«әд-дә’уәту-ссаләфия» сериясы: 4-бөлім тазарту және тәрбиелеу

Имам Мәлик ибн Әнәс (Аллаһ оны рақым етсін) былай деп айтатын: “Ақиқатында, мен – тек қана адаммын: (кейде) қателесуім де, ақиқатты айтуым да мүмкін. Менің білдірген көзқарастарыма ой салыңдар – Құран мен Сүннетке сәйкес келетіннің барлығын алыңдар, ал сәйкес келмейтінін – қалдырыңдар”. Ибн ’Абд әл-Барр “Джәми’ әл-бәйән әл-’Ильм” 2/32. Ол сондай-ақ: “Пайғамбардың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) сөзінен өзге кез-келген адамның сөзі қабылалынады және қайтарылады”, - деген. «Иршәд әс-Сәлик» 227/1.

Имам әш-Шәфи’и (Аллаһ оны рақым етсін) былай деп айтатын: “Егер адам Пайғамбардың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) қандайда бір іс-әрекеті, немесе айтқан сөзі туралы білсе, оған оны басқа біреудің айтқан сөзі үшін қалдыруға тыйым салынатындығына мұсылмандар бір ауызды келісімде”. «’Иләм әл-мәуәққи’ин» 2/361. Ол, сондай-ақ, былай деп айтатын: “Егер менің жазғаданрымда Аллаһтың Елшісінің (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетіне қайшы келетін бір нәрсе тапсаңдар, Аллаһтың Елшісінің (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетіне сәйкес сөйлеңдер де, менің айтқандарымды тастаңдар”. “Хилйәт әл-Әулиййә” 9/107.

Имам Әхмәд ибн Ханбәл (Аллаһ оны рақым етсін): “Маған ілеспеңдер, және Мәликке де, әш-Шәфи’иге де, әл-Ауза’иге де, әс-Сауриге де ілеспеңдер, олар алған жерден алыңдар”, - дейтін. Ибн Әби Хатим, Әбу Ну’айм және Ибн ’Асакир 15/9/2. Сондай-ақ, ол: “Егер біреу Аллаһтың Елшісінің (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) хадисін қайтарса, ол опат болудың ернеуінде тұр”. Ибн әл-Джәузи 182.

16 Түрлі мазхабтардың ілесушілері өз имамының сөзін, ол Сүннетке қайшы келетінін біле тұра, жиі келтіреді, бірақ, бұл жөнінде айтпайды. Аллаһ бізді Пайғамбардан (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) өзге біреуге салынып ілесуден сақтасын!

17 Бұл қате пікірдің жақтаушылары осы іс-әрекет - Мәдина тұрғындарының хадистердің күшін жоятын амалы болып табылады дейді. Ақиқатында, бұл – ұлы адасушылық. Дінді сақтауды Өзіне міндет еткен Аллаһ Тағала, қалайша енді күші жойылған (мәнсух) мәтінді сақтап қалып, күшін жоятын (насих) мәтінді сақтап қалмады?!

18 Шейх біздің кезімізде Исламның уағыздаушы сымақтарының кең таралып кеткен «дін өзек пен қабыққа бөлінеді» деген сөздеріне нұсқап тұр. Бұл қисынға сәйкес, маңызды және жеткілікті болып тек Исламның өзегі ғана табылады, ал, «қабық» санатына жататындарға келер болсақ, оларды, маңызды болмағандығы себебінен, тастауға да болады. Ал, ақиқатында, Аллаһтың Елшісінен бізге келіп жеткен кез-келген хабар қабылдануы және мұқият зерттелуі, және егер сахих (сенімді) болса, қабылдануы қажет, Аллаһ Тағаланың мына сөздеріне сәйкес:

         

«Сендерге Пайғамбар не берсе - алыңдар да, неден тыйса - одан тыйылыңдар, әрі Аллаһтан қорқыңдар». (Әл-Хашр 59: 7).

Аллаһ тағаланың шариғатындағы барлық нәрсе маңызды болып табылады, алайда, бірінші кезекті нәрселер болады, және керексіз және маңызсыз ешнәрсе жоқ, тіпті егер сөз дәретті қалайша сындыру туралы болып тұрса да! Аллаһ Тағала былай деп айтты:

      

«Әрине, саған салмақты (маңызды) Қүранды түсіреміз!» (әл-Музәммиль 73: 5).

