10,2 Балық және теңіз өнімдері 1,0 Сүт өнімдері 2,9 Жұмыртқалар 0,8 Май және тоң майлар 2,6 Жемістер және көкөністер 4,4 Қант және кондитерлік өнімдер 2,8 Басқа санаттарға енгізілмеген тағам өнімдері 0,5 Алкогольсіз сусындар 1,8 Алкогольді ішімдіктер, темекі өнімдері 4,4 Алкогольді ішімдіктер 3,4 Темекі өнімдері 1,0 Киім, аяқ киім 12,2 Тұрғын үй қызметі, су, электр энергиясы, газ және отынның өзге түрлері 17,6 Үй керек-жарақтары 4,9 Денсаулық сақтау 3,0 Көлік 8,4 Байланыс 2,8 Демалыс, ойын-сауық және мәдениет 4,4 Білім беру 2,6 Мейрамханалар және қонақ үйлер 1,8 Басқа да тауарлар мен қызметтер 3,6 АЗЫҚ-ТҮЛІК ТАУАРЛАРЫ 38,8 АЗЫҚ-ТҮЛІК ЕМЕС ТАУАРЛАР 32,4 АҚЫЛЫ ҚЫЗМЕТТЕР 28,8 Салмақ өлшеу схемасы қаншалықты жиі қайта қаралады? Жыл сайын, халықаралық ұсыныстарға сәйкес. ТБИ үшін баға ақпараты қайда жиналады? Бағаларды (тарифтерді) тіркеу республика астанасында, Алматы қаласында, барлық облыс орталықтарында және 28 облыстық маңызы бар қалалар мен аудан орталықтарында жүзеге асырылады. Ақпарат жинауды сауда объектілері мен ақылы қызметтердің таңдалып алынған шеңбері бойынша баға тіркеушілері жүргізеді. Бағаны тіркеу қандай сауда нүктелерінде жүргізіледі? Бағаны тіркеу тауарлардың көлемі сатылатын сауда нүктелерінде және қызмет көрсету орындарында жүзеге асырылады. Олар елді мекеннің әртүрлі бөліктерінде орналасқан (орталықта, шағын аудандарда, шетте). Ассортименті мол объектілер (супермаркеттер, арнайы дүкендер), тауарлардың немесе қызмет көрсетудің бір-екі тобын ұсынатын шағын және орта объектілер, сонымен қатар киім-кешек, азық-түлік және аралас базарлар да таңдалады. Нарықта үстем орын алатын кәсіпорындар (монополистер) міндетті түрде енгізіледі.__
жүктеу/скачать 447 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|