Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сезiмталдық пафос
- Қиялдық пафос
- Реалистiк пафос
| 93
Әдеби пафос өзінде (сөз сомдаумен техникасы ойларына байланысты) сөзді жариялы айтудың мағыналы келешегiн көрсетеді, онда үш тiрек позициялар бар, яғни сөз авторының кейіпі, сөз сомдаумен дың мәнді тақырыбы және ортақ орны. Сезiмталдық пафос – сөз сомдаумен дың мәнді тақырыбына жеке күйзеліске түсуіндің рефлекстігінде құралады, өйткені онда әркелкі тараптардың бір-біріне сәйкес келмейтіндігі және пәнге деген жеке тұлғаның өзіндік қатынасы байқалады, дәл соның нәтижесінде жеке тұлғаның эмоционалды-бағалаулық екіжүзділігі пайда болады. Бұл екi бетжүзділікке бөлiну, сөз мәнімен мүлдем сәйкес келмейтін тұлғаны тараптардың қаламайтындығына, иә болмаса тұлғамен сәйкес келмейтіндігі есебінде сөз мәнін қаламау немесе тұлғаның да сөз мәнінің де жартылай өзгеруіне келтіру. Сезiмталдық пафос - эмоционалдық сенiмнiң мықты және қауiптi құралыжәне оны байқап қолдану қажет. Сезімтал пафос көп жағдайда сөз мәнісін бұрыс түсінуде пайда болады, әмбе эмоционалды рефлексиямен адасып, өзіндігінше айқын ойлауға септігін тигізбейді, нәтижесінде пафос дұрыс бағыт ала-алмайды. Сезімталдық пафостың басқа да оңай емес қауіптілігі (айтпақшы, орыс ритораларының әбден үйреншікті және сүйiктi тақырыбы), ол ішкі екіжүзділік және шынайы өмірді қаламау халін жеңіл тудыратын, көпшілік коммуникациясында қоғамдағы ақыл- ойлылықтың апаттық көңіл-күйіне келтіреді. Сондықтан да әдептi риторлар өзінің тыңдарман дәрісханасында зияндық жасап алмас үшін, сезiмталдық пафосты байқап қолданады. Қиялдық пафос – айтатын сөз тақырыбының мәні тұлғаға, бұйымды, қызығушылықты, міндетті, құндылықты және т.б. секілді түрде бәстік тігу барысында тұлға мен сөз сомдаумен дың мәні жеке және әмбебап есебінде көрінетін, бірақ бір-бірімен байланысты қатынаста құралады. Қиялдық ең көп тараған пафос, өйткені ол жоғарылаушы дәйектілікпен байланысты, яғни тыңдармандардың асқақты идиалдарға бағыттық ойларының дамуымен, демек оларға жаңа идеяларды және жақсы өңделген негіздемелерді ұсына отырып ритордың тыңдармандары өзімен бірге ілестіртуге мүмкіншілігі болады. Сондай-ақ, қиялдық пафос мықты кең спектрлік және конструктивтiк риторикалық эмоцияларды мүмкiн етеді. Реалистiк пафос – сөз сомдаумен мәнімен жанжалға түсе алатын автор кейіпінің әдептілік, эстетикалық немесе өзге де илиалдарына, біркелкіліктігіне негізделеді. Сөздiң модальдiлiгi осылай қалыптасатындығы, автордың кейіпін тыңдармандарын теңестіріп және оған идиалды-автор деген позицияны жармастыру. Неліктен сөз мәні туралы ойлар автор мен тыңдармандардың барынша тривиалдық пішіндерін біріктіруші есебінде құрылады. Реалистiк пафос автор бейнесімен үйлесiмдi бағытталған немесе сөздiң |