Аллаһтың Елшісі (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын): «Мақұлданатын нәрсенің ешқайсысына елемеушілік танытпаңдар, тіпті өз бауырыңды жылы жүзбен қарсы алу керек екендігіне де». Муслим 2626.

Имам әл-‘Изз ибн Әбду-Ссаләм: “Аллаһтың шариғаты өзіне қабықты (кишр) қамтыған деп айтуға, және мұндай амалдардағы көптеген пайдалар мен игіліктерді қалдыруға болмайды. Мойынсынуға және иманға деген бұйрық қалайша қабық болып табылу мүмкін?! Мұндай жіктеуді ақымақ, сорлы және адамгершіліксіз адамнан өзге ешкім жасамайды. Егер олардың біреуіне: «Сенің шейхыңның сөздері қабық болып табылады!» - деп айтсаң, ол саған қатаң сөгіс айтады, алайда оның өзі осындай сөзді шариғатқа қатысты айтады! Шариғат – бұл тек Аллаһтың Кітабы және Оның Елшісінің (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) Сүннеті. Ал мұндай наданға оның күнәсіна сәйкес сөгіс жасау керек”. “әл-Фәтауә” 71-72.

Бірде Ибн Базға: «Сақалды қыру және киімді тобықтан төмен түсіру – қабық және болмашы мәселе болып табылады, бірақ маңызды (нәрсе) емес», - деп айтатынға қатысты шариғат үкімі қандай?» - деген сұрақ қойылғанда, шейх былай жауап берді: “Бұл сөздер өте қауіпті және сөгіс айтылатындай! Дінде қабық жоқ! Дінде барлық нәрсе маңызды және игі болып табылады. Ия, дінде бірінші кезекті нәрселер бар, екінші кезекті де, және сақалды қыру мен киімді қысқарту - бірінші кезектегі мәселелерден емес. Алайда, діннің қандайда бір ережесін қабық деп атауға рұқсат етілмейді. Және мұндайды айтқан адам үшін, оның сөздері - дінді масқаралау болып қалуы, ал оның өзі осының себебінен - діннен шыққан муртад болып қалуы мүмкін деген қауіп бар!” “Фәтауә ‘уләмә әл-бәләд әл-харам” 321.

19 Иджтихад – қандайда бір мәселе бойынша шариғи пайым шығару.

20 Ғалымдардың сөздері өздігінше дәлел болып табылмайды. Бұл жөнінде шейхуль-Ислам Ибн Таймия былай деп керемет сөздер айтты: «Ақиқатында, ғалымдардың сөздері шариғи дәлелмен нығайтылуы қажет, ал шариғи дәлел олардың сөздерімен нығайтылмайды!» “Мәджму’уль-фәтауә” 26/202.

21 Муджтахид – қандайда бір мәселелер бойынша шариғи пікір (пайым, үкім) шығаруға құқығы бар адам.

22 Салим ибн ‘Абдуллаһ былай деп баяндайтын: «Бірде мен Ибн ‘Умармен бірге мешітте отырғанымда, оған Шәмның бір адамы келіп, қажылыққа дейін умра жасау (әт-тамәттуъ қажылығы) туралы сұрақ қойды. Ибн ‘Умар: “Бұл жақсы және өте жақсы амал”, - деп жауап берді. Әлгі адам: «Тіпті сенің әкең (‘Умар ибн әл-Хаттаб) бұған тыйым салатын болса да ма?» - деді. Ибн ‘Умар: “Бәле саған! Егер менің әкем Аллаһтың Елшісі (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) өзі істеп, өзгелерге бұйыратын нәрсені істеуге тыйым салса, сен менің әкеме мойынсынасың ба, әлде Аллаһтың Елшісіне (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) мойынсынасың ба?!” – деді. Әлгі адам: «Аллаһтың Елшісінің (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) әміріне», - деп жауап берді». Әхмәд 5700, Әбу Я’лә 3/1317. Иснәдінің сахихтығын имам ән-Нәуәуи растаған.

Хафиз Ибн Раджаб былай деген: “Пайғамбардың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) қандай да бір әмірі жеткен әрбір адамға ол жөнінде адамдарға жеткізуге және оларды осыған ілесуге шақыруға міндетті (уәжіп) болады, тіпті бұл (әмір) пәлен кісінің атақты пікіріне қайшы келсе де, өйткені Пайғамбардың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) әмірі кез-келген абырой-атақ иесінің пікірінен ұлықтауға және өнеге етуге лайықтырақ”. “Иқазуль-хамәм” 93.

