Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
§ 20. Риторикалық құрылым
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сөз сомдаумен мәні
- Қалыптастыру.
| 112
§ 20. Риторикалық құрылым - Минималды қажетті, бірақ термдерді жинақтау үшін қажетті, олардың мағынасы немесе қатынастылығы сөз сомдаумен мәніне сай келетіндікті көрсетеді; - Айқын және көрегейлі болу керек; - Мәселелерді және олардың шешімдерін көрсете білу; - Даулы, яғни талқылауға мүмкіншіліктерді ашу және өзге де мағыналылық жағынан сәйкестігі бар немесе осы тақырыпқа қатысты мүмкіншілік сөйлемдер болуы керек; - Жеке термдердің мағыналық жинақталуына, олардың мағыналық топтасуына және тұтас айтылуына жол беріп олар жемісті болуға тиіс; Осы жоғарыда аталған талаптарды қанағаттандыратын сөйлем нысандамасына қол жеткізу үшін бастапқы ойдың пайда болуы ретіндегідей тақырыпты алдын-ала ойластырып алу қажет. Ол басты жолда барлық тыңдармандардың сараптамасын, оның жекелік құрамымен, мүмкіншіліктерімен, ұсынылған позициялары және топқа бөлінуімен бірге қосады. Тыңдармандарды аңдап көруге сондай-ақ дәйектілік сәттерді саралауда кіреді. Дегенмен, дәйектілік циклдік түрде жинақталады, маңыздысы эпидейктикалық дәйектіліктің жағдайын, тыңдармандардың қалыптасқан құнды бағыттарын және оның ішкі келісімінің деңгейін анықтау; одан кейін қабылдаушы аудиторияның құрамы және фактілік жағдайы қарастырылады; олар прецендент сапасында қолданылуы мүмкін. Талқылаудың деңгейі мен тәсілдері туралы көрініс беруші алға қойылған кеңесушілік сөйлемдерде мәнді. Тыңдармандар және дәйектілік сәттің сараптамасы сөз сомдаумен мәнінің анықтамасына оның шешу мәселесі және тәсілдеріне кірісуге мүмкіншілік береді. Сөз сомдаумен мәні–сөзді жариялы айтудың нақты мазмұны - ритордың айтуға тиіс деп санаған нақты бөлектенілген ойы. Пәнді анықтау сөзді айтудың мағынасын шектеу дегенді білдіреді. Сөз сомдаумен мәніне қатысты дәйектілік сәт туралы ойдың болуы міндет қоюға көмектеседі, яғни келесі сауалдарға жауап береді: «Нақты айтылған сөзбен қандай шынайы нәтиже тыңдарманның келісімінде дегендей мүмкін және болуға тиіс?». Мұнда ритор өзінің қашанда шектеулі мүмкіндіктерін ұқыпты айқын бағалайды. Риторикалық құрылым айтылғандардың қорытындысы болып табылады. Айтылымдар дәйектіліктің бір бөлігі болып табылады, айтылымдар жалпы дәйектілікке жүгінеді. Қалыптастыру. Қалыптастыру - айтылымдардың ойлау дәрежесінде болуы. Қалыптастыру процесі кезінде автор атап мына нәрсені, мәселелердің шешімі ретінде пәннің ойлау жағдайын анықтайды. |