Хафиз Ибн Кәсир: “Адамдардың сөздері мен амалдары Пайғамбардың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) сөздерімен және амалдарымен салыстырылады, және оның сөздері мен амалдарына сәйкес келетіндері – қабыл алынады да, ал оларға сәйкес келмейтіндері - қайтарылады, олар кімдікі болса да”. “Тафсир Ибн Кәсир” 3/415.

23 Бұл пікір ханәфи мазхабында таралған, және ол – Пайғамбардың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) нұсқауларына қайшы келетін, айқын қате пікір болып табылады.

24 Сондай-ақ, пайғамбар (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын): «Уәлисіз неке жоқ», - дейтін. Әбу Дауд, Әхмәд, Ибн Мәджәһ, әл-Хаким. «Сахихуль-джәми’» 7555. Имамдар бұл хадистің сахих екендігіне бір ауызды келіскен. Әхмәд, Яхъя ибн Мә’ин және әл-Бухари сынды имамдар оның сахихтығын растағанының өзі жетіп асады. Және бұл хадис «мутауәтир» дәрежесіндегі (көп жолдармен жеткен) хадиске жатады.

25 Яғни әрбір мәселе бойынша барлық мазхабтардың пікірі мен дәлелдері келтіретін.

26 Зимми – Ислам мемлекетінде өмір сүріп, салық төлейтін христиан немесе яхуди.

27 Бұл жерде Ислам мемлекетінде кәпірді өлтірген мұсылманға қатысты шариғи үкім туралы сөз болуда. Және мұсылманды ол кәпірді өлтіргені үшін өлім жазасымен жазаламайды деген сөз - бұл кәпірді өлтіруге рұқсат етілген дегенді білдірмейді. Өйткені, мұсылмандармен келісім-шартта болған кәпірді өлтіру - үлкен күнә болып табылады. Имам әл-Бухари өзінің сахих жинағындағы тарауды «Зиммиді қақысыз өлтіргеннің күнәсі» деп атап, мына хадисті келтіреді: «Кім муахадты (мұсылмандармен келісім-шартта болған кәпір)өлтірсе, Жәннәттің иісін де сезбейді. Ал, ақиқатында, Жәннәттің иісі қырық жылдық қашықтықтан сезіледі». әл-Бухари 6914. Бұл тура өзінің баласын өлтірген әкенің өлтірілмейтіндей. Шариғат үкімі осылай. Алайда, бұл – ата-анаға баласын өлтіруге рұқсат етіледі дегенді білдірмейді.

28 Аллаһ Тағала бұл жөнінде былай дейді:

          

«Расында бір қауым өзін өзгертпейінше, Аллаһ оны өзгертпейді». (әр-Ра’д 13: 11).

Са’ид ибн Джубайр, Хасан әл-Бәсри және Суфьян әс-Саури былай дейтін: “Амалымен бірге болған (сөздерден) өзге сөздер қабыл етілмейді. Және дұрыс ниеттерімен бірге болған (сөздер мен амалдардан) өзге сөздер мен амалдар қабыл етілмейді. Және Сүннетке сәйкес болған (сөздер, амалдар және ниеттерден) өзге сөздер, амалдар және ниеттер қабыл етілмейді”. әл-Ләлякәи: “И’тиқаду әхли-Ссуннә” 1/57, Ибн әл-Джәузи: “Тәлбису Иблис” 9, және әз-Захаби: “Мизәнуль-и’тидәл” 1/90.

29 Яғни жұманы ораза, немесе түнгі намаз үшін белгілеуге болмайды, тек егер бұл басқа түндерде де үнемі орындалатын түнгі намаз болмаса.

30 Захирилер мен сопылардан өзге, алдыңғы имамдардың ешқайсы музыканы халәл деп есептемеген. Әхлю Суннәның алдыңғы үш ұрпағының арасында музыка тыйым салынғандығына келіспеушіліктер болмаған. Бұл мәселеде бір ауызды келісім болғанына көптеген имамдар нұсқаған, олардың арасында: Ибн Саләх, әл-Әджурри, ән-Нәуәуи, әр-Рифә‘и, әл-Қуртуби, Ибн Таймийя, Ибн әл-Қайим, Ибн Раджәб, Ибн Кәсир, Ибн Хаджәр әл-Хайтами және басқалар бар. “Кәффу әр-ру’а” 124, “Иғасату әл-ләхфән” 1/228, “Нузхату әл-әсмә” 69. Және маңызды ереже айтатындай: «Бірінші ұрпақтардың бір ауызды пікірі кейінгі ұрпақтардың келіспеушілігімен бұзылмайды».

Музыка харам екендігіне бірмағыналы сахих хадистер нұсқайды. Мысалы, Аллаһтың Елшісі (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) былай деп айтатын: «Және менің үмметімде зинаны, жібекті, шарапты және музыкалық аспаптарды халәл деп санайтын адамдар пайда болады». әл-Бухари 5590.

Сондай-ақ, Әнәстан Пайғамбардың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) былай деп айтқаны жеткізіледі: «Бұл дүниеде және Ақыретте екі дыбыс лағнеттелген: қуаныш кезіндегі - сырнай және қайғыдағы – ойбайлау (жоқтау)». әл-Бәззар, әд-Дыя әл-Мәқдиси. әл-Мунзири және әл-Хайсами сынды хафиздер, бұл хадистің барлық жеткізушілері сенімге лайық деген. “әт-Тарғиб уә-ттархиб” 87 және “Мәджмә’у-ззауәид” 3/13, ал имам Әбу Иса әт-Тирмизи, хафиз әз-Зайлә’и және шейх әл-Әлбәни хадисті сахих деген. “әс-Сильсилә әс-сахиха” 427.

Сондай ақ, Ибн ‘Аббәстан, Ибн ‘Умардан және Қайс ибн ‘Убәдәдан Пайғамбар (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын): «Ақиқатында, Аллаһ сендерге шарапты, құмар ойындарды, және дағыраны харам етті. Және есіртетін нәрсенің барлығы - харам». Әхмәд 2/165, әл-Байхақи 10/222. Хадистің сахихтығын имам Әхмәд: “әл-Әмру билль-мә’руф” 26, әл-Халләлә, сондай ақ, хафиз Ибн Хаджәр: “әт-Тәлхис” 4/202, шейх Әхмәд Шәкир және шейх әл-Әлбәни: “Тахриму әлту-ттарб” 46 .

Әнәстан, Аллаһтың Елшісі (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) былай деп айтқаны жеткізіледі: «Ақырзаман алдында опырылулар, құлаулар және құбыжықтықтар жиілінеді, және осылар адамдар шарап ішетін, әнші әйелдерді (жалдап) алатын, және музыкалық аспаптарда ойнайтын болғанда орын алады». Ибн Әбу әд-Дунья 1/153. Хафиз әс-Суюты және шейх әл-Әлбәни хадистің сахихтығын растаған. “әс-Сильсилә әс-сахиха” 6/236.

31 Білімі жоқ, қарапайым адамға, ол білімде мығымдалып алмайынша және күшті пікірді әлсізінен айыра білмейінше белгілі бір ғалымға соқыр түрде ілесуне рұқсат етілетіндігіне күмән жоқ. Алайда, қарапайым адамға тек оның пікірі өзінің әуес қалауларына сәйкес келетін имамға ілесуге тыйым салынады. Ол Аллаһтан қорқуы керек және білгірлеу болып табылатын имамға ілесуі керек. Мысалы, шейх ибн Баз басқаша айтып тұрған кезде қандайда бір мешіттің имамына ілесуге болмайды, тек егер адам екі жақтың дәлелдерінің негізінде мешіттің имамы айтқан пікір күштілеу екендігіне келмеген болса. Бұл туралы көптеген ғалымдар айтқан, олардың ішінде әл-Хатыб әл-Бәғдади, имам әш-Шәтыби және басқалар бар. “әл-И’тисам” 2/861.

32 Шейхтың сөздері - біздің заманымыздың хауаридждері ойлайтындай - жер бетінде қазіргі кезде ислам жері жоқ дегенді білдірмейді. Шейх әл-Әлбәни тек Құран мен Сүннетті басшылыққа алатын шынайы және толыққанды ислам мемлекеті туралы айтып тұр.

33 Бұл жөнінде Аллаһ Тағала былай дейді:

     

«Ескерт! Өйткені, ескерту мүміндерге пайда береді». (әз-Зәрият 51: 